Лекция конспектісі кредит саны -3 Шымкент-2019ж Құрастырған: к б.ғ. доцент Есқараев. Н. М

судың әсерінен ыдырайды, бірқатар жылжымалы және ерігіш заттарға 
сондай-ақ аралық өнімдерге айналады.
Қара шіріндінің құрамы және қасиеттері. Қара шірінді құрамында қара 
шірінділік 
заттар 
(барлық 
қара 
шіріндінің 
85-90%) 
және 
гумификацияланбаған табиғаты дара органикалық заттар (10-15%) болады. 
Қара шіріндінің негізгі бөлігін қара шірінді заттар құрайтындықтан, оның 
құрамы мен қасиеттері қара шіріндінің қасиеттері анықтайды.
Фульво қышқылдары-жоғары молекулалы азоты бар сары түсті 
органикалық қосылыстар. Олар гумин қышқылдарына ұқсас элементтерден 
тұрады.Олардан айырмашылығы көміртегі азырақ (40-52%), оттегі көбірек 
(40-48%) болуында. 
Өсімдектегі және топырақтағы барлық тіршілік процестері ылғалмен 
жеткілікті деңгейде қаныұқанда ғана өте алады. Өсімдік жасушаларының 80-
90% су болады. Тұтынылған судың тек 0,2% жуығы ғана оргоаникалық 
заттарды қалыптастыруға жұмсалады, ал қалған су жапырақ арқылы буланып 
келеді. Өсімдіктің суды буландыруын 
транспирация
дейді. Ол ауаның 
температурасы мен дымқылдығына, жел ережесіне, топырақтағы су 
мөлшеріне және өсімдіктің биологиялық ерекшеліктеріне байланысты. 
Топырақтан су өсімдікке негізінен тамыр жүйесі арқылы келеді, 
өсімдік суды аз мөлшерде ауадан сіңіре алады. Өсімдік тіршілік әрекетінде 
суды мол шығындайды. Өсімдіктің бір өлшем –құрғақ зат қалыптастыру 
үшін шығындаған суын транспирациялық коэффицент деп атайды. Әр түрлі 
дақылдарының транспирациялық коэффицинттері деп атайды. Әр түрлі 
дақылдардың транспирациялық коэффициентері бірдей емес. Ең төменгі 
тары тәрізділерде – орташа есеппен 250, біршама жоғарырақ жоғары 
көпжылдық шөптерде -700-800. Жүйелей айтсақ, 1г құғақ зат 
қалыптастыруға 200 грамман 1000 грамға дейін су шығындалады. Қоршаған 
орта жағдайына байланысты бір өсімдіктің транспирациялық коэффициенті 
кең көлемде ауытқуы мүмкін. 
Судың өсу-даму кезеңінде 1 га алаңнан трансирацияға және физикалық 
булануына шығындылған су пайдалану жиынтығы (СЖ) дейді. Оны мм, 
тонна немесе м
3
көрсетеді.
Бір центнер немесе 1 тонна өнім қалыптастыруға шығындалған судың 
көлемі 

жүктеу 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: