Зоналардың электрондармен толтырылуы

6 

Жоғарыда  айтылғандай,  қатты  денелерді  металдар,  жартылай  өткізгіштер  жəне 

мəндері  зоналарға  топталады.  Топталған  заналар  үшке  бөлінеді:  валеттік  зона,  рұқсат 

етілмеген зона жəне өткізгіштер (рұқсат етілген) зонасы. 

Қатты  денелердің  көршілес  атомдары  бір-біріне  өте  жақсы  келеді  де,  электрондық 

қабаттағы  электрондар  бір-біріне  тиісіп  қана  қоймай  біріне-бірі  беттесіп  кетеді.  Олар 

жақындаған сайын, күшейе түсетін əсер күштер пайда болады. Осының нəтижесінде еркін 

электрондар қозғалысының сипаты тез өзгереді, яғни белгілі бір энергетикалық деңгейдегі 

атом,  сəйкес  келетін  басқа  атом  деңгейіне  энергия  шығынынсыз-ақ  көше  алатын 

мүмкіндікке ие болады да, сол қатты дене ішінде еркін қозғала алады. 

Барлық  атом  ішінде  бірдей  болатын  бір  деңгейдің  орнына  өте  жақын  орналасқан  бір-

біріне  дəл  келмейтін  бірнеше  деңгей  пайда  болады,  олар  оңашаланған  деңгейге 

ажыратылады, нəтижесінде энергияның мүмкін болатын мəндері топталып зона түзеді. 

Валеттік зона атомның негізгі күйінде, валенттік электрондар орналасқан деңгейлерден 

пайда  болады.  Қалыпты  жағдайда  валенттік  зонадағы  əрбір  деңгейге  екі  электрон 

орналасады.  Олардың  деңгейлерде  орналасу  тəртібі  кристалға  байланысты.  Температура 

абсолют нөл болғанда, өткізгіштер зонасы бос болады. Электр өрісінен қосымша энергия 

беру  нəтижесінде  электрондар  жоғарғы  бос  деңгейге  көшіреді.  Кейбір  кристалдарда 

валенттік  зона  мен  өткізгіштер  зонасы  қабысып,  олардың  арасындағы  рұқсат  етілмеген 

(тыйым  салынған)  зона  жабылады.  Энергетикалық  деңгейлердің  осындай  қасиеті  бар 

криссталдар - металдар. Металдар үшін рұқсат етілмеген зона енділігі өте кіші болады да, 

валенттік зонаның төбесімен өткізгіштер зонасының төменгі деңгейлері беттесіп кетеді.  

жүктеу 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: