Журасова А. Ш. Тарихты оқыту

Соңғы кезде орта білім беретін мектептер мен жоғары оқу орндары оқушылары мен студенттеріне кеңінен танылған

«Дебат» бағдарламасының іс шаралары жеке тҧлғаның интелектуалды дамуын, оның әлеуметтік белсенділігін артуына ықпалын тигізіп келеді. Оның себебі пікірсайыстарға дайындық барысында оқушылар мен студенттер талқаланатын мәселелерге қатысты зерттеу жҧмыстарын жҥргізіп, кӛптеген ақпараттармен таныса алады. Бҧл ӛз ретінде олардың ӛзіндік пікірлерін қалыптастыруға, ӛз ойларын қарсыластың кӛзқарасымен салыстыра отырып, ойын барысында қорғауға ҥйретеді. Пікірсйыс жастардың жан-жақты білімдерін жетілдіріп, мәдени деңгейлерін кӛтеред, басқа адамдарға тҥсіністікпен қарап, олармен санасуға ҥйретеді әрі шешендік ӛнергебаулиды.

Иә, пікірсайыс бәсекесі – ҥйренуге тҧрарлық ӛнер. ӛйткені оқушылардың ӛз бетімен ізденіп, білім алуынжәне шығармашылық белсенділігін арттыруын кӛздейді. Сондықтанда пікірсайыс бағдарламасының келешекте саяси әлеуметтік санасы жетік, қоғамдық ӛмірге белсене араласатын жастарды тәрбиелей беретініне біз сенімдіміз.

Дебат оқушының шығармашылық белсенділігін арттырады, дебатқа дайындалу кезеңінде ҧсынылған тақырыпқа байланысты мол материалдармен танысады, зерттеу жҧмысын жҥргізеді, осы арқылы ӛзіндік кӛзқарасы қалыптасуына мҥмкіндік туады. Оқушылардың жан-жақты білімі кеңейеді, сонымен қатар кӛпшілік алдында сӛйлеу дағдысы қалыптасады. Дебат негізі Карл Коппердің форматына қҧрылған зерделік ойынына 2 адам қатыса алады: бекітуші топ және даттаушы топ. Әр команданың қҧрамы да шектеулі (3 адамнан).

Дебат технологиясы оралымды қолдана алатын мҧғалім сыныпта тҥгел ӛнімді сӛйлеу қызметін іске асыра алады, сонымен

бірге оқу, сӛйлеу, жазу белсенділігін арттырады. Дебат техникасы белгілі бір уақытты мӛлшерлейді.

Карл Поппердің” Дебат бағдарламасы”-оқытудың жаңа технологиясы. Дебат технологиясын кӛптеген пәндерде қолдануға болады деп есептеймін. Дебат арқылы кӛптеген мақсаттарға жетуге болады. Оқушылардың білім деңгейін жоғарылату, ауызша сӛздік қорын дамыту, сауатты сӛйлеу, сын кӛзбен қарау, шыншылдықпен қарау т.б.

“Дебат бағдарламасы” қарым-қатынасқа негізделді: мҧғалім-оқушы. Бағыты және ӛте қажеттісі: оқушы-оқушы.

Пікірталастың ерекшеліктері: Дебат деген не? Ол- пікірталастың пікір сайыс, шешендік ӛнері. Пікірталас бір мәселе жӛнінде жай басталады да, екі жақты дауға ҧласады. Әр топ ӛз кӛзқарасын ”Дҧрыс-бҧрыстығына” қарамай дҧрыс деп сендіруге тырысады.

Дебат не ҥшін керек?

1. 
   Шешендік дағдыны жетілдіреді
   
2. 
   Ӛз ӛміріне, қоршаған ортаға сын кӛзбен қарауға ҥйретеді
   
3. 
   Анық ,әсерлі , нақты сӛйлеуге баулиды
   
4. 
   Достық,жылылық, сыйластық, пікір сыйлау, қҧрметпен қарап, пікір таластыруға ҥйретеді
   
5. 
   Дебат кезінде оқушы бір мезгілде жазу және ойлау, айту қабілетін жетілдіреді.
   

Ойбӛліс барысында қатысушылар тек шын деректерді ғана келтіреді, болмаған оқиғаны айту не жалған дерек келтіруге рҧқсат етілмейді. Олар ӛздерінің сӛздерін газет-журнал беттеріндегі деректі жадығаттармен дәлелдейді. Әр командадағы спикерлер дәл әрі тез де мәнерлі оқиді, не ауызша айтады.

