КазГосЖенпу – один из старейших вузов Республики Казахстан, первое высшее учеб ное заведение для деву­ шек, осуществляет подготовку вы со ко квалифицированных кад ров по всем отраслям об­ щест венной жизни страны

8

№2 (06), 30 маусым, 2015 жыл

–   М а с қ а р а !   К і т а п х а н д а 

қалып қойдық. Құлыптап кеткен 

сияқты, – деген сөзінен кейін 

ес жиып айналаға көз тастай 

бастадым. Сұмдық. Құрыдық 

деген осы. Екеуден-екеу мына-

дай зәулім кітапханада қамалдық 

та қалдық. «Қорыққанға қос 

көрінеді» деген. Қабырғаларда 

өз көлеңкеміздің сұлбасынан 

бір түрлі бейнелер елестеп, 

бойымды үрей билеп алды. 

Қорқа-қорқа күзетшіге қамалып 

қалғанымызды айтуға бел бай-

лап, телефонның жарығымен 

әрең дегенде бірінші қабатқа 

түсіп, үстел үстіне ентелей жа-

тып ұйықтап отырған күзетшіні 

түртіп қалғаным сол еді, қарауыл 

аға басын көтеріп шарасынан 

шығып кетердей, бадырайған 

көзімен тесіле қарап, қайтадан 

ұйықтап кетті, анығы талып 

қалды ғой деймін. Не керек 

сеніп отырған күзетшімізден 

пайда жоғын білгесін, құрбым: 

– Күнде осындай жағдай бола 

бермейді, кітапханадан қорқып 

не көрінді бізге, кел одан да 

осы түнді ұйқысыз өткізіп, біраз 

кітапты парақтап тастайық, 

– деп еді, жаман идея емес 

сияқты, соңғы күндері тапсыр-

малар көбейіп, кітап оқудан 

да қалғанбыз. Гүлімнің осын-

дай батыл әрі нақты шешім 

қабылдаған кездерінде құрметім 

одан әрі арта түседі. 

С о н ы м е н е н   к і т а п   т о л ы 

с ө р е л е р д і   к е з і п   ж ү р і п , 

т а ң д а ғ а н д а р д а н   О р а л -

х а н   Б ө к е й д е н   б а с т а п , 

Ф.М.Достоевский, Д.Лондон, 

Х.К.Андерсен, М.Горкийлер 

с ы н д ы   ш ы ғ а р м а л а р ы   б і з д і 

әлі күнге дейін тебірентіп, 

т о л қ ы т а т ы н   ж а з у ш ы л а р -

мен бірге Бейбіт Сарыбайдың 

«Мейірімі» де жүр. Құшағымыз 

толған кітаптармен енді бір 

ыңғайлы орын іздеп, айналаны 

шолып тұрғанымда «Ғалымдар 

бөліміне» көзіп түсіп кетіп: 

– Бірде-бір ғалым атаулысы 

кітапханада қамалып қоймаған 

шығар, мына біз сияқты. Әр 

Соңғы күндері талапшыл 

ұстаздардың тапсырма-

ларымен жүріп Ұлттық 

кітапханадан шықпайтын 

болдық. Бірнеше күннен 

бері ноутбук атты 

сиқырлы қорапшамызды 

арқалап кітапхана мен 

жатақхананың арасын 

жол қыламыз. Менен гөрі 

жылдам қимылдайтын 

құрбыларыммен  бірге  

сүйретіліп жүріп әрең 

жетемін. 

Әбігерге салған осындай 

шаршаңқы күндердің бірі 

еді. Жұмыс уақыты таяп, 

үйді-үйіне тарқасқан 

кітапхана қызметшілері 

кітап ақтарып отырып, 

қалғып кеткен екеумізді 

байқамай, сыртынан 

жауып кеткен екен. 

Кілттерін кезекші 

қарауылға өткізіп, 

жауапты күзетші де 

қайтып кетіпті. Түнгі 

он екілерден асқан 

уақытта әлдекімнің 

жұлқылағанынан оянып 

кеттім.

өткен сайын бірдеңеге шұқшия 

қадалып отыратын кісілерге, 

сұқтана қарап өтетін біздің де 

табан тиер күніміз туып тұр, жүр 

осында отырайық, – деп Гүлімді 

бастап келдім.

Т ү н н і ң   о р т а с ы   б о л д ы . 

Біреудің тарсылдаған аяқ ды-

бысы құлаққа инедей келіп 

шаншылды. Зәрем зәр түбіне 

жетіп отырған менің әр қадам 

басқан сайын жүрегім аузы-

ма тығылады. Келе жатқан 

күзетші ағай екені белгілі бол-

са да бойымды бір түрлі үрей 

билеп, терім бұрқ ете түседі. 

Абдыраған күйі дереу Гүлімнің 

жанына барып, үстел астына 

тығыла кеттім. Құдды маған 

азап айдап келердей құлаққа 

ж а ғ ы м с ы з   т ұ р п а й ы   д ы б ы с 

жақындай келіп, тына қалды. 

Жанын алуға келген әзірейілден 

бас сауғалаған адамдай жасы-

рынып отырған қалыпта көз 

қиырыммен шолғаным сол, 

құдай-ау қарауыл аға дегенім 

хәкім Абай ғой. Ес білгелі 

өлеңдерін жаттап, әрбір ғибрат 

сөзі аузымыздан түспейтін 

кәдімгі Абай Құнанбаев. Үш 

ұйықтасам түсіме кірмейтін 

Абай ақынның менің өңімде 

жүргеніне сенбей, сасқанымнан 

«Абай атаға ұқсайды екен, ә!» 

деп қоям ғой. 

– Тап өзі ғой, ақымақ, - деп 

Гүлім де тұр бозарып. Көзімді 

қайта-қайта ашып-жұмамын, 

түсім бе дегендей бетімді шым-

шимын келіп. Мынаның есі 

дұрыс па өзі дегендей көзбен 

аңтарыла қарап Абай да тұр 

қарсы алдымызда. 

– Мына кітапханада пенде 

атаулысын көретін күн бар екен-

ау, Абай аға, – деп шымшықтың 

шиқылындай жіңішке даусымен 

әндете сөйлеп кең маңдайлы, 

бұйра шашты Мұхтар Әуезов те 

шыға келді. Өз замандарының 

алпауыттарын бірге көру мен 

сияқты пақырға қалай бұйырып 

тұрғанына таңмын.

– Бала, сен әкем Құнанбай 

жайлы қатты кетіп қалдың-ау 

шамасы, – деп іркіле бергені 

сол еді, – Кеше бітпей қалған 

әңгімені жалғасақ қайтеді, 

Қ ұ н а н б а е в   ж о л д а с ,   –   д е п 

«Абай жолынан» былайғы та-

ныс болып жүрген Михаэлис 

кіріп келсе бола ма. Сол сәт 

астыңғы қабаттан ырду-дырду, 

айқай-шу, сылдырлап күлген 

ерке сылқымдардың дауысы, 

жүйрік аттай жорта шапқан қара 

домбыраның сазды әуені құлаққа 

жетті. Абай атам бұл не шу деген-

дей ту сыртында тұрған Мұхаңа 

бет бұрып еді: – Бүгін Жам-

был мен Құлмамбеттің айтысы, 

кешегі Қажымұқанның жеңісіне 

орай ұйымдастырылуда. Ертеңгі 

дүбірлі доданың саңлақтары 

Біржан мен Сара болмақ. Бір 

ж а қ с ы   а л а м а н н ы ң   к у ә г е р і 

болатын болдық-ау, – деп 

Михаэлистің соңынан Ғабит 

Мүсірепов ілесе кіріп келді. 

Құдай-ау күлейін бе, жы-

лайын ба, жоқ әлде дәуірінің 

саңлақтары, жаһандық өрлеуге 

үлкен бетбұрыс алып келген 

информатиканың небір профес-

сорлары, тіпті біз танымайтын ақ 

басты орыс аталар да өздерінше 

талас-тартыс үстінде отыр. 

Ж.Аймауытов,  Ә.Бөкей ха-

нов, М.Дулатұлы сынды Алаш 

қайраткерелін көргенде бойды 

бір алпауыт күш билеп алғандай, 

тосылып қалдық. Анадай жер ден 

отты көзімен тесіле қарап, көз ал-

май жанымыздан өте шыға бере: 

– Менің қазақ әліпбиін не үшін 

жасағанымды білесіңдерме? 

