Балқыманы оттегісіздендіру

Болат сапасы, оның физика–химиялық және эксплуатациялық қасиеттері, металл емес кірінділердің, зиянды элементтердің және еріген газдардың мөлшерімен анықталады. Неғұрлым олар аз және кірінділердің өлшемі кіші болса, соғұрлым болаттың қасиеті жоғары.

Болаттағы оттегі активтілігін керекті мөлшерге дейін төмендету технологиялық операциясын оттегісіздендіру деп атайды. Оттегі активтілігін төмендету екі тәсілмен жүзеге асырылады:

1) оттегі мөлшерін төмендету;

2) оттегінің берік қосылысын түзу.

Болатты оттегісіздендірудің негізгі міндеттері:

1) оттегі активтілігін төмендету;

2) түзілген оксидті кірінділерден тазарту.

Балқыманы оттегісіздендірудің алдындағы оттегі мөлшері негізінен көміртегі мөлшеріне байланысты және оның мөлшері көміртегімен тепе–теңдіктегі мәнінен жоғары.

Оттегісіздендірілген болат құйылманың салқындау үрдісінде бетінде қатты қабыршақ пайда болып, тыныш кристалданса, бұндай болатты тынық деп атайды. Тынық болатқа ферромарганец, ферросилиций және алюминий салып, толымды оттегісіздендіріледі. 2.8суреттен тынық болаттағы оттегі мөлшері көміртегімен тепе–теңдіктегі оттегі мәнінен төмен [5] екенін көреміз.

Қайнау болатын тек тек ферромарганецпен оттегісіздендіреді (қалдық марганец мөлшері 0,3–0,4%) немесе өте сирек ферросилиций (қалдық кремний 0,02–0,03%) мен алюминий қосады. Қайнау болатының оттегісі көміртегімен тепе–теңдіктегі мәннен жоғары (2.8–сурет). Оттегінің жоғарылығынан түзілген СО газы құйылманың бетін қатырмай, едәуір уақыт ұшқын атып, «қайнау» құбылысы орын алады.

Жартылай тынық болат құйылмасының кристалдану үрдісінде үстіңгі беті біраз уақыт қатаймайды, өйткені оттегі мен көміртегі әрекетінен СО газы түзіліп, атмосфераға шығады. Жартылай тынық болатын ферромарганец және ферросилициймен оттегісіздендіреді. Болатта 0,4–05% Mn; 0,08–0,12% Si болады.