-ТАҚЫРЫП. АҚШАЛАЙ ҚАРАЖАТТАРДЫҢ ЖӘНЕ ВАЛЮТАЛЫҚ

 

42 

жұмсауға  тиісті  нақты  ақша  қаражаттарының  сомасы  және  бұл  соманың 

қандай  мақсатқа  жұмсалатындығы  жазылып  кӛрсетілуі  тиіс.  Толтырылған 

чекке  кәсіпорынның,  ұйымның,  яғни  субъектінің  бас  бухгалтері  және 

басшысы  қол  қойып,  осы  субъектінің  мӛрі  басылады.  Барлық  толтыруға 

тиісті  ақпараттар  толтырылмайынша,  чекке  қол  қоюға  болмайды.  Сонымен 

қатар чекке лауазымды адамдардың, яғни қол қоюға тиісті адамдардың қолы 

қойылмаса  (біреуінің  қолы  қойылмаған  жағдайда),  мӛр  басуға  рұқсат 

етілмейді. Кәсіпорынның, ұйымның, яғни қандай да болмасын шаруашылық 

субъектісінің  касса  қызметкері  банк  мекемесінен  нақты  ақша  аларда  банк 

бақылаушысының қатысуымен ақшаны санап алуы тиіс. Сонымен қатар банк 

мекемесінен  алынған  нақты  ақша  сол  алынған  күні  кәсіпорынның, 

субъектінің  кассасына  кіріске  алынуы  керек.  Ол  үшін  кәсіпорынның, 

субъектінің касса қызметкері, яғни кассир кассалық кіріс ордерін толтырып, 

содан соң оны кассалық кітапқа жазуы керек.  

 

Жалпы  касса  операцияларының  есебі  1010  –  «Кассадағы  теңгемен 

ақша  қаражаты»  және  1040  –  «Карт-шоттардағы  ақша  қаражаты»  -  деп 

аталатын  шоттарда  жүргізіледі.  Кәсіпорындар  мен  ұйымдардың,  яғни 

шаруашылық  субъектілердің  кассадағы  ұлттық  валюта  түріндегі  (теңге 

түріндегі)  нақты  ақша  қаражаттарының  кірісі  мен  шығысының 

(қозғалысының)  есебі  Қазақстан  Республикасы  Ұлттық  банк  мекемесі 

бекіткен кассалық операциялар есебін жүргізудің тәртібіне сәйкес жүргізілуі 

тиіс.  Кәсіпорынның  кассасына  қолма-қол  нақты  ақшаны  кіріске  алу, 

қабылдау үшін бас бухгалтердің немесе ол сенім білдірген адамның кассалық 

кіріс  ету  ордеріне  қол  қоюы  керек  және  де  ақша  тӛлеген  адамға  осы 

толтырылған кассалық кіріс ордерінің түбіртегі (квитанциясы) беріледі. Осы 

нақты  ақшаны  кассаға  қабылдау  барысында  толтырылатын  кассалық  кіріс 

ордеріне  кәсіпорынның,  ұйымның  аты,  ақша  тӛлеуші  адамның  немесе 

субъектінің аты-жӛні қандай мақсатқа және не үшін ақша тӛлеп жатқандығы, 

сол  ақша  тӛленген  уақыты  (күні,  айы,  жылы)  жазылып,  кассир  мен  бас 

бухгалтердің қолдары қойылуы қажет. Кәсіпорынның, ұйымның кассасынан 

нақты  ақша  кассалық шығыс  ордері немесе  тиісті үлгілі түрде дайындалған 

басқа  да  ақша  тӛлеу  ведомостары,  сондай-ақ  кәсіпорынның,  ұйымның  бас 

бухгалтері  мен  басшысының  қолдары  қойылған  ақша  алу  үшін  жазылған 

ӛтініштер,  шоттар  және  тағы  басқа  құжаттар  бойынша  беріледі.  Бұл 

құжаттарға  кассалық  ордердің  реквизиті  кӛрсетілген  штамп  басылуы  керек. 

Егер  кассалық  шығыс  ордеріне  қоса  тіркелген  құжаттарда  шаруашылық 

субъектінің басшысының «рұқсат етемін» деген жазуы және қолы қойылған 

болса,  онда  кассалық  шығыс  ордеріне  оның  қол  қоюы  аса  қажет  болып 

саналмайды.  Субъектінің  кассасынан  адамдарға  кассалық  шығыс  ордері 

бойынша  ақша  берген  кезде  касса  қызметкері  нақты  ақша  алушы  адамның 

тӛл  құжатын  немесе  ӛзін  куәландыратын  басқа  да  құжаттарын  кӛрсетуді 

талап  етеді.  Сонымен  қатар  касса  қызметкері  осы  кӛрсетілген  құжаттарда 

берілген, яғни жазылған деректерді нақты ақша алушы адамның аты-жӛнін, 

құжатының  номерін  және  ол  құжатты  кім  бергендігін,  қай  уақытты 

берілгендігін  кассалық  шығыс  ордеріне  жазуы  керек.  Кассадан  нақты  ақша 

 

43 

алушы  адамдар  кассалық  шығыс  ордеріне  алып  жатқан  соманың  теңгедегі 

бӛлігін жазумен, ал тиынын сандармен кӛрсетеді. Кассалық кіріс ордері және 

оның  квитанциясы,  сондай-ақ  кассалық  шығыс  ордері  және  оның  орнына 

жүретін  немесе  оған  қосымша  тіркелетін  құжаттарды,  кәсіпорынның,  яғни 

субъектінің бухгалтерия қызметкерлері сиямен немесе шарикті қаламсаппен 

анық етіп толтырулары керек. Бұл құжаттарды ӛзгертуге олардағы сандармен 

әріптерді түзетуге, ӛшіруге ешқандай рұқсат етілмейді. Кассалық кіріс және 

кассалық  шығыс  ордерлерін  немесе  олардың  орнына  жүретін  құжаттарды 

кассаға  берместен  бұрын  бухгалтерия  қызметкерлері  тіркеу  журналына 

тіркеп  жазады.  Кәсіпорындар  мен  ұйымдарда  жұмысша-қызметкерлерге 

жәрдемақы,  сыйақы,  еңбекақы  тӛлеу  үшін  ведомостары  қолданылады.  Бұл 

ведомостар  тіркеу  журналына  еңбекақы,  жәрдемақы  және  сыйақыларды 

тӛлеп,  үлестіріп  болғаннан  кейін  ғана  тіркеледі.  Кассалық  кіріс  ету  немесе 

кассалық шығыс ету ордерлері, сондай-ақ олардың орнына жүретін құжаттар 

бойынша кассаға немесе кассадан нақты ақшаны қабылдауға немесе тӛлеуге 

тек қана осы құжаттар толтырылған күні ғана рұқсат етіледі. Кәсіпорынның 

кассасына  нақты  ақшаны  қабылдау  немесе  кассадан  ақша  тӛлеу  барысында 

касса  қызметкері  кассалық  кіріс  және  кассалық  шығыс  ордерлерінің  дұрыс 

толтырылғандығын, бұл құжаттарда  кәсіпорын басшысы мен кәсіпорын  бас 

бухгалтері  қолдарының  болуын  және  ордерлерде  кӛрсетілген  қосымша 

құжаттардың  түгелдігіне  тексеру  жүргізуге,  яғни  қадағалауға  міндетті.  Бұл 

операциялар  орындалғаннан  кейін  құжаттардың  тиісті  жеріне  касса 

қызметкері  ӛз  қолын  қоюы  керек.  Касса  операцяиларының  есебі  кассалық 

кітапқа  тіркелуі  қажет.  Бұл  кітапты  касса  қызметкері  жүргізеді.  Кассалық 

кітаптың беттері (парақтары) номерленіп және оған жіп ӛткізіліп, кәсіпорын 

басшысы  мен  бас  бухгалтері  қолдарын  қойып,  куәландыруы  керек. 

Кәсіпорынның,  ұйымның  кассасына  келіп  түскен,  кіріс  етілген  немесе 

кәсіпорынның,  ұйымның  кассасынан  тӛленген,  яғни  шығысталған  ақша 

қаражаттарының  кімнен  келіп  түскендігін  немесе  кімге  не  үшін 

тӛленгендігін білу үшін ол операцияларға толтырылған құжаттардың номері 

және  бухгалтерлік  жазулар,  сонымен  қатар  кіріске  алынған  немесе 

шығысталған  сомалар  кассалық  кітапқа  жазылуы  шарт.  Күн  сайын 

кәсіпорынның,  ұйымның  касса  қызметкері  кассадағы  нақты  ақша 

қаражаттарының  қалдығын  жұмыс  күнінің  соңында  санап  және  оның 

сомасын  кассалық  кітапқа  жазады.  Бұл  кассалық  кітаптағы  деректерге 

ӛзгеріс  енгізуге,  ӛшіруге,  түзетуге  жол  берілмейді  және  де  касса 

операциялары  мен  ондағы  жүргізілетін,  толтырылатын  құжаттардың 

дұрыстығына  субъектінің  бас  бухгалтері  бақылау  жасап  отыруы  керек. 

Кәсіпорынның,  ұйымның  немесе  мекемелердің  кассадағы  шетелдік  валюта 

түріндегі  нақты  ақшаларының  есебі  үшін  ӛз  алдына  бӛлек  кассалық  кітап 

ашылады.  Соныммен  қатар  бұл  жағдайда  кассалық  операциялар  бойынша 

толтырылатын  барлық  құжаттарда  кіріске  алынған,  яғни  келіп  түскен  және 

де  шығысталған,  кассадан  тӛленген  ақша  қаражаттарының  сомасы  шетел 

валютасымен  де  және  сол  күнгі  бағам  (курс)  бойынша  ұлттық  валютаға 

(теңгеге) айналдырылып та жазылады.  

 

44 

 

Жалпы кәсіпорынның кассасындағы шетел валютасы түріндегі ақша 

қаражаттарының  есебі  кассадағы  ұлттық  валюта  түрінде  нақты  ақша 

қаражаттарының есебіне ұқсас жүргізіледі.  

 

1010  –  «Кассадағы  теңгемен  ақша  қаражаты»  және  1040  –  «Карт-

шоттардағы  ақша  қаражаты»  -  деп  аталатын  шоттар  бойынша  жүргізілетін 

операциялардың есебі:  кредиті  бойынша  номері бірінші журнал-ордерде,  ал 

дебеті  бойынша  осы  журнал-ордердің  ведомосында  жүргізіледі.  Яғни 

кассаның  кірісі  бойынша  операциялар  №1  санды  журнал-ордердің 

ведомосында,  ал шығысы  бойынша  операциялар №1 санды журнал-ордерде 

есептелініп жүргізіледі.  

 

 

жүктеу 0,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: