Ә¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2015 жылғы
-----------
- N 2 —
'басы лы м
26 беттің 19- беті
- электр-, гидро-, пневможүйелер мен коммуникациялардың принциптік
үлгілері,
- өлшемдер хаттамалары (шу, жарықтандыру, қарсылықты жерсіздендіру),
- қысыммен жүмыс істейтін жүйелер мен қүбырларды тексеру актілері,
- орналастыру және қосу жүмыстарының актілері,
- жүк көтергіш машиналардың куәландыру актілері,
- эксперимент жүргізу әдістемесі (қажет болса),
- еңбекті қорғау және пайдалану қауіпсіздігі жөніндегі нүсқаулық,
- еңбекті қорғау жөнінде нүсқаулық және білімін тексеруден өткені туралы
қүжаттар,
- жүмысқа рұқсат беру тәртібі, осы жұмысқа рұқсат етілген адамдарды,
құралды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз етуге жауапты адамды көрсетіп өкім
(бұйрық) дайындау.
22
Электр тогынан зардап шеккен адамды ажырату тәртібі және
дәрігерге дейінгі көмек көрсету.
Зардап шеккен адамды электр тогы әсерінен ажыратқан соң жасау қажет:
22.1 .Оның жағдайын бағалау:
-есін білуі - анық, білмейді, бұзылған, қозған
- терісінің түсі - қызғылт, ерні көгерген, бозғылт
- тыныс алуы - қалыпты, жоқ, бұзылған (дұрыс емес, жеңіл, сырылды)
- көктамырдағы пульс - жақсы білінеді, нашар білінеді
- қарашығы -та р ы л ға н , кеңейген.
Терісінің түсі және тыныс алуы (кеудесінің кетеріліп, түсуі бойынша)
кезбен бағаланады. Есін жоғалтуы туралы да кезбен анықталады. Кектамырдағы
пульс 2-ші, 3-ші, 4-ші саусақ басымен мойнынан кеңірдек пен бұлшықет арасынан
анықталады.
22.2. Зардап шегушінің жағдайын бағалау негізіндегі іс-әрекет:
-егер есі, тынысы, пульсі жоқ болса, терісі кекшіл, қарашығы кеңейген болса
(диаметрі 0,5 см) - зардап шегуші клиникалық елім жағдайында - жасанды тыныс
арқылы дереу организмді тірілтуге кірісу қажет,
- егерзардап шегуші сирек және дірілдеп тыныс алса, бірақ пульсін анықтау
мүмкін болса - жасанды тыныс алу әдісін жасау керек,
- егерзардап шегуші есін білсе, бірақ оның алдында есінен танса немесе
есін білмей жатса, тыныс алуы мен пульсі тұрақты болса - оны жатқызып киімін
шешіп артық адамдарды алыстатып тыныштықты сақтау керек.
Электр тогы соққан кезде зардап шегушіні дереу ток кезінен ажырату
керек, себебі электр жарақатының аурлығы токтың әсер ету ұзақтығына
байланысты. Электр тогының зардап шегушіге әсер етуін тоқтатудың негізгі әдісі
құралды немесе тізбек участогын сендіру (рубильник немесе басқа сендіргіш
аппаратпен), зардап шегушіні құрылыс немесе жабдық элементерінен босату
(құрғақ таяқ, тақтай, балта, сабы ағаш күрек, т.б. зардап шегушіні екі жағынан
босатады), ток соғу аймағынан зардап шегушіні киімінен ұстап, егер ол құрғақ
болса, алып шығу керек.
Кемек керсетушінің қолдарын белектеу үшін, әсіресе оған адам денесіне қол
тигізу керек болса, оған диэлектрлік қолғап кигізеді немесе қолын шарфпен,
киімінің жеңін қолына орап, зардап шегушіге резеңке материал (плащ) немесе жай
құрғақ материал жабу керек. Сонымен қатар, құрғақ тақтай немесе басқа бір ток
еткізбейтін тесеніш үстіне тұрып езін де белектеуі тиіс. Зардап шегушіні ток кезінен
Ә¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2015 жылғы
.................. №
'басы л ы м
26 беттің 20- беті
ажырату кезінде бір қолды қалтаға салып немесе артқа ұстап тұрып, бір қолмен
ғана әрекет ету керек.
23
Реанимациялық шаралар әдістері (жасанды дем алдыру және
жүрекке тура емес массаж).
23.1 Тез арада зардап шегушінің жағдайын анықтау керек:
- көктамырда пульстің бар жоғын анықтау,
- өзінің тыныс алуын анықтау керек¥кеуде қозғалысы арқылы).
23.2 Зардап шегушіні шалқасынан қатты жерге жатқызып ауыз қуысын
тексеру керек. Кеудесін қысып тұрған киімнен босаытп, белдігін шешеді.
23.3 Тыныс алуы және пульсі жоқ болса, өкпені жасанды желдетуді («ауызға
ауыз» әдісі) және жүрекке тура емес массаж жүргізу керек:
-жұдырықпен кеудені ұрады (пульсі бар болса ұруға болмайды) және пульсті
тексереді. Егер пульс жоқ болса - зардап шегушінің кеудесін екі алақанымен
басып жүрекке массаж жасайды (алақанға алақан). Кеудені басу жиілігі минутына
50-80 рет, тереңдігі 3-4 см:
-мұрнын қысып, иегін ұстайды, басын артқа шалқайтып аузына терең үрлеу
керек (марлі, салфетка, қол орамал арқылы).
Ранимациялық шаралар жүргізу кезінде бір мезгілде өкпеге жасанды
желдетуді және жүрекке тура емес массажды 2 үрлеу және 15 рет басуды
кезектестіріп жасау керек.
Егер медициналық көмекті екі адам көрсетсе, онда біреуі жүрекке масса,
екіншісі - жасанды дем алдыруды жасайды.
Реанимацияны медицина қызметкерлері келгенге дейін жасау керек.
24 Күйік кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету.
Күйік кезінде (термикалық және электрлік) күйген жерлерге қол тигізуге,
қандай да бір препаратты жағуға немесе себуге, көпіршікті жаруға болмайды.
Аумағы бойынша үлкен емес бірінші және еккінші дәрежелі күйік кезінде
күйген жерге стерильденген таңғыш салу керек. Ауыр және үлкен күйіктер кезінде
зардап шегушіні таза төсемеге немесе матаға орап, күйік шалған бетін стерильді
дәкемен жабу керек.
Адамның үстіндегі жанып жатқан киімді ерт сөндіру құралымен өшіруге
тыйым салынады және оның киімін күйген денесінен алуға болмайды. Ол үшін
қалың матаны денесіне жауып, отты өшіру керек.
Күйген жерді таңуға немесе суммен жууға болмайды.
1 дәрежелі к ү й ік -т е р і қызарады
2 дәрежелі күйік - күлбіреу пайда болады, ол жерге құрғақ марлі таңғышын
салады.
3 дәрежелі күйік - ашық жаралар
4 дәрежелі к ү й ік -т е р і көмірленген.
Медициналық қызметердің (дәрігердің) білікті көмегі қажет. Күйген жерлерді
стерильді салфеткамен жабуға рұқсат етіледі.
Көз күйген кезде бор қышқылы ерітіндісімен суық малма жасау керек (1/2
шәй қасық 1 стакан суға) және зардап шегушіні дереу дәрігерге жібереді.
2015 жылғы « # - » - § § ~ №
& %
бұйры қпен бекітілді
Әзірлеген
қолы
Келісі.
қолы
Ә¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2015 жылғы « ^ » - # 9
- №
басылым
26 беттің 21- беті
25 Жарақаттану кезівдегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Алғашқы медициналық көмек - зардап шегушінің өмірі мен денсаулығын
сақтау немесе қалпына келтіруге бағытталған медициналық емес қызметкердің
(өзара көмек) немесе зардап шегушінің (өзіне көмек керсету) атқаратын шаралар
жиынтығы.
Ж арақаттану
кезінде
жараны
жууға,
қол
тигізуге
болмайды,
жара
айналасына йод жағып, стерильді таңғыш салады.
Жасауға болмайды:
-жараға сприттік немесе басқа кез-келген ерітіндіні құюға,
- оқиға орнында жарадан бөгде заттарды шығарып алуға,
- іш жарақаты кезінде шыққан органдарды орнына салуға және су ішкізуге
болмайды.
26 Үсік кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Алғашқы медициналық көмек - зардап шегушінің өмірі мен денсаулығын
сақтау немесе қалпына келтіруге бағытталған медициналық емес қызметкердің
(езара көмек) немесе зардап шегушінің (езіне көмек көрсету) атқаратын шаралар
жиынтығы.
Төменгі температураның әсерінен терілердің бұзылуы үсу деп аталады. ,
Саусақтар, қол, табан, құлақ, мұрын тез усиді. Алғашқы кемекке зардап шегушіні
тез арада жылыту, әсіресе ұсіген дене мүшелері жатады, ол үшін зардап шегушіні
тез арада жылы жерге жеткізу керек. Ең алдымен үсіген жерді жылытып, қан
айналымын қалпына келтіреді. Бұған тез арада, әрі қауіпсіз қол жеткізуге болады,
егер үсіген аяқ-қолды 35-40°С ваннаға салатын болса. Әрі аяқ-қолдың кірін
сабынмен жақсылап жуады.ванндан кейін үсіген жерлерді кептіріп (сүртіп),
стерильді таңғышпен орап, жылы жауып қою керек. Ол жерді маймен, жақпа
маймен сылауға болмайды, себебі бұл кейінгі алғашқы өңдеуді қиындатады. Үсіген
жерді қармен уқалауға болмайды, себебі бұл салқындауды күшейтеді, әрі мұз
түйіршіктері теріні жаралайды да инфекция түсуіне жол береді; үсіген жерді
қлоғаппен, матамен, қол орамалмен ысқылауға болмайды. Таза қолмен шеткері
аймақтап бастап денеге қарай массаж жасауға болады.
Мұрын, құлақ үсіген кезде оларды көмек көрсетушінің жылы қолымен
жылыту керек.Алғашқы көмек көрсету кезінде зардап шегушіні жалпы жылытудың
маңызы зор. Оған ыстық шай, кофе, сүт береді. Зардап шегушіні медициналық
мекемеге жылдам жеткізу де алғашқы көмекке жатады.
27 Соғылу кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Алғашқы медициналық көмек - зардап шегушінің өмірі мен денсаулығын
сақтау немесе қалпына келтіруге бағытталған медициналық емес қызметкердің
(өзара көмек) немесе зардап шегушінің (өзіне көмек керсету) атқаратын шаралар
жиындығы.
Буын шығу, соғылу, ауыр затпен аяқ-қол жаншылу кезінде және басқа
жарақаттар кезінде зардап шегуші жіті ауырсынуды сезінеді, зақымдалған дене
мүшесін қозғаған кезде ауырсыну күшейеді. Алғашқы көмек көрсетудің ең маңызды
кезеңі зақымдалған дене мүшесіне тыныштық беру. Бұл ауырсынуды төмендетеді.
Жарақатталған жерге «суық» басу керек (мұз, қар, муық сумен резеңке ыдыс), ол
Әзірлеге*
қолы
/
і
К е л іс іл д і,
қолы
2015 жылғы «-^-^-»--9^-№
^
бұйры қпен бекітілді
—
2015 жылғы «
4
■%»—
-------
-N
2
-•/—
басылым
Ә¥ 029-02.24-02.6.01-2015
26 беттің 22- беті
ауырсынуды басады. Анальгин дәрісін және көп мөлшерде жылы сусын береді.
Жарақатталған жерден жоғары жгут (егер мүмкін болса) салады.
28 Улану кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Газбен, оның ішінде иіс тиіп, табиғи газ, ацетилен, бензин буымен уланған
кезде бас ауырады, «шеке солқылдайды», «қулақ шуылдайды»; жалпы әлсіздік,
бас айналу, қатты жүрек соғуы, жүрек айну және қүсу пайда бюолады. Қатты
уланған кезде - үйқышылдық, апатия, бейжайлық байқалса, ауыр улану кезінде -
ретсіз іс-қимылмен қозғыштық, тыныс алу тежелуі немесе тоқтауы, қарашықтың
үлкеюі байқалады.
Барлық уланулар кезінде зардап шегушіні дереу уланған аймақтан алып
шығып, киімін шешіп, таза ауа келуін қамтамасыз етеді, аяғын көтеріп, жылы
жабады, мүсәтір спиртін иіскетеді.
Зардап шегуші есінен танған кезде қүсуы мүмкін, сондықтан оның басын
жанына бүрып немесе ішімен жатқызады. Тынысы тоқтаған кезде дереу жасанды
дем алдыруды жасайды.
Тағамнан улану белгілеріне жатады: тез әлсіреу, бас айналу, бас ауруы,
қалтырау, іш ауруы, жүрек айнуы, диарея.
Улану кезінде жасау керек:
-әлсіз марганец қышқылы қосылған 3-4 стакан қайнаған су ішкізіп, қүстыру
керек,
- көп мөлшерде сүйықтық ішкізу керек (шай, компот),
- төсекке жатқызып дәрігер келгенше қарап отыру керек.
Егер зардап шегуші есін білмесе, пульсі жоқ болса - реанимациялық
шараларды жасау керек.
29 Химиялық күйік кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Алғашқы медициналық кемек - зардап шегушінің өмірі мен денсаулығын
сақтау немесе қалпына келтіруге бағытталған медициналық емес қызметкердің
(езара кемек) немесе зардап шегушінің (езіне кемек көрсету) атқаратын шаралар
жиынтығы.
Химиялық күйік кезінде күйген жерді көп мөлшерде крандағы таза суық
сумен жуу кеерк (15-20 минут).
Теріге күкірт қышқылы түскен кезде күйген жерді сумен жақсылап жуып,
бейтарап ерітіндімен еңдейді. Тері қышқылды ерітіндімен күйген кезде ас содасы
ерітіндісімен (1 шай қасық 1 стакан суға) таңғыш салады. Қышқыл көзге түссе оны
көп мөлшердегі сумен шашыратып жуу керек, содан кейін ас содасы еретндісімен
(1 шай қасық 1 стакан суға) жуады.
Тері сілтімен күйген кезде бор қышқылы ерітіндісімен (1 шай қасық 1 стакан
суға) немесе әлсіз уксус еретіндісімен (1 шай қасық 1 стакан суға) малма жасайды.
Егер көзге химиялық заттың қатты бөлшектері түссе, онда алдымен оларды
сулы тампонмен алып тастау керек, себебі кезді жуған кезде олар шырышты
қабатты жаралап, қосымша жарақат туғызады.
Қышқыл немесе сілті өңешке түскен кезде дереу дәрігер шақырту керек, ал
ол келгенше ауыздағы сілекейді, шырышты тазалап, зардап шегушіні жатқызады,
ішіне ауырсынуды басу үшін суық басады. Сүт, жүмыртқа ағын, өсімдік майын,
кархмал ерітіндісін ішкізу жақсы әсер береді.
Өзірлеген
ШДО!
V
----------------
Келісілді
ҚОЛЫ
2 0 1 5 ж ы л ғы « ^ - » - £ § ~ №
буйры қпен бекітілді
Ә¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2015 жылғы
.................. N°
4 —
26 беттің 23- беті
?басылым
30 Сынық кезіндегі дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Алғашқы медициналық көмек - зардап шегушінің өмірі мен денсаулығын
сақтау немесе қалпына келтіруге бағытталған медициналық емес қызметкердің
(езара көмек) немесе зардап шегушінің (езіне көмек керсету) атқаратын шаралар
жиындығы.
Сынық, шығу, соғылу және басқа жарақаттар кезінде зардап шегуші жіті
ауырсынуды сезінеді, зақымдалған дене мүшесін қозғаған кезде ауырсыну
күшейеді.
Ашық сынық кезінде (қан кетуді тоқтатып, стерильді таңғыш салған соң) де,
жабық сынық кезінде де алғашқы көмек көрсетудің ең басты кезеңі зақымдалған
мүшеге тыныштық беру. Бүл ауырсынуды төмендетеді және сүйек сынықтарының
ары қарай қозғалуын болдырмайды. Иммобилизация үшін дайын шинаны, сондай-
ақтаяқ, тақтай, сызғыш, фанера бөлігі т.б. пайдаланады.
