20.Қазіргі қазақ мәдениетіндегі рухани дәстүрлер мен инновациялық үдерістер.
Рухани мәдениеттің жаңғыруы – қоғамымыздың жаңаруының ең маңызды шарты. Бұл қоғамда қызуталқыға түсті. Одан әрі даму жолдарын, ондағыдәстүрлер мен инновациялардың оңтайлы тепе-теңдігін жүзеге асырудың өлшемдері мен тетіктерінанықтау мәдениетті мемлекеттік басқарудағы еңкүрделі мәселе болса керек. Демократиялыққоғамда рухани мәдениеттің дамуына мемлекеттіңтікелей араласуы жоқ және болуы да мүмкін емес. Бірақ бұл рухани мәдениеттің болжауға болмайтынжәне бақыланбайтын элемент екенін, руханимәдениет саласы мемлекеттің қорғауынсыз, қолдауынсыз және стратегиялық басқарусыз өмірсүре алады дегенді білдірмейді. Мемлекетмәдениеттің дамуының еркіндігін, халықтыңмәдени ерекшелігіне құқығын, мәдени-тарихиұлттық мұраның қорғалуын, мәдени процестіқажетті қаржылық қамтамасыз етуді қамтамасызетуі тиіс.
Дүниежүзілік қауымдастықтың бір бөлігі ретіндеҚазақстанның рухани мәдениетінің дамуына әсерететін ең маңызды факторлардың бірі – жаһандану, оның барысында жергілікті өркениеттер әлемдіктрансұлттық қатынастарға, қаржылық, сауда жәнеақпараттық ағындарға сөзсіз тартылып, саяси жәнесаяси құндылықтардың ауысуына әкеліп соғады. ,әлеуметтік-экономикалық модельдер, байытуға. , сонымен қатар мәдени құндылықтардыбіріздендіру және стандарттау. Посткеңестіккеңістіктегі елдер ғана емес, бүкіл қазіргі әлемэволюцияның бетбұрысты кезеңін бастан кешуде. Бұқаралық мәдениетті насихаттаудың орташа жәнеагрессивтілігін ескеретін болсақ, көрнекті мәдениетқайраткерлерінің де, «қақтығыстар» дәуірініңбасталғаны туралы айтатын қалың жұртшылықтыңда жаһандану салдары туралы алаңдаушылығынтүсінуге болады. өркениеттер».
Түрлі мәдениеттердің, дәстүрлер мен діндердіңбейбіт қатар өмір сүруіне қол жеткізудегі шешушірөлдерді олардың арасындағы үздіксіз диалог, сондай-ақ қоғамды біріктіретін және үнемі жаңаидеялармен байып отыратын этносаралық жәнеконфессияаралық келісімнің рухани өзегіатқаратын қазақстандық модель жоққа шығарады. бұл пессимизм. Біздің ойымызша, жаһанданудыңкелеңсіз зардаптарын еңсеру үшін әлемдікмәдениет адамзат әлемді жағымсыз көріністерденарылтып, тұтастай үйлестіретін өзіндік этникалық, ұлттан жоғары жүйеге айналуы керек.
Шынында да, жаһандық көшіқон мен ақпаратағынының күшеюі әлемде көптеген жарылыспроблемаларын тудырады. Осылайша Еуропаныңбірқатар елдерінде ксенофобия мен ұлтшылдықтыңкүшеюі күрделі мәселеге айналды. Діни жәнеэтникалық мәселелер Таяу Шығыстағы қақтығыстыушықтыруда. Ұлтаралық проблемалар посткеңестіккеңістікте жиі шиеленісіп жатады. Бүгінгі таңдабасқа мәдениет туралы кез келген дұрыс емесмәлімдеме кең ауқымды наразылықтар мен әлемдезорлық-зомбылықтың өсуіне себеп болады.
Соңғы уақытта басты жаһандық проблемалардыңбірі әртүрлі мәдениеттердің біртұтас, кейдебақыланбайтын ағынға араласуы болды. Экономикалық теңсіздіктен шиеленіскенхалықтардың тең емес өзара әрекеттестігініңкүшеюі өздерінің ұлттық бірегейлігін жоғалтудантабиғи қорқыныш тудырады. Бұл басқа этникалықжәне діни құндылықтарды ұстанушыларғаөшпенділік туғызады, әртүрлі мәдени жүйелердеқатал реакция туғызады, толеранттылық болмағанжағдайда жиі шиеленістің өткір түрін алады. Бүгінгі таңда толеранттылық мәдениеті ғана бұлқақтығыстарға қарсы тұра алады. Ал ол өзкезегінде жоғары жалпы мәдениет пен руханиятнегізінде ғана туындап, дами алады.
Қазақстандық мәдениеттің өзіндік ерекшелігініңнегізгі сипаттамаларының бірі оның түбегейліашықтығы және басқа мәдени ағымдарменшығармашылық өзара әрекеттесугебағытталғандығы, бұл бейбітшілік және зорлық-зомбылықсыз мәдениет. Қазақстанның бастыжетістігі – ұлтаралық келісім, бейбітшілік пен тұрақтылық – бұл елеулі табыс қана емес, планетаның болашағы үшін үлкен жауапкершілік. Қазақстанның рухани мәдениеті өз бетіменжабылып қалмауы керек, мәденипровинцияшылдық синдромынан жан-жақтыарылып, оның мұрасы мен заманауи жетістіктерінәлемге белсендірек таныту қажет.
Ол үшін, сондай-ақ әлемдік мәдениетті белсендібілу үшін шет тілдерін меңгеру қажет. Бұлмәселенің шешімі үштілділікті дамыту жобасындамемлекеттік қолдау тауып отыр. Бұл – уақыттыңтабиғи және өзекті талабы.
Қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде дамуы, қолданылу аясының кеңеюі егемендіктің бастыатрибуттарының бірін бекіту ғана емес. Бұл еңалдымен патриотизмді нығайтуға бағытталған, яғни бұл әрбір қазақстандық үшін абыройлы іс. Орыс тілін сақтау үшін дәлелдеудің қажеті жоқ, өйткені бұл әлемдік тіл посткеңестік кеңістіктегібарлық халықтар мен Еуразияның көптеген басқахалықтары үшін ұлтаралық қатынас құралы болыптабылады. Ағылшын тілі қазақстандықтардыңжаһандық форматтағы бәсекеге қабілеттілігінің еңмаңызды факторы болып табылады.
Қазақстанның географиясы мен тарихы оныңмәдениетінде батыс пен шығыс құндылықтарыныңқатар өмір сүруін объективті түрде анықтайды. Дегенмен, олардың өзара байып, симбиозда дамуытек бірге өмір сүру мен толеранттылық мәселесіемес. Ол адамның қоршаған дүниедегі орны мен рөлін бағалауда көрінетін осы мәдениеттердіңнегіздерінің қарама-қарсылығымен күрделенеді. Батыс мәдениетінде адам сыртқы дүниені өзқажеттіліктеріне сәйкес түрлендіруге бағытталғанбелсенді тіршілік иесі ретінде қарастырылады: осыдан Батыс мәдениетінің динамизмі, оныңтехникалық және технологиялық бағыты, өркениеттік артықшылықтар тудыруы. Шығысмәдениетінде адам ойлауға, әлемге бейімделугекөбірек көңіл бөледі: Шығыс мәдениетініңдәстүрлілігі, оның табиғатпен үйлесімділіккебағытталғандығы осыдан.
Бір жағынан, екі мәдениеттің бұл қарама-қарсыпринциптері олардың өкілдерінің өзаратүсіністіктерін қиындатады, екінші жағынан, біртұтас мәдениеттің бөліктеріне айналған бұлқарама-қайшылықтар қайнар көзге айналатын өтедиалектикалық қайшылықты тудыруы мүмкін. және жеделдетілген мәдени прогрестің қуаттықозғаушы күші. Ол үшін осы қарама-қайшылықтардың ортақ негізін табу керек. Қазақстанның полиэтникалық табиғаты, ондашығыс және батыс мәдениеттеріне жататынэтностардың болуы мұндай дамуға ерекше жағдайжасайды. Бұл үшін ерекше мүмкіндіктер бүгіндеҚазақстан үшін жаңа нарықтық шындыққа жеделбейімделу жүзеге асырылып жатқан кездетуындайды.
Адамзатта халықтары менталикасы шығысмәдениетіне жататын елдердің қазіргі нарықтыққатынастарға сәтті ену мысалдары бар. БұлОңтүстік-Шығыс Азия елдері, ең алдымен – өзініңмәдени ерекшелігін жоғалтпай, керісінше, дүниежүзінде өзінің лайықты орнын табу үшін табыстыпайдаланып, экономикалық дамудыңкөшбасшыларының біріне айнала алған Жапония. экономика.
Біздің ойымызша, Қазақстанның бұл тұрғыдаайтарлықтай бастапқы артықшылықтары бар, олшығыс түркі және батыс славян мәдениеттерінбіріктіретін полиэтникалық. Көріпотырғанымыздай, тарихта бұл мәдениеттердіңөзара әрекеттесуінің дамуы қай кезде де қақтығыссыз болған жоқ, бірақ Қазақстанхалықтарының осы тарихтан алып тастай алған еңбастысы – бір-бірінің мәдениетіне дегенқызығушылық пен құрмет, оны қолдаған. олардыңмәнін жақсы білу.
Нарықтық қатынастар жыл сайын тереңдеп, кеңейіп, жаңа өмір жағдайларына жеке, этникалықжәне әлеуметтік қауымдастықтың әлеуметтікбейімделуінің жаңа тетіктерінің рөлін арттыруда. Жаңа сындарлы құндылықтар жүйесі – адамдардыңбелсенді өмір сүру алаңы.
Бірақ қоғамды жаңа әлеуметтік ортаға бейімдеудіңәрбір нақты жолы оңтайлы және перспективалыемес екенін есте ұстаған жөн. Шынында да, экономика мен қоғамдық қатынастардыреформалау жағдайында, көптеген ескіқұндылықтар кенеттен қасиетті болудан қалғанкезде, олардың орнына бүкіл адамзат тарихы тұйыққа тірелетін - шөлдеу ретінде бағаланған құндылықтар алға шығады. пайда, адамдарға үстемдік жасауға құштарлық, т.б. Бұл сыбайлас жемқорлықтың, экономикалық және кез келгенбасқа қылмыстардың өсуіне әкеледі, қоғамныңрухани-адамгершілік негіздерінде келіспеушіліктудырады.
ПСИХОЛОГИЯ 21-40
Достарыңызбен бөлісу: |
