Журасова А. Ш. Тарихты оқыту

Мҧғалім ҥйге тапсырманы сабақтың басында немесе соңында береді. Параграфты атай отырып, не нәрсеге назар аудару, не нәрсені есте сақтау, қандай безендірулерді жауап беруде қолдануға болады, параграф соңындағы сҧрақтар мен тапсырмаларды кім және қалай орындайтындығын тҥсіндіреді.

емес, оны анықтау және бағалау міндеті қойылады. Бҧл сабақ тақырып бойынша мҧғалімнің кіріспе сӛзімен басталады. Жан- жақты әңгімелеу барысында оқушылардың жауабын жолдастары толықтырып немесе тҥзетіп отырады. Жазбаша жҧмысты мҧғалім кейінгі сабақтарда тексеріп бағалйды немесе оқушылар бір- бірінің жҧмысына пікір айтады.

Егер мҧғалім оқушылардың тақырыпты қалай меңгергенін тексергісі келсе, негізгі сҧрақтардан бірнеше тақырыпты жазбаша жауап беру ҥшін оқушылардың ӛздеріне таңдатады. Парталастар бір-бірінен кӛшірмес ҥшін оларға әртҥрлі нҧсқадағы тапсырма беріледі. Жҧмыс барысында оқушылардың қандай мәселелерді ескермегендігі анықталады. Мҧғалім ол олқылықтарды келесі сабақтарда жоюға тырысады.

Сабақ барысында жан-жақты әңгімелеуді ҧйымдастыру кезінде сҧрақтардың мазмҧны мен әңгімені жҥргізудің техникасына назар аудару керек. Бҥкіл сыныптағы оқушылардың жҧмысқа белсенділігін арттыру ҥшін мҧғалім оларға сҧрақ қойып, ойлануға аз ғана уақыт береді. Содан соң оқушыны жауап беруге шақырады. Оқушылардың ес, ойлау және зейін процестерін іске қосу ҥшін мҧғалім «Қане, еске тҥсірейік»,

«Сендер қалай ойлайсыңдар?» «осылай дҧрыс па?»деген сҧрақтар қояды.

Әңгімелесу тарихи деректерді салыстыруға, олардың ӛзара байланысын анықтауға, басты мазмҧнды анықтап, оқушылардың ойлауын ынталандырып, оларды алғақойған міндеттерді шешуге ҧмтылдырады. Дайындығы жоғары сыныптарда оқушылар жинақтауды ӛз беттерінше жҥргізе алады. Ал, дайындығы тӛмен сыныптарда мҧғалімнің ӛзі қысқаша қорытынды жасап, баға қояды.

Оқылған материалды қорытып және жинақтауға мәселелер, тақырыптар, курстың бӛлімдері және тҧтас курсты қорытып қайталау ҥшін жинақтап қайталау сабақтары қызмет етеді. Оның мақсаты-білімді жҥйелеп, оқиғаның тҧтас картинасын жасау; оқып танысқан деректер мен процестердің қатынастары мен жаңа байланыстарын ашу; оқушыларға жеке деректен жинақтауға, маңызын анықтадан себеп салдарлы байланыстың мәнін ашуға ӛтуіне кӛмектесу.

Сабақ мақсатының дҧрыс қойылуы қайталаудың базалық мазмҧнын анықтап, негізгі материалды таңдау және сҧрақтар мен

тапсырмаларды қҧрастыруға мҥмкіндік береді. Сабаққа бірнеше кҥн қалғанда мҧғалім оқушыларға оның тақырыбын хабарлап ӛткізудің жоспары, сҧрақтар мен тапсырмаларды береді. Атқарылатын жҧмыстың мазмҧны оқушылармен бірге талқыланады, ал сҧрақтар мен тапсырмалар сыныпқа ілінеді. Ол мынадай кесте тҥрінде берілуі мҥмкін:

Кейде қайталау-жинақтау сабағына мектеп дәрісі мен саяхатты да қосады. Дегенмен, оларда оқушылар білімін жинақтау қиынға тҥседі.

Қайталау-жинақтау сабақтары оқушылардың ауызша жауаптарымен бірге жазбаша жҧмыстарын да қамтиды; мәселе шешу, тапсырманы орындау, тест тапсыру, тҥрлі кестелер толтыру сияқты.

Егер ағымдағы сабақтарда материал хронолгиялық тәртіппен оқытылса, қайталау-жинақтау сабағында жинақтауды кӛлденең орналасқан таблицалар арқылы жҥйелеуге болады.

Оқу жылының соңында қорытынды қайталау сабағы ӛткізіледі. Ол талдау -жинақтау әңгімесі немесе мҧғалім лекциясы тҥрінде ӛтуі мҥмкін. Оның мақсаты- оқыған материалды жинақтап, қорыту, маңызды деректер туралы білімдерді байыту, негізгі процестерді басталуынан аяқталуына дейін қадағалау. Осылайша ӛткен тақырыптар хронологиялық бірізділікпен емес, ӛзекті мәселелер бойынша қайталанады. Бҧндай сабақтарда оқушылардың тарихи оқиғаға деген белгілі бір кӛзқарасықалыптасады. Оқушылар қисынды сҧлба, кестелермен жҧмыс барысында білімдері мен дағдыларын қолданады. Олардың жасаған қорытындылары мен тҧжырымдарының мазмҧнында жаңа білім элементтері кӛрініс табады. Талқыланған мәселелер мҧғалімнің ой-тҥйінімен қорытындыланады. Қорытынды қайталаудың мазмҧны курстағы маңызды әрі

оқушылардың игеруіне қиын соғатын мәселелерді қамтуы тиіс. Қайталауда тақырыптық және мағыналық бірлік сақталып, қайталанар тақырыптардың тым кӛлемді болмағаны жӛн.

Қорытынды қайталау сабағында оқушылардың тҥрлі мәселелердің сырын ашып, заңдылығын айқындайтын тақырыптық кестелермен жҧмыс жасаудың да маңызы зор.

Қорытындылау сабақтарында ӛткізуде мҧғалім оқулықпен, анықтама әдебиетпен, дидактикалық материалдармен, тарихи, ғылыми мәліметтерді пайдалану жҧмыстарын тиянақты, мақсатты жҥргізуге тиіс. ПӘН бойынша кайталауды жоспарлағанда оқыту кезеңінде кӛрсетілген кӛрнекіліктерді, оқытудың техникалық қҧралдарын, оқушылардың талап-тілектерін, әріптестерінің ҧсыныстарын, сонымен қатар тестілік жҥйені пайдаланған жӛн. Сонымен оқыту ҥрдісінде, ӛзіндік жҧмыс істей алу дағдыларын қалыптастырған оқушы ӛз бетімен енбектеніп, терең білім алуға қабілетті, саналы, жауапкершілігі жоғары адам болып қалыптасады.

Емтиханға дайындық. Бітіру емтихандарында дҧрыс дайындалуға қойылатын талаптар жҧмыстың нәтижелі болуына кӛмектеседі. Ол талаптар мынадай:

1. 
   Курсты жақсы игеру ҥшін оқу жылы барысында ӛткен жылғы оқып-ҥйренген мәселелерді қайталау.
   
2. 
   Жҧмыс дәптеріне кесте, сҧлба және басқа да жазба тҥрінде қайталау материалдарын жинақтау.
   
3. 
   Тарих курсының жеке сабақтарын жаңа материалдың тақырыбымен, ал жеке тақырыптарды жинақтау-қайталау сабақтарында тҧтас бӛліммен байланыста қайталау.
   
4. 
   Қорытындылаушы оқу жылының соңындағы емтихан алдында және шетелдік тарихтың маңызды мәселелерін қайталау.
   
5. 
   Қайталауға дайындық барысында оқушылар ҥшін қандай сҧрақтардың қиын болғандығы, ӛткен жылғы емтихандарда қандай кемшіліктер орын алғандығы ескерілуі тиіс. Бәрінен
   

Қорытынды қайталау мҧғалімнің оқушылар сҧрағына дҧрыс жауап беріп, барынша кҥрделі мәселелердің мәнін ашып, оқушыларды кӛбіне-кӛп орын алатын қателіктерден сақтандыратын емтихан алдындағы кеңесімен аяқталады. Онда мҧғалім қайтарылар жауаптың ҥлгі-қҧрылымы, карта, қҧжаттарды қолдану туралы ҧсыныстар береді.