Жабық сынық кезінде зардап шегушінінің киімін шешуге болмайды - шинаны
оның сыртынан салу керек. Жарақат орнына «суық» басады(мұз, қар, суық сумен
резеңке ыдыс), ол ауырсынуды басады.
31 Өрт, апат туындаған кездегі және оның зардаптарын жою кезіндегі
басшылардың іс-әрекеті
Өрт
шығу
кезінде
университет
өкімшілігінің,
кафедра,
зертхана
меңгерушісінің,
оқу корпусы және жатақхана коменданттарының іс-әрекеті
адамдарды және материалдық қүндылықтарды тез әрі қауіпсіз жерге көшіруге
бағытталуы тиіс. Өрт шыққан жерге келген басшы немесе кез-келген лауазымды
адам ең алдымен атқаруға міндетті:
-өрт сөндіру қызметі шақырылғанын тексеруге,
- университет әкімшілігіне өрт туралы хабарлауға,
- өрт сөндіру қызметі келгенше өрт сөндіруге басшылық жасауға,
- өрт сөндіру қызметін қарсы алуға территорияны, су көздерін білетін
адамды бөлуге,
-белмелерден немесе қауіпті аймақтан ерт сөндіруге қатысы жоқ барлық
қызметкерлер мен студенттерді шығаруға,
- адамдар өміріне қауіп төнген жағдайда оларды қүтқаруды үйымдастыруға,
- қажет болса газқүтқару, медициналық және т.б. қызметтерді шақыруға,
- өрт сөндіруге қатысы жоқ барлық жүмыстарды тоқтатуға,
- өрт сөндіруга қатысуша адамдарды ток соғудан, уланудан, күюден,
қүрылыстың құлауынан қорғауды қамтамасыз етуге міндетті.
Әрбір жазатайым оқиға туралы басшы (өрт қауіпсіздігіне жауапты адам)
дереу тікелей басшыға хабарлауы тиіс (университет әкімшілігіне):
-зардап шеккендер туралы, оларға алғашқы көмек көрсету және медпунктке
жеткізу туралы (медициналық мекемеге),
- өрт сөндіріп болған соң жазатайым оқиғаға, оның шығу себебіне алдын ала
талдау жасауға және ары қарай бодырмау үшін шара қолдануға міндетті.
32
Жазатайым оқиға туындаған кездегі бөлімше басшыларының іс-
әрекеті
Өндірісте жазатайым оқиға туындаған кезде (оқу процессі барысында)
бөлімше басшы міндетті:
Ә ¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2015 жылғы
«-М»
—
- №
асылым
26 беттің 24- беті
-зардап шеккендерге дереу алғашқы кемек көрсетіп, қажет болса оны
медициналық мекемеге жеткізуге,
- апаттық немесе басқа да төтенше жағдайдың алдын алу шараларын
қабылдауы
және
басқа
адамдарға
жарақаттану
факторларының
әсерін
болдырмауға,
- университет басшысына жазатайым оқиға, зардап шегушілер саны,
олардың жағдайы, медициналық көмек керсетілуі және жургізілген шаралар
туралы мәлімдеуге,
- жазатайым оқиғаны тексеруді бастауға дейін егер бүл басқа адамдардың
өмірі мен денсаулығына қауіп төндірмесе және апаттқа, немесе төтенше жағдайға
әкелмесе, оқиға орнын сол күйінде сақтауға, ал егер оны сақтау мүмкін болмаса -
болған оқиғаны сол күйінде тіркеуге (үлгісін жасау, суретке немесе бейнетаспаға
түсіру, басқа шаралар),
-жазатайым оқиғаны тексеруші комиссия жұмысына кемек көрсетуге
міндетті.
