Коммерциялық емес акционерлік қоғам

55 

 

3 нүктеде 

=Р

3

+ jQ

3

= P

||

+ ΔP

|||

+ jQ

|V

. 

 

 

12.4  сурет 

 

Одан әрі есепті екі тұйықталмаған тораптардікіндей жүргізеді. 

Алдын  ала  есептерді  жүргізгенде,  яғни  сымдардың  қималары  белгісіз 

болғанда,  тораптың  барлық  айландарындағы  сымдар  қималарының  теңдік 

шартын қабылдайды. Бұл жағдайда:   

 

қатынасы және есепті айландар ұзындығы бойынша жүргізуге болады. Мұнда 

(12.7) формулалары болады: 

  

      

.

                                             (12.8) 

 

 

 

 

 

 

 

56 

 

13 Дәріс №13. Қорек көздерінің айырмашылығы бар кернеулерінде 

екі жақтан қоректенетін желілердің режимін есептеу  

 

Дәріс мақсаты: қорек көздерінің айырмашылығы бар кернеулерінде екі 

жақтан қоректенетін желілердің режимін есептеу.  

 

Соңдарында  кернеулері  әртүрлі  екі  жақтан  қоректенетін  желі  қуаттың 

тәуелсіз  көздері  бар  электр  тізбектерінің  санына  жатады.  Мұндай  желілерді 

есептеу үшін беттестіру қағидасы пайдаланылады. 

13.1  суретінде  (а)  U

A 

=  U

B 

болғанда  екі  жақтан  қоректенетін  желінің 

бастапқы сұлбасы және беттестіру қағидасына  сәйкес алынған екі сұлба (б, в) 

келтірілген.  Мұнда  В  шиналарында  кернеудің  екі  құраушысы  көрсетілген, 

олардың біреуі А шиналарындағы кернеуге тең, яғни 

 

                                                              

= 

+Δ

.

                                                   (13.1) 

 

 

13.1 сурет 

  

 

Бастапқы  сұлбада  токтар  токтардың  екі  жүйе  қосындысының  нәтижесі 

ретінде  қарастырылады,  олардың  біреуі  ΔЕ  =  0  болғанда 

=

 

кернеулерінің  әсерімен  анықталады  (13.1,  б  сурет),  ал  басқасы   

=

=  0 

болғанда  қосымша  э.қ.к.  ΔЕ  әсерінен  пайда  болады  (13.1,  в  сур.  қараңыз). 

Келтірілген  сұлбалар  бастапқы  сұлбаның  режимін  дәл  есептеуге  мүмкіндік 

береді. 

57 

 

Егер  13.1,  б  суретіндегі  сұлба  үшін    1  және  2  нүктелеріндегі  кернеу 

номиналдыға тең десек, онда осы сұлбаны есептеу үшін сақиналы сұлба үшін 

алынған  формулаларды  пайдалануға  болады.  13.1,  в  суретіндегі  сұлбаны 

есептегенде    1  және  2  түйінді  нүктелердің  жүктемелерін  сұлбадан  шығарып 

тастауға  болады  (токтар  тармақтарда  ақпайды),  ал  желіде    ΔЕ  қосылған 

әсерінен пайда болған тек теңестіруші ток ағады: 

 

                                                 

  .                                 (13.2) 

Екі  есепті  беттестіру  нәтижесінде  желінің  бас  айландарындағы 

қуаттарды алады:  

                           

. 

                           

. 

 

Жалпы  жағдайда  n  жүктемелерде  (13.2)  ескергенде  бұл  формулалар 

жазылуы мүмкін:  

                         

.                                        (13.3) 

                                 

.                                (13.4) 

 

Одан  әрі  есеп  ағын  бөліну  нүктесін  және  сақиналы  тораптардағыдай 

түйінді нүктелердегі кернеулерді анықтаумен аяқталады. 

                                                        

4.6   Күрделі  тұйықталған  тораптарды  торапты  түрлендіру  әдісімен 

есептеу  

 

Бір  қатар  жағдайларда  жобалағанда  және  күрделі  емес  тораптарды 

эксплуатация  жасағанда  ДЭЕМ  қолданбай  қолмен  есептеудің  көпке  тараған 

тәсілі  –  торапты  түрлендіру  әдісімен  күрделі  тораптың  сұлбасын  біртіндеп 

қарапайымдатумен бірмәртелік есепті жүргізу қажеттілігі пайда болады. 

Түрлендіру  әдісінің  мәнісі  берілген  күрделі  торапты  біртіндеп 

түрлендіру  жолымен  екі  жақтан  қоректенетін  желіге  келтіреді,    онда 

қуаттардың таралуын белгілі әдіспен табады. Сосын, түрлендірілген сұлбаның 

әр  айланында  желілік  қуаттарды  анықтағаннан  кейін  біртіндеген  кері 

58 

 

түрлендірулердің көмегімен  тораптың бастапқы  сұлбасындағы  қуаттардың іс 

жүзіндегі таралуын табады. 

Тұйықталған  тораптың  кез  –  келген  айландарында  қатар  желілерді 

баламалау (эквивалентирование) тек сол жағдайда мүмкін, егер осы желілерде 

қосылған жүктемелер болмаса. Екі желісі қатар тұйықталған тораптың айланы 

үшін (13.2 сурет) 

 

=

+

;    

. 

 

13.2 сурет 

 

Егер сұлбада аралық жүктемелер болса, онда баламалау мүмкін емес. Ол 

үшін  жүктемелерді  тораптың  басқа  нүктелеріне  көшіреді.  Мұнда  тораптың 

режимі көшіргенге дейін және кейін өзгеріссіз қалу керек. 

Айнымалы  жүктемелердің  шамаларын  анықтайтын  тәуелділіктерін 

шығаруды  жүктемені  көшіруге  қажет  тораптың  нүктелері  арасында  энергия 

тұтынушыларының бірнешесі болғанда жалпы жағдайға жасауға болады (13.2 

сурет). 

Торапты  екі  жақтан  қоректенетін  желі  ретінде  қарастырып  және  (13.3 

сурет) сәйкес барлық түйіндерде кернеулерді шамасы және фазасы бойынша 

бірдей деп қабылдап, А және В нүктелерінен шығатын қуаттарды анықтайды: 

 

                                                       

 ;                                            

 (13.5) 

                                   

.                                      (13.6) 

 

Егер 

 жүктемесін  А  және  В  нүктелеріне  көшірсе,  онда  торап 

айланының  сұлбасы  келесі  түрді  қабылдайды  (13.6,  б  сурет),  ал 

 және 

 қуаттары анықталады: