Лекция мақсаты:Драмалық шығармалардың жанрлық ерекшеліктерін айқындап, оқыту жолдарының тиімділігін саралап алуды меңгерту.
Лекция мәтіні (қысқаша):
Драмалық шығармалардың өзіндік ерекшелігі: әдебиеттің басқа жанрыныа қарағанда драм алық шығармаларды оқытудың өзіндік ерекшелігі бар. Ол ерекшелік драмалық туындылардың жанрлық табиғатына тікелей байланысты болып келеді. «Пьеса, драма, комедия- әдебиеттің ең қиын формасы»,-дейді М.Горький. Себебі әдебиеттің проза, лирика жанрларында айтатын ой, кейіпкерлер іс-әрекеті, көрініс, сахна бірінші кезекте болады. Орыс сыншысы Белинский драма кейіпкерін «Өзіне ғана тән ерекшелік сипаты бар жеке адам»,- десе, ұлы Дидроның «Драма адам өміріндегі ең маңызды , өнегелі дейтін жұрқа қызықты ғана жағдай бейнеленуі керек»- деуі осыдан туса керек. Драмада қаһарман бір мақсат үшін күреседі. Олардың іс-әрекеті шашырамай белгілі бір жүйеде, бір желіде, бір арнады өрбиді. Драмалық шығармаларды талдауды басатамас бұрын, драмалық шығармамен алдын-ала танысу керек.Ең негізгі басты тартыстар, шиеленістерді көрсететін акт, суреттерге ерекше көңіл бөлуге тиіс.Мысалы, Ғ.Мүсіреповтың «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» трагедиясын оқу барысында мынадай нұсқау ұсынуға болады:
Трагедиядағы басты тартыстар, оқиғалар:
Қарбайдың өлімі, ескі әдет-салт, оған қарсы жастар сезімі, махаббаты.
Аяр, сұм, Жантық әлемі.Оның ішкі есебі. Қарабайға да, Қодар, Қозы-Баянға да құрған зұлым торы.
Қара жүрек Қодар. Оның ақ махаббат алдындағы кешірілмес күнәсі. Малдың, топастықтың,, аяр азғырудың құрбаны болуы.
Қозы мен Баян, олардың ақ сезімі, махаббаты, дала жауыздығы.
Күнікей мен Мақпал.Олардың бойындағы дала тағдырына қарсы айбыны.
Сонымен қатар, оқушыларды іздендіретін, ойландыратын сұрақтар беру:
1. Қалай ойлайсыңдар, Қодардың Қозыны өлтіруінде тек өзі кінәлі ме, әлде Жантық кінасы одан асып түсіп жатыр ма ?
2.Трагедияда, әсіресе, өзіңе не ұнады, не ұнамады ? Ойыңды, пікіріңді дәлелді айтуға тырыс, т.б.
Талдау алдында оқушыларға әдеби теориялық ұғым берудің маңызы зор.Мысалы, осы драманы талдлау алдында драмалық шығармалар, оның түрлері (трагедия, комедия, пьеса, акт,көрініс, перде, сурет, ремарка, монолог, диалог, тартыс) туралы алғашқы ұғым беріледі. Талдау барысында, соңында нақты мысалдар арқылы бұл теориялық ұғым тереңдей түседі.
Талдауды драмалық шығармаларды күйтабақтан тыңдау, немесе содан көрініс көрсетуден бастаудың маңызы зор.Сондай-ақ, оқушылардың қызығушылығын арттыру мақсатында драманың жазылу тарихы, оны ойнаған әртістер туралы әңгімелеу, туынды туралы әдебиетшілер, сыншылар пікірі жазылған көрнекіліктепрді пайдалану тиімді болмақ.
Мәнерлеп оқу, түсіндірмелі оқу, рөлге бөліп оқуға ерекше назар аударылады. Мәтіндіу осылай оқи отырып, сұрақ-жауап, проблемалық жағдаят тудыру, оны шешу, т.б, әдіс-тәсілдер арқылы талдау ары қарай жүргізіледі.
Драмалық шығармаларды оқытудың жолдары көп. Ол- әр мұғалімнің ізденісі, шеберлігіне де байланысты шығармашылық жұмыс. Дегенмен оның өзіне тән оқыту әдістері, сабақ түрлері болады. Концерт сабақтар, композициялық сабақтар түрі драманы өтудегі тиімді сабақ түріне жатады.Драмалық шығарманы оқытудың барысын көрсетеін сабақ үлгісі:
Сабақтың негізгі элементі,мазмұныОқыту әдісі, сабақ формасыОқу жабдықтары,қосымша материалдара) Кіріспе.М.Әуезов- драматург.«Еңлік-Кебек» трагедиясы.Жазылу тарихы.Оқиғаның өмір шындығына құрылуы.Феодалдық тағылық пен адал таза махаббат.Трагедияның поэтикалық тіл шешендігі, автордың идеялық шешімі.Басты кейіпкерлер.Үйге тапсырма.Алдын-ала тапсырма беру.Сабақтың ең басты формасы- концерт-сабақ.Үйге практикалық, танымдық-іздендіру шілік тапсырмалар, проблемалық сипаттағы әңгімелеу, баяндау.Инсценировка, мәнерлеп оқу.Кітаппен жұмыс.Диалог құруРолге бөліп орындау.-кесте,плакаттар иллюстрациялар.Қосымша материал.М.Қаратаев «М.Әуезов-әдебиет мақтаны» Альбом,кесте.Иллюстрациялар. Инсценировка.Күйтабақтан үзінді.«Нені білу керек» КестесіМәтін.Кесте.М.Әуезов «Еңлік-Кебек» трагедиясы.
Драмалық шығарманың көркемдігіне, жазушының эстетикалықтабысына ерекше назар аудара отырып, кейіпкерлердің терең сырлы монологтарын, диалогтарын, пьесаның тартысқа толы сюжетін талдай білу керек.
Достарыңызбен бөлісу: |