– деді. Бізге арналып тұрған 

сұрақ екенін білсек те, жан-

жағымызға жалтақтап қарай 

басымызды изедік. – Кезінде 

кеңес өкіметі салтанат құрып 

тұрған дәуірде айтылған латын 

әліпбиін қолдану туралы баста-

маны қайта көтеріпсіңдер, хат 

мәдениеті бар халыққа бір әріпті 

тастап, бір әріпті ала қоюы оңай 

жұмыс емес. Бірте-бірте алып 

зардабынан қырылған бүлдір-

шіндердің шырылы, жосықсыз 

саясатынан жазықсыз «халық 

жауы» деп өлім құшқан Алаш 

алыптарының, бір миллион-

дай бейкүнә қазақтың қанын 

арқалап бара жатқан қыл-

мыскердей көрінді... 

Одан кейін көзім қызыл 

көрпеге оранып алып кітап оқып 

отырған Ербол мен Меңтайға 

түсті. Бірін-бірі көзсіз құлай 

сүйген шын ғашықтардың мәңгі 

бірге болатындығын тағы бір 

рет мойындай түскендеймін. 

Е к і   ғ а ш ы қ т ы ң   ш ы н а й ы 

сүйіспеншілігіне тәнті болып 

келе жатқанымызда, кілең 

дәуір әдебиетінің қаймақтары, 

әдебиет ошағының ақтангерлері, 

өнер атты аламан бәйгенің дара-

боздарымен отырған басқосуда 

Абай атама тағы көз тастадым. 

Пушкин мен Лермонтовтар өз 

өлеңдерін Абай аудармасымен 

салыстырып, қазақтың қара 

сөзінің көркемдік ерекшелігі 

жайында әңгіме өрбітіп отырған 

көрінеді. Әрең Абайымның 

жанына барғандағы шымбай-

ымды тесіп жатқан көкейкесті 

сауалдарымды өзінше саралап 

тұрып: – Шүкіман, шынымен-

де, Тоғжанға бір тамшы судай 

ұқсағаны ма? – деп сұрадым. 

– Ғашық болып көрдің бе? – 

деді. Аузынан шыққан әр сөзге 

қадала қарап тұрған менің 

«жоқ» деуге шамам әрең жетті. 

– Ендеше түсінуің екіталай, 

м а х а б б а т т ы ң   б а л   с е з і м і н 

басыңнан өткергеніңде бұл сау-

алды қоймас едің, – деді жылы 

жымиып. 

Гүлім тапқан сұрағың осы 

ма дегендей маған ойлы көзімен 

тесіле бір қарап: – Мына біздің 

дәуірдегі кешегі Сіз армандаған 

білген-түйгені бар, оқыған, көзі 

ашық, көкірегі ояу қазақ жаста-

рына көңіліңіз толады ма? Дәл 

қазіргі қоғамда өмір сүрсеңіз ел 

ісіне араласушы ма едіңіз? – деп 

төтесінен қоя салды. Отырған 

орнынан тұра беріп, екі ортаны 

арлы-берлі кезіп жүріп: – Құдай 

сақтасын! Мына сендердің жа-

санды қоғамдарыңда кезіндегі 

ғасырлар аманаты болып кел-

ген салт-дәстүрдің, ұлттық 

құндылықтардың озық үлгісінің 

ұршығын көре алмай тұрмын, 

– дегені сол еді, қынабына 

сыймаған қанды қылыштарын 

сүйрелеп, үш жүз арудың ішінен 

т а ң д а п   а л ғ а н   х а с   с ұ л у д ы ң 

ғ а ш ы ғ ы   б о л м ы с   Т ө л е г е н 

мен ғашықтық дертімен, ер 

жігітке жат әлсіздіктің белгісін 

көрсетіп, опасыздық танытқан 

Бекежанның кекті айқасы баста-

лып кетіп, айнала апыр-топырда 

оңбай жығылдым. Басым айна-

лып, көзім қарауытып жатып 

Гүлімнің: – Ақерке тұр, Ұлттық 

кітапханаға барамыз,- деген 

сөзінен оянып кеттім. Жасаған-

ай, ғасырларды тоғыстырған 

сол көрінісімнің түс екендігіне 

сенбегендей, Гүлімге: – Кешегі 

Мұқағалилардың мүшайрасы 

жақсы болды, ә?! – деп ем, 

– Есің дұрыс па? – деп келіп 

шекемді ұстады. Өңім деп 

көсіліп жүрген кездесуімнің түс 

болғанына іштей налып, қайта 

жатып қалдым.

