40
символдарды жіберу және мәтіндік емес ақпаратты электрондық пошта
арқылы жіберу үшін кодтауды рұқсат етеді, мысалы хатқа қосымшада
орналастырылған графикалық файлдар.
Бастапқыда электрондық пошта файлдарды жіберу үшін арналмаған
еді, сондықтан қайсыбір файлды жіберу үшін оның мәтіндік хабарламаға
сәйкес қайта кодировка жасау керек. MIME стандарты файлдың тақырыбы
арқылы оның қандай типті мәлімет (мәтін, графика, әуен және т.б.)
қамтитынын анықтай алады және қосарланған файлдарды кодтаудың
біртұтас әдісін ұсынады. MIME стандарттары қолданған кезде,
кириллицаны кодтау проблемалары туындамайды.
Бақылау сұрақтары:
1)
E-mail клиентін ISP регистрациясы қалай өткізіледі?
2)
Электрондық поштаның жіберу және жеткізу механизмі
қандай?
3)
E-mail сервисінде қандай протоколдар қолданылады?
4)
Арнаулы
таңбаларды
және
толтырма
хабарламаларды
жөнелтудің ерекшеліктері?
9 Дәріс №9. Интернет сервисі. Файлдармен алмасу. FTP
сервисінің жұмыс механизмі. FTP – клиенттер
Дәрістің мақсаты: FTP сервисінің жұмыс механизмі мен Интернет
сервисімен танысу.
Дәрістің мазмұны: FTP файлдарын жіберу протоколы (FILE
TRANSFER PROTOCOL). РТР-ресурсының адрес форматы.
FTP файлдарын жіберу протоколы(FILE TRANSFER PROTOCOL).
FTP
(File
Transfer Protocol
–
файлдарды жібер
протоколы)
1971
жылы ұйымдастырылды және қазіргі уақытқа дейін
жақсы қолданылуда. FTP TCP/IP базалық деңгейіндегі протолдарымен
базаланады және өз алдына Интернетте компьютерлер арасындағы файлдар
алмасуын көрсетеді.
FTP негізгі тағайындалуы – Интернеттегі файлдарды жойылған
компьютерден локальдіге (Download) және локальді компьютерден
жойылғанға (Upload) қайта жіберу (көшіру, қайта беру). FTP протоколының
көмегімен сондай-ақ өз файлдарыңды жойылған компьютерден жоюға және
атын өзгертуге болады. Айта кететін жайт, ақпаратты тек оқуға арналған
WWW-серверлеріне қарағанда, FTP серверлері ақпаратты жүктеуге және де
ақпаратты серверге енгізуді қамтамасыз етеді. Жекешеде, Web-беттерден
конструкцияланатын файлдарды жіберу үшін, көбінесе FTP-протоколдары
қолданылады. Әрине, серверде ақпаратты өзгерту қамтамасы, тек осы
ақпарттың иесіне берілу қажет. FTP-серверіне қолданушының жолығу
41
кезінде рұқсаты логинмен және парольмен жарияланады, бірақ ол үлкен
дәрістерге арналған желіде сервер жоқ дегенді білдірмейді. Көптеген
серверлерге уақытша атпен кіруге болады (мысалы, anonymous немесе
guest) және бұл кезде сізге, тек оқуға арналған файлдардың шектеулі
жиынтығы беріле алады.
РТР-ресурсының адрес форматы.
Жалпы жағдайда РТР-ресурсының URL форматы мынадай түрге ие:
:
@:
/ftp://:
@:
/,
мұнда:
-
user – қолданушы аты (логин);
-
password - пароль;
-
host – домендік ат немесе сервердің IP-адресі;
-
url-path – файлға жол.
Әдетте портты көрсетпейді, бірақ бұл жағдайда 21-стандарты
қолданылады.
Жалпы рұқсаты бар серверге жолығу кезінде, қолданушының аты
ретінде anonymous қолданып, ал паролі ретінде - өзінің почталық адресін
қолданамыз. URL-дағы анонимдік FTP үшін қысқартылған синтаксис
қабылданған: ftp: ///, яғни аты жоқ болған кезде, автоматты
түрде anonymous аты қолданылады.
FTP-клиенттері.