Мәселен №1 спикер – топ басшысы 6 минут сӛйлейді. Ол ӛз тобын №3 спикерден бастап таныстырады. Ӛз командасының атын айтады. Ол презентация бӛлімінде айтылады.

Одан кейін сӛз мағынасы ашылады. Демек, бҧл бағыттағы ойбӛліс формасының бітірушы шәкірттерді шешен сӛйлеуге баулудағы мәні ерекше.

Мәселен, тӛмендегідей тақырыптарда ойбӛліс ҧйымдастыруға болады:

«Қазақ тілі – мемлекеттік тіл»

«Ғылым мен техника жаңалықтары»

«Қазіргі қоғамдағы жастардың орны»

«Бҥгінгі қоғамдағы әйел адамдар теңдігі мәселесі»

«Парыз»

«Мода деген не?»

«Сҧлулық сыры неде?»

Қазіргі таңда қоғамда демократиялық қҧбылыстар айшықталып, еліміз экономикалық, әлеуметтік және саяси даму жолына қадам басқаны белгілі. Ӛкелең заман талабына сай білім беруді демократияландыруға ізгілендіруге мән беріліп, алғашқы нық қадамдар жасалуда Қазіргі міндет ӛзгеше әрі кҥрделі, себебі оқҥшыға білім мен білік дағдыларын меңгертумен қатароны ҧшқыр ойлы, шығармашылық қабілеті жоғары, ӛзгермелі ӛмірге икемді, жан-жақты дамыған жеке тҧлға ретінде қалыптастыру, дамыту біздергек ХХІ ғасыр мҧғалімдеріне, зор жауапкершілік жҥктейді.

Баланы жеке тҧлға ретінде қалыптастыру әлеуметтік жағдайда, оның табиғи қабілеттеріне қоршаған ортаның игі әсер еткенінде жҥзеге асатынын ескерсе, сапалы білім мен саналы тәрбие беруде оқытудың инновациялық технологияларынм игеру мен іс-тәжірибеге енгізудің маңызы арта тҥседі.

Дебат сайысына даярлық барысында оқушылар талқыланатын тақырыптарға байланысты зерттеу жҧмыстары белсенді жҥргізіліп, кӛптеген ақпараттармен танысады. Дебат сайыстары қоғамдағы саяси және әлеуметтік кҥрделі мәселелерге деген азаматтық кӛзқарас қалыптастыруымен қатар оқушылардың білімдерін жан-жақты дамытып, мәдени деңгейлерін кӛтереді, басқа адамдардың кӛзқарастарына

тҥсінікпен адамгершілікпен қарап, олармен санаса білуге баулиды.

3. 
   кезеңге бӛлінеді. 1.Дебатқа даярлық кезеңі
   

1. 
   Дебат сайысынан кейін талдау кезеңіне болу дәстҥрге айналды
   

Қазақстанның барлық мектептерінде пән мҧғалімдері дебатты ӛз тәжірибелеріне енгізуді ӛздеріне мақсат етіп алған.

Сонымен Интерактивті әдістерге негізделген пікір-сайыс технологиясы Қазақстандық білім беру жҥйесінде жасалып жатқан реформаларға ӛзіндік септігін тигізері анық. Ол мҧғалімдер мен оқушылардың арасындағы қарым-қатынасты авторитарлы стильден ашық талқылау мҥмкіндігі бар жағдайға ӛтуге кӛмектеседі. Шешендік ӛнер- қазақ әдебиетінің бір тҥрі, әрі сот билігінің бір қыры. Халықтың әдет-ғҧрпына, салт-санасына, барынша әділ тӛрелік ететін сӛзге шапшаң адамдарды ел арасында ”би” деп атаған. Би ақыл мен даналықты уағыздап, халқының мҧң-мҧқтаждығын жырмен ағытып, бір ауыз сӛзбен жаудың бетін қайтаруға шамасы келген. Би адам тӛрелік, әділ билік ету ҥшін сӛз қаруын жетік меңгеруі тиіс, себебі би болу ҥлкен жауапкершілікті талап етті.

Қорыта келе пікірсайыс ҧлттық ерекшелігімізге сай келетін бірден-бір жаңа педагогикалық технология, оны 3 тҥрлі пайдалануға болады.

2. 
   Оқу ҥрдісінде
   
3. 
   Тәрбие сабақтарында
   
4. 
   Сыныптан тыс уақыттарда, дебат клубында.
   

Қорыта айтқанда пікірталастық қарым-қатынас оқушылардың танымдық әрекеттерінің талдау мен синтездік,логикалык қабілеттерін,пікірсайыс кезеңінде дәлелдерді келтіре білу ӛз тҧжырымдамаларын дәйекті келтіру болып табылады.