| 15-Лекция: ҚР-дағы нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесі
Мемлекет басшысының ел халқына жыл сайынғы»"Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" Жолдауында корпоративтік басқару, нәтижелілік, транспаренттілік және қоғам алдындағы есептілік қағидаттары негізінде мемлекеттік басқарудың сапалық жаңа үлгісін түзу бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметі жұмысының маңызды бағытын бөліп көрсетті.
Қазақстан Республикасының Үкіметі өз кезегінде 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасында өз қызметінің басымдықты мақсаты етіп мемлекеттік жоспарлаудың стратегиялық мақсаттарға қол жеткізуге және елдің әлеуметтік-экономикалық дамуының басымдықты міндеттерін іске асыруға бағдарланған тұтас және тиімді жүйесін құруды айқындайды.
Мемлекеттік басқарудың сапалық жаңа үлгісін қалыптастыру мақсатында:
Қазақстан Республикасындағы қазірде бар стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың тиімді үндестігін қамтамасыз ету;
мемлекеттік органдардың қызметін мемлекеттің стратегиялық мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуге, нақты нәтижелер алуға бағдарлау;
бюджеттік үдерісті бюджет қаражатын ашық бөлуге және мемлекеттік саясаттың басымдықтарына сәйкес қаражатты барынша тиімді басқаруға бағдарлай отырып, қысқа мерзімді бюджеттік жоспарлаудан орта мерзімді бюджеттік жоспарлауға көшуді қамтамасыз ету;
азаматтарға көрсетілетін қызметтер сапасын талдауға және бағдарламалық құжаттарды іске асыру нәтижелеріне бағытталған мемлекеттік органдар қызметі тиімділігінің кешенді бағасын енгізу қажет.
Мемлекеттік басқарудың сапалық жаңа үлгісін түзу үшін стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың қолданыстағы тетігін кезең-кезеңмен және жүйелі қарау мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін енгізу жөніндегі тұжырымдаманы (бұдан әрі - Тұжырымдама) әзірледі.
Қазіргі уақытта стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлау үндестігі мемлекеттік, салалық (секторалдық), өңірлік (бұдан әрі - салалық бағдарламалар) және бюджеттің бағдарламалар түрінде жүзеге асырылады. Алайда, салалық және бюджеттік бағдарламаларды әзірлеу мен іске асырудың қалыптасқан рәсімдері мен әдіснамасы стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуді және мемлекеттік қаржыны тиімді басқаруды қамтамасыз етпейді.
Көптеген салалық бағдарламалардың мақсаттары мен күтілетін нәтижелері шашыраңқы, оларға қол жеткізудің нақты өлшемдері мен индикаторларынсыз қалыптастырылған, бағдарламаның едәуір бөлігі мемлекеттік органдардың құзыретіне жатпайтын функцияларға бағдарланған, қаржылық қамтамасыз етудің нақты рәсімдері жоқ және болжамды шығыстар қолданыстағы бағдарламаларды қолда бар қаражатпен іске асыруға сәйкес келмейді, қандай да бір салалық бағдарламаларды іске асыру жауапкершілігі көпшілік жағдайда бірнеше мемлекеттік органдар арасында шашырап кеткен.
Нәтижесінде көптеген салалық бағдарламаларға бөлінген қаражат, бір жағынан мемлекеттік органдарды бюджеттік қаржыландырудың қосымша бөлігі болып табылады, ал екінші жағынан - осы қаражаттың көлемі үнемі өзгеріске ұшырайды, сөйтіп бағдарламалардың мақсаттары мен күтілетін нәтижелердің айқын тұжырымдалмауы мен оларға қол жеткізу жауапкершілігінің жеткіліксіздігі орын алады.
Бағдарламаларды іске асыру нәтижелілігі индикаторларының, олардың тиімділігін бағалаудың нақты тетігінің, стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаулар арасындағы өзара байланыстың жоқтығынан бюджет қаражатының тиімді жұмсалуын бақылауды қоса алғанда, бағдарламаларды тиімді іске асыруды сапалы бақылауды жүзеге асыру мүмкін емес. Бұдан басқа, жүргізілген ішкі және сыртқы бақылау қорытындылары бойынша алынған нәтижелер бюджеттерді әзірлеу мен қарау үдерісіне нашар біріктірілген.
Салалық және бюджеттік бағдарламаларды әзірлеген кезде стратегиялық міндеттерді орындау мен елдің дамуының стратегиялық мақсаттарына қол жеткізуге әсер ететін проблемалар толық көлемінде анықталмайды.
Салалық бағдарламалар саны жылдан жылға ұлғайып келеді, қазіргі уақытта 120-дан астам мемлекеттік, салалық (секторалдық) бағдарлама мен 370-тен астам өңірлік бағдарлама бар.
2002 жылы бюджеттік ақшаны жұмсаудың ашықтығын қамтамасыз ету және олар бойынша бюджеттік бақылау жүргізу мақсатында бюджеттік бағдарламалар әкімшілеріне жүктелген функцияларды орындау жөнінде олардың қызметінің негізгі құжаты ретінде бюджеттік бағдарламалар паспорттары енгізілді. Осындай жаңа енгізу бюджеттік бағдарламаларды тиімді жоспарлау мен орындауға, бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің, мемлекеттік мекемелердің бюджет ақшасын тиімді пайдалану жауапкершілігін күшейтуге мүмкіндік береді. Алайда, іс жүзінде бағдарламалардың мақсаттары мен міндеттері нақты қалыптастырылмайды, іс-шаралар жоспары сол іс-қимылдарға емес, шығындарға негізделеді, бюджеттік бағдарламалардың атқарылу көрсеткіштері не анық айқындалмайды немесе қажетті талдау жүргізуге жетерлік ақпараттары болмайды. Осылайша, қойылған мақсаттардың қабылданатын бюджеттік шешімдермен байланыстары қадағаланбайды, қол жеткізілген нәтижелер үшін мемлекеттік органдардың жауапкершіліктері байқалмайды. Нәтижесінде тиімсіз бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру жалғаса береді.
Мұндай жағдай мемлекеттік жоспарлау жүйесінде жалпы экономика мен мемлекеттік басқару жүйесінің дамуына кедергі жасайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