FTP қызметі клиент-сервер архитектурасына негізделген. Клиенттік
компьютерде программалық-клиент жіберіледі, ол сервермен байланысады
және жібереді немесе файлдарды қабылдайды. FTP-серверге рұқсат алу
FTP-клиенттерінің әртүрлі класстарының көмегімен жүзеге асады, атап
айтқанда:
- консольдік клиент – бұл ftp.exe программасы, ол Windows
операциялық жүйесімен бірге беріледі,
-
FTP-клиент, браузерге енгізілген (мысалы, Internet Explorer
немесе Netscape Navigator);
-
FTP-клиент, файлдық менеджерге енгізілген (FAR немесе
Windows Commander);
-
FTP-клиент, HTML – редакторға енгізілген (HomeSite,
Dreamweaver немесе FrontPage);
-
Негізделген программалар (мысалы, CuteFTP немесе WS FTP).
FTP.exe
көмегімен рұқсат беру.
ftp.exe – бұл консольдік клиент, оның графикалық интерфейсі жоқ
және өте ыңғайлы. Біз мұны «бұл қалай жұмыс істейді» деген сұраққа
жауап беру үшін мысалға алдық.
ftp.exe жүктеуі интерактивті сеансты шақырады: программа сізге
командалық жолды қамтамасыз етеді және сауалдарды күтіп отырады.
Диалог жүргізу үшін оншақты командалар қолданылады, олардың кейбіреуі
төменде көрсетілген:
42
- cd [жойылған_директория] - каталогты ауыстыру;
- mkdir [директории_аты] - каталогты жойылған машинада құру;
- get [жойылған_файл] [локальдік_файл] – жойылған файлдың
көшірмесін сіздің компьютерге беру. Егер локальдік файл аты берілмесе, ол
жойылған файлдың атымен сәйкес келеді;
- reget [жойылған_файл] [локальдік_файл] – жойылған файлды ары
қарай енгізу, егер оның жарты бөлігі локальді машинада болса. Бұл команда
көбінесе біріктірудің мүмкін болған бөлінулерінде үлкен файлдарды алу
үшін пайдалы;
- put [локальдік_файл] [өшірілген_файл] – файлды өшірілген жүйеге
жіберу. Егер өшірілген файлдың аты көрсетілмесе, онда ол локальдік
жүйедегі атаумен сәйкес келеді;
- delete [жойылған_файл] - жойылған_файл атты файлды өшіру;
- close – жойылған сервермен FTP-сеансын бөлу және командалық
интерпретаторға қайтару;
- bye — FTP-серверімен жұмысты аяқтау (интерпретатордан
шығуды қамтамасыз етеді).
Командалардың толық тізімін және қосымша мәліметтерді
сәйкестендірілген RFC-тен (RFC аббревиатурасы Request for Comments
(түсіндіру ұсынысы) – Internet Engineering Task Force (IETF)
организациясымен басылатын документтер сериясы және көптеген
Интернетті және оның технологиясын қамтитын сұрақтарды қарастырады)
алуға болады.
Ескерте кететін жайт, FTP-протоколы ұзақ уақытты интерактивті
біріктіруді, диалог жүргізуді және байланыс сеансын тоқтату командасы
берілмегенше, біріктіруді қамтамасыз етеді. FTP-протоколы екі типті
файлды түсінеді – текстік және екілік, мұнда барлық текстік емес файлдар
екілік түрінде қабылданады. FTP-біріктірілу арқылы жүретін жұмыс
текстік хабарламалардың ауысымы (қызметтік командалар) сияқты жүзеге
асады, және де екі компьютер арасында ауысымда болатын файлдармен де
жүзеге асады. Жұмыстың консольдік формасы қолданушылар үшін өте
қолайлы емес, бірақ ол компьютер қай команданы орындап жатқанын
түсінуге қолайлы жағдай береді.
Бақылау сұрақтары:
1)
FTP-сервисінің Интернетте тағайындалуы қандай?
2)
FTP-ресурсының Интернеттегі формат адресі қандай?
3)
Қандай FTP-клиенттері Интернетте қолданылады?
4)
Консольді
FTP-клиенттерімен
жұмыс
кезінде
қандай
командалар қолданылады?
10 Дәріс №10. Интернеттегі мәліметтерді қорғау. Цифрлық
қолтаңба. Криптография және Интернет. Симметриялық және
Достарыңызбен бөлісу: | 