Ә¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2 0 1 5 ж ы л ғы
« 4 $ » —р -8
----------
-№
-4—
басылым
26 беттің 25- беті
Қосымша 1
Еңбекті қорғауға жауапты адамның
МІНДЕТТЕРІ
(зертхананы және басқа да бөлмелерді қауіпсіз жағдайда ұстау үшін)
ІЕ ң б е кт і қорғауға жауапты адамдар (қауіпсіз еңбекті ұйымдастырушы) жыл
сайын университет бойынша бұйрықпен тағайындалады
-институтта - институтт директоры
- кафедарад - кафедра меңгерушісі
-департамент, басқарма, белім мен қызметтерде, бөлімшелерде - олардың
басшылары. Аталған лауазымды адамдар еңбекті қорғау бойынша өз міндттерін
құрылымдық бөлімше туралы Ереженің баптарына сәйкес атқарады.
2,Басшының
бұйрығы
негізінде
бөлімше
басшысы
ез
өкімімен
әр
зертханада, шеберханада, кабинетте еңбекті қорғау бойынша жауапты адамдарды
өзі тағайындайды, оған оқытушылар, УВП, осы бөлімшеде еңбек тәжірибесі бар
мамандар кіреді.
З.Осы міндеттер еңбекті қорғау бойынша жауапты адамға таныстырылып,
қолы қойылады. Еңбекті қорғау бойынша жауапты адамның өз міндетін атқаруына
бақылауды оның тікелеі басшысы жүргізеді.
4.3ертханада (шеберханада, басқа бөлмеде) сабақты (жұмысты) қауіпсіз
өткізуге жауапты болып сабақтың (жұмыстың) жетекшісі табылады - сабақ өткізуші
оқытушы, жұмыс жетекшісі.
5.3ертханада (шеберханада, басқа бөлмеде) еңбекті қорғау бойынша
жауапты адамға жүктеледі:
- зертхананы (шеберхана, басқа бөлме) сабақ өткізуге қауіпсіз жағдайда
ұстау (еңбекті қорғау бойынша білімін тексеруге дайындау Әдістемелік ұсыныстың
талаптарына сәйкес),
-бақылау жасауға:
-жылу жүйесі, жарық беру, есік, терезе, стол, орындықтардың бүтіндігіне,
- өрт сөндіру және алғашқы көмек керсету құралдарының бар-жоғына және
жарамдылығына,
- еңбекті қорғау бойынша нұсқаулықтың болуына,
- пайдаланылатын жабдықтың, электр магистралінің, розетканың және басқа
электржабдықтараның дұрыс жұмыс істеуіне,
- оқытушының сабақтан соң бөлмені ез қалпында қалдыруы жөніндегі Ішкі
тәртіп ережесі талаптарын орындауына.
6.Еңбекті қорғау бойынша жауапты адам құқылы:
-кафедра меңгерушісіне еңбекті қорғау талаптарының кез-келген бұзылысы
туралы дереу хабарлауға,
- оқушылар немесе қызметкерлердің еңбекті қорғау талаптарына қайшы
келетін іс-әрекетіне тоқтау салуға,
- кафедра меңгерушісіне (бөлімше басшысына) еңбекті қорғау талаптарын
ұдайы бұзатын жауапты адамды тәртіптік жазаға тарту туралы және бекітілген
бөлменің жағдайын жақсарту туралы ұсыынстар жасауға.
7.Әкімшілік жауапкершілік:
-осы міндеттерге сәйкес бақылаудың болмауына,
- еңбекті қорғау талаптарының бұзылыуы туралы болған фактілерді дер
кезінде хабарламағаны үшін.
" •
ә,ірлв“(Ш Г
Келісілді
қолы
2015 ж ылғы «
і
буйры қпен бекітілді
О
І
Ә ¥ 029-02.24-02.6.01-2015
2015 жылғы
асылым
- №
{ — ■
26 беттің 26- беті
Өзгертулерді тіркеу парағы
Өзгертудің
реттік номері
Құжаттың
бөлім і, тармағы
Өзгерту түрі
(ауысты ру, жою)
Өзгеру енгізілді,
күні
Тегі, аты-жөні,
қолы, лауазы м ы
Әзірлеген
қолы
Келісілді
қолы
2015 ж ылғы « ^ £ -» -£ # ~ №
^
^
буйры қпен бекітілді
Достарыңызбен бөлісу: |