Лекция бірінші сыныпта қазақ тілін оқыту әдістемесі

Баяндауышы қанша? неше? нешінші? сұрақтары на жауап беретін сан есімдерден жасалған жалаң сөйлем дер мен жайылма сөйлемдер құрастыру

жүктеу 44,03 Kb.

бет	9/9
Дата	19.12.2022
өлшемі	44,03 Kb.
	#40684
түрі	Лекция

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Doc2

Баяндауышы қанша? неше? нешінші? сұрақтары на жауап беретін сан есімдерден жасалған жалаң сөйлем дер мен жайылма сөйлемдер құрастыру. Баяндауышы сан есімнен жасалған жалан сөйлемдер де ондағы аталған баяндауыштары зат есім, сын есімдерден болған сөйлемдер сиякты, екiншi сөз бiрiншi сөзді (яғни баяндауышы бастауышты) айкындайды. Бұл есім баяндауышты сейлем кұрылымдарына тән кұбылыс. Мысалы: Үстел-бiреу. Орындык - алтау. Кітап - екеу. Дәптер - он бес. Мұғалім - біреу. Окушылар жиырма бес.
Нешінші? сұрағына жауап беретін баяндауышы бар мундай сойлем кұрылымдары сан есім баяндауыштың үш жакка жiктелуi аркылы айтылады.
Мысалы: Мен - біріншімін. Біз - төртіншіміз.
Сен - екіншісің.
Сендер - бесіншісіңдер. Ол - үшінші. Сiздер - бiрiншiсiздер.
(Аскар - үшінші). Олар - алтыншы.

Бастауышы зат есімнен, баяндауышы сан есімнен жа салған жалан сөйлемдерді күрделендiрiп, жайылма сөйлем дерге айналдыру үшiн 1-сыныпта мынадай кұрылымдар ды беруге болады: 1) бастауыш алдына кандай? сұрағына жауап беретін жайылма сөйлемдер: Жана кітап - екеу. Ескі кітап он бес (Жана кітап - екеу, ескі кітап он бес). 2) баяндауыштан сон -ак, канагана демеулік шылаулары косылган жайылма сөйлемдер: Жана кітап біреу-ак. Ескі кітап екеу ғана (Жана кітап біреу-ақ, ескі кітап екеу ғана).

Бұл жерде мұғалім сонгы сөйлемдерде сызықша белгісінің қойылмағанын байкау керек. Оның себебі демеулік шылаулардын катысуына байланысты екенін интонация негiзiнде тусiндiру керек.
Сан есім катысты мундай сойлемдердi окытуда да жо гарыдағы есім баяндауышты сейлем кұрылымдары бойын ша жүргізілген сабактарда колданылған негiзгi әдiс-тәсiлдер колданылады.

жүктеу 44,03 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9