ПРОЗА

қайғы-қасіретін у ғып жұтқан, 

тек кітаптардан ғана оқыған 

көнетоз кейіпкерлеріммен ба-

рып сырласайын ба? Көкейде 

жатқан сансыз ойлар, жүрегіңнің 

түбіне сүңгіп кеткен жауапсыз 

сұрақтармен мазасын алғалы 

тұрған бізден сырт айналып 

шығып кеткен төртеудің артынан 

жүре бергеніміз сол еді бірдеңеге 

тартысып, келісімге келе ал-

май жүрген Бальзак, Тютчев, 

Генри, Шекспир, Чехов сынды 

әлем әдебиетінің озық үлгісін 

көрсетіп, өзіндік қолтаңбасын 

қалдырған мықты классиктерді 

көзіміз шалды. «Күлтөбенің ба-

сында күнде жиын» дегендей-ақ 

Керей мен Жәнібек бастаған, 

Абылай, Қасым, Тәуке хан-

д а р   ж ү р .   Қ о л д а р ы н   а р т ы -

на айқастырып алып орыс 

классиктерінен Достоевский, 

Крылов, Толстой, Есениндер 

де әдебиет бөліміне бағыт алып 

барады. Тарихтың атасы Гера-

доттан бастап Дулати, Қашғари, 

кейінгісі Радлов болған, Сан-

жар Асфендияров пен Бекма-

хановтар, археологиялық зерт-

теу жұмыстарының шоқтығын 

ж а қ қ а н   Ш о қ а н ,   Ә л к е й 

Марғұландармен бірге тіпті кен 

өндірісінің шырқау шыңына 

жеткен Қаныш Сәтбаев та жүр. 

Физика мен химия саласының 

үздіктері мен математиканың 

кетуге бірталай уақыт керек, 

бірталай артық тұрған қаржы 

керек,- деп Ахмет Байтұрсынұлы 

жүріп кетті. Шынымен де бізге 

сөйлегеніне сенер-сенбесімізді 

білмей, Гүлім екеуміздің ара-

мызда латын әліпбиіне көшу-

көшпеу жайлы пікірталас баста-

лып кетті. 

Әдебиет атты мекенге табан 

тіреген әрбір пенде поэзия ау-

ылына соқпай кетпейтініндей, 

қара өлеңнің құдіретін танытып 

тұрған Мұқағали, Тұманбай, 

Күләш, Қасымдарды көргенде 

латын әліпбиі бір жақта қалып, 

мүшәйраға бас сұқпай кете 

алмадық. Сансыз сұрақтардың 

жауабын білмек болған дара 

тұлғалардан көз жазып қалған 

біздер айналаны шола қарап, 

төменгі қабатқа түссек, енте-

леп келген жаудың бетін алты 

ай бойы басып, жау шебімен 

өліспей-беріспеген, сұрапыл 

қанды айқастың жанкештілігін 

танытып Отырарды қорғаған 

батыр елдің ұланы болмыс 

Қайыр хан мен төрткүл дүние 

атырабын жаулап алған Шыңғыс 

ханды қатар көрдік. Тура ал-

дымыздан Сталин мен Голо-

щекин өте бергенде кезіндегі 

«Ақтабан шұбырынды» мен 

екінші дүниежүзілік соғыста 

мұндай шығынға ұшырамаған 

Голощекиннің асыра сілтеушілік 

Ақерке ӨСЕРБАЕВА,

Студенттік медиа клуб 

мүшесі

Тым қиялшыл бол маңыз-

дар, қиялдаңыздар, 

бірақ қиялмен өмір 

сүрмеңіздер. «Ұлттық 

кітапхана қорындағы әр 

кітаптың кейіпкері тірі 

болса біздің қоғаммен 

біте қайнасып өмір сүре 

алар ма еді?» деген ойдан 

келіп туған бұл дүниеге өз 

көзіңізбен үңіліп көріңіз...

P.S: