Жўмыс оќу баєдарламасыныѕ титулдыќ параєы

КЕЛІСІЛГЕН

ОҮЖжӘҚБ бастығы ___________ Варакута А.А. 20__ж. «_____»_______

Университеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

20__ж. «___»______________ №____ хаттама

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттерде:

-өсімдіктің әртүрлі формаларын айыру; өсімдікке, оның жетілген мүшелеріне морфологиялық және метаморфозасына талдау жасауды оны табиғатта тануды; экологияға сәйкес ағаш және бұталы өсімдіктер түрлерінің жағдайына баға беруді.

-Негізгі орман түзуші өсімдіктердің тұқым өнімділігін болжауды үйрені тиіс. Өсімдіктерді анықтайтын оқу құралдарын пайдалануды; әртүрлі орман экожүйесіндегі өсімдіктердің негізгі тұқымдастары, туыс және түрлерінің белгілерін айыра білуді, орман фитоценозын сипаттауда геоботаникалық әдістерді қолдануды; Қазақстанның Қызыл кітабына енген бағалы ағаш өсімдіктер түрлерін сақтау бойынша әдістер қолдануды№ Қазақстанда және ТМД территориясында өсетін, орман түзуші ағаш өсімдіктердіғң түрлерін; Қазақстанда жерсіндірілген орман түзуші ағаш өсімдіктердің түрлерін; фенологиялық бақылаудың әдістемесін; оқылған материалды талдауды, салыстыруды, дұрыс қорытынды шығаруды; ғылыми және оқулық әдебиеттермен жұмыс істеуді.

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет: мектеп курсынан: биология, т.б.

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет: орман шаруашылығы ісін.

4 Пәннің мазмұны

4.2 Пән тақырыптарының мазмұны

Ботаника ғылымы туралы жалпы түсінік. Зат алмасу. Өсімдіктердің адамдар өміріндегі маңызы. Өсімдіктер әлемі. Ботаниканың негізгі салалары. Ботаниканың дамуы, морфологиясының бағыттары және тәсілдері. Өсімдіктердің морфологиялық эвалюциясы және онтогенетикалық дамуы. Төменгі және жоғарғы сатыдағы өсімдіктер. Өсімдіктер морфологиясында қолданылатын маңызы бар проблемаларды шешуге мүмкіігдік беретін тәсілдер.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің органикалық дүние жүйелеріндегі орны, Прокариоттар және эукариоттар, олардың негізгі ерекшеліктері. Өсімдіктер және жануарлардың үқсастығы және айырмашылығы. Өсімдіктер және саңыраукүлақтар, олардың үқсастығы және айырмашылығы. Балдырлармен жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің структуралық үйымдасу типтері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі туралы ғылыми болжамдар. Құрғақшылыққа шығуына байланысты жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің морфо - анатомиялық жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысьшың күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысының күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің алғашқы даму этаптары. Ұрықтың құрылысы. Тұқымның қоректік заттардың орналасуына қарай типтері және құрылысы. Тұқымның өнуі. Өскіндер құрылысы. Өскіндер типтері.

Вегетативтік мүшелердің түрлене өзгерулері. Түрлене езгеру (метоморфоз) туралы жалпы түсінік. Өркендердің түрлене өзгеруі. Каудекс және партикула туралы түсінік, өркеннің жерасты түрленуі және өркеннің жер бетіндегі түрленуі. Жапырақтардың түрлене езгеруі. Тамырлардың түрлене езгеруі. Гомология және аналогия, редукция, конвергенция және параллелизм туралы түсінік.

Өсімдіктер морфогенезінің жалпы заңдылықтары. Полярлық, симметрия, корреляция, регенерация және басқада үғымдар туралы түсінік.

9 тақырып. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің репродуктивтік биологиясының морфологиялық негіздері

Өсімдіктердің репродуктивтік мүшелерінің жалпы сипаттамасы және олардың көбеюі.

Өсімдіктердің көбею типтері. Вегетативтік көбею. Генеративтік көбею.

Архегониальды өсімдіктердің репродуктивтік құрылысыньің морфологиялық өртүрлілігі. Даму циклында гаметофиті басым өсімдіктер. Мүктер (Bryophyta).

Даму циклында спорофиті басым өсімдіктер. Плаундар (Lycopodiophyta), қырықбуындар (Equisetophyta), Папоротниктер (Рtericiophytа), Ашықтұқымдылар (Gymnospermae немесе Рynophyta), Жабықтұқымдылар (Angiospermae немесе Маgnoliophyta), Жабықтұқымдылардың ашықтұқымдылардан айырмашылығы. Гүлдің шығу тегі туралы болжамдар. Псевдант (Веттштейн), Эвант (Арбер және Паркин) және телом (Циммерман) теориялары.

Тозаңқаптың құрылысы мен дамуы. Микроспорогенез, микрос пораның жене аталық гаметофиттің (Тозаң, дән) дамуы, оның тұқымды өсімдіктер тозаң дәнінен айырмашылығы. Тозаң дәндердің морфологиялық әртүрлілігі. Тозаң дәндердің құрылымдық ерекшелігіпіц өсімдіктер систематикасы үшін маңызы.

Гүл диаграммасын және формуласын құрастырудың негізі.

Эколгиялық топтар және тіршілік формалары. Өсімдіктердің субстратқа, жарықка қатысты экологиялық топтарға бөлінуі.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің гетеротрофты қоректенуге бейімделуінің мысалдары. Өсімдіктердің тіршілік формаларының Раункиер ұсынған классификациясы. Өсімдіктер тіршілік формаларының эколого морфологиялық классифакациясы (Серебряков). Ағаш, жартылай ағаш және шөптесін өсімдіктер классификациясы.

Өсімдіктердегі жастық және маусымдық өзгерістер. Монокарпті және поликарпті өсімдіктер. Үлкен тіршілік айналымы және көпжылдық поликарпты өсімдіктердің жастық топтары. Өсімдіктердегі маусымдық құбылыстар. Вегетацияның ұзақтығы. Өсімдіктердің гүлденуінің кезеңдері.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің органикалық дүние жүйелеріндегі орны, Прокариоттар және эукариоттар, олардың негізгі ерекшеліктері. Өсімдіктер және жануарлардың үқсастығы және айырмашылығы. Өсімдіктер және саңыраукүлақтар, олардың үқсастығы және айырмашылығы. Балдырлармен жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің структуралық үйымдасу типтері. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің шығу тегі туралы ғылыми болжамдар. Құрғақшылыққа шығуына байланысты жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің морфо - анатомиялық жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысьшың күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі. Өсімдіктердің сыртқы құрылысының күрделіленуі. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер денесінің ішкі құрылысының жіктелуі.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің алғашқы даму этаптары. Ұрықтың құрылысы. Тұқымның қоректік заттардың орналасуына қарай типтері және құрылысы. Тұқымның өнуі. Өскіндер құрылысы. Өскіндер типтері.

Вегетативтік мүшелердің түрлене өзгерулері. Түрлене езгеру (метоморфоз) туралы жалпы түсінік. Өркендердің түрлене өзгеруі. Каудекс және партикула туралы түсінік, өркеннің жерасты түрленуі және өркеннің жер бетіндегі түрленуі. Жапырақтардың түрлене езгеруі. Тамырлардың түрлене езгеруі. Гомология және аналогия, редукция, конвергенция және параллелизм туралы түсінік.

Өсімдіктер морфогенезінің жалпы заңдылықтары. Полярлық, симметрия, корреляция, регенерация және басқада үғымдар туралы түсінік.

Тақырып 4 ЖОҒАРЫ САТЫДАҒЫ ӨСІМДІКТЕРДІҢ РЕПРОДУКТИВТІК БИОЛОГИЯСЫНЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Өсімдіктердің репродуктивтік мүшелерінің жалпы сипаттамасы және олардың көбеюі.

Өсімдіктердің көбею типтері. Вегетативтік көбею. Генеративтік көбею.

Архегониальды өсімдіктердің репродуктивтік құрылысыньің морфологиялық өртүрлілігі. Даму циклында гаметофиті басым өсімдіктер. Мүктер (Bryophyta).

Даму циклында спорофиті басым өсімдіктер. Плаундар (Lycopodiophyta), қырықбуындар (Equisetophyta), Папоротниктер (Рtericiophytа), Ашықтұқымдылар (Gymnospermae немесе Рynophyta), Жабықтұқымдылар (Angiospermae немесе Маgnoliophyta), Жабықтұқымдылардың ашықтұқымдылардан айырмашылығы. Гүлдің шығу тегі туралы болжамдар. Псевдант (Веттштейн), Эвант (Арбер және Паркин) және телом (Циммерман) теориялары.

Тозаңқаптың құрылысы мен дамуы. Микроспорогенез, микрос пораның жене аталық гаметофиттің (Тозаң, дән) дамуы, оның тұқымды өсімдіктер тозаң дәнінен айырмашылығы. Тозаң дәндердің морфологиялық әртүрлілігі. Тозаң дәндердің құрылымдық ерекшелігіпіц өсімдіктер систематикасы үшін маңызы.

Гүл диаграммасын және формуласын құрастырудың негізі.

Эколгиялық топтар және тіршілік формалары. Өсімдіктердің субстратқа, жарықка қатысты экологиялық топтарға бөлінуі.

Жоғары сатыдағы өсімдіктердің гетеротрофты қоректенуге бейімделуінің мысалдары. Өсімдіктердің тіршілік формаларының Раункиер ұсынған классификациясы. Өсімдіктер тіршілік формаларының эколого морфологиялық классифакациясы (Серебряков). Ағаш, жартылай ағаш және шөптесін өсімдіктер классификациясы.

Өсімдіктердегі жастық және маусымдық өзгерістер. Монокарпті және поликарпті өсімдіктер. Үлкен тіршілік айналымы және көпжылдық поликарпты өсімдіктердің жастық топтары. Өсімдіктердегі маусымдық құбылыстар. Вегетацияның ұзақтығы. Өсімдіктердің гүлденуінің кезеңдері.

Өсімдік жасушасының құрылысын пияздың шырынды қабығының және пеларгонияның эпидерма клеткалары мысалында зерттеу. Қабығын, цитоплазманың қабырғалық қабатын, ядро мен ядрошықты, клетка шырыны мен вакуольды байқап көру.

Зертханалық жұмыс №3. Жабындық ұлпалар.

Алғашқы жабын ұлпасын құртқашаш, пеларгония, хлорофитум жапырағы эпидермасын зерттеу, осы өсімдіктердің устицалық аппарат құрылымының ерекшеліктерімен танысу.

Картоп түйінінің, бузина сабағының анатомиялық кесіндісін микроскоп арқылы зерттеу және олардың өлі және доформацияланған эпидермасы мен перидермасын табу.

Зертханалық жұмыс №4. Механикалық ұлпалар.

Қызылшаның жапырағы тілшесінің көлденең кесіндісінде механикалық ұлпа-колленхиманы және қазтамақ сабағының ұзына бойы және көлденең кесіндісінде – механикалық ұлпа- склеренхиманы зерттеу. Алмұрттың піспеген жемісінің жұмсағынан жасалған препаратта склереидтер құрылысымен танысу.

Зертханалық жұмыс №5. Өткізгіш ұлпалар.

Өткізгіш ұлпалар – ксилема мен флоэманы асқабақ сабағы, папоротник-орляк тамырсабағы, қарағай сүрегі, жүгері мен қарабидай сабақтарының радиальды кесіндісінен жасалған тұрақты препараттарда зерттеу. Өткізгіш шоқтарды талдау: биколлатеральды, коллатеральды, концентрлі.

3) 4 тақырып. Тамыр және тамырлар жүйесі. Зертханалық жұмыс №6. Дара жарнақты өсімдіктердің алғашқы анатомиялық құрылысы.

Дара жарнақты өсімдіктердің алғашқы анатомиялық құрылысымен құртқашаш тамырының тамыр түктерінің аймағының мысалында танысу. Орталық цилиндрді, алғашқы қыртысты, эпиблеманы табу.

Зертханалық жұмыс №7. Қос жарнақты өсімдіктердің соңғы анатомиялық құрылысы.

Асқабақтың жас тамырының көлденең кесіндісінен жасалған тұрақты препаратта камбий қабатының әрекетінің басталуымен танысу, жетілген тамырдың клденең кесіндісі препаратында оның соңғы құрылысымен танысу.

4) 5 тақырып. Өсімдіктің вегетативті мүшелері. Өркен және өркендер жүйесі. Жапырақ пен сабақтың морфологиясы және анатомиясы.

Зертханалық жұмыс №8. Қарағай мен жабықтұқымды сүректі өсімдіктердің сабағының анатомиялық құрылысы.

Зертханалық жұмыс №9. Шөптесін қос жарнақты (зығыр, кирказон) және дара жарнақты (жүгері, қарабидай) өсімдіктердің сабағының анатомиялық құрылысы.

Зертханалық жұмыс №10. Жапырақтың морфологиялық құрылысы.

Зертханалық жұмыс №11. Жапырақтың анатомиялық (микроскопиялық) құрылысы.

Зертханалық жұмыс №12. Гүлдердің әртүрлілігі мен құрылымы.

Әртүрлі өсімдіктердің: магнолия, сарғалдақ, аскөк, алма ағашы, қырыққабат, сексеуіл, картоп, жалбыз, лалагүл, бидай гүлінің құрылымын зерттеу. Зерттелген гүлдердің формуласы мен диаграммасын құрастыру.

Зертханалық жұмыс №13. Гүлшоғырының құрылыс мен жіктелуі.

Гүлшоғырын морфологиялық талдау принциптерін және графикалық суретінің ережелерін білу. Гүлшоғырдың негізгі түрлерін зерттеу. Жолжелкен, мойыл, жоңышқа, сәбіз, бидай, сүттіген, күнбағыс, алма ағашы гүлшоғырларын талдау. Гүлшоғыры сызбасын құрып, оны суреттеу.

Зертханалық жұмыс №14. Жемістер, олардың құрылысы және жіктелуі.

Жемістердің ең басты типтерін талдау, келесі өсімдіктердің: бұршақ, жұмыршақ, көкнәр, меңдуана, мақта, қарақұмық, сарғалдақ, магнолия, бүлдірген, бидай, үйеңкі, шомыр, картоп, шие, таңқурай, алма ағашы, қиярдың жемістерінің құрғақ және ылғалды материалдарын қолданып, оларды зерттеу.

Зертханалық жұмыс №15. Қос және дара жарнақты өсімдіктердің тұқымдарының құрылысы.

Үрмебұршақ, бұршақ, бидай, жүгері, тары тұқымдарына морфологиялық талдау жүргізу. Олардың пішінін, ішкі құрылысы мен ұрығының құрылысын зерттеу.

6) 7 тақырып. Өсімдіктердің көбеюі: жынысты, жыныссыз және вегетативті. Гаметофит пен спорофит. Өсімдіктердің даму циклі.

Зертханалық жұмыс №16. Көкек зығыры мүгі мен қылқан жапырақты ағаш Кәдімгі қарағайдың даму циклдері.

1.Дендрология негіздері.

2.Онтогенез пластидтердің өзара айналымы.

3. Меристемалардың цитологиялық сипаттамасы.

4.Трахеальды элементтер эволюциясы мен елек тәрізді түтіктердің гистогенезі.

5. Өскіндердің құрылысы мен дамуы.

6.Тамырдың метаморфоздары.

7. Жапырақтың орналасу диаграммасы.

8.Сабақтың алғашқы құрылымын эволюциялық күрделілендіру.

9. Өркендер метаморфоздары.

10.Апокарпты және ценокарпты гинецейлердің шығу тегі мен и эволюциясы.

11. Тұқымдар мен жемістердің таралуы.

Тапсырмалар тірінің ұйымдасуының 8 деңгейін: молекулярлы, клеткалық, ұлпалық, мүшелік, онтогенетикалық, популяциялық, түрлік, биоценотикалық ашып көрсетуі қажет. Бұл тапсырманы орындау үшін келесі тақырыптарды қайталау қажет: Клетка, Ұлпалар, Өсімдіктер мүшелері, Биоценологияның кейбір сұрақтары.

Ұсынылатын әдебиет: [7]-С. 659-660, [23]-С. 19-20.

2 Павлодар облысының Қызыл кітапқа енген ағаш және бұталы өсімдіктері.

Бұл тақырыпқа семестрлік тапсырманы орындау мақсаты Қызыл кітапқа енген өсімдіктерді зерттеу болып табылады.

Тапсырмалар Павлодар облысының Қызыл кітапқа енген өсімдіктерінің түр құрамын, биологиялық-морфологиялық ерекшеліктері мен өсу орындарын ашып көрсетуі қажет.

1. 
   Орман өсімдіктері.
   
2. 
   Павлодар облысының ағаш және бұталы өсімдіктерінің түр құрамы.
   
3. 
   Жеміс ағаштары, олардың шаруашылықтық маңызы.
   
4. 
   Павлодар қаласын көгалдандыруға қолданылатын сәндік ағаш және бұталы өсімдіктер.
   

1. 
   Андреева И.И., Родман А.С. Ботаника. - М: Колос, 2003.
   
2. 
   Бавтуто Г.А., Ерей Л.М. Практикум по анатомии и морфологии растений. - Минск: Мот.издания, 2002.
   
3. 
   Серебрякова Т.И., Воронин Н.С., Еленевский А.Г., Батыгина Т,Б., Шорина Н.И., Сави­ных Н.П. Ботаника с основами фитоценологии: Анатомия и морфология растений.-М.:ИКЦ «Академкнига», 2006г
   
4. 
   Коровкин, О. А. Анатомия и морфология высших растений:[словарь терминов].-М.:Дрофа,2007.-268 с.
   
5. 
   Дүрмекбаева, Ш. Н. Өсiмдiктер морфологиясы мен анатомиясының практикумы: оқу құралы.-Көкшетау:Келешек-2030,2008.-100 б.
   
6. 
   Каденова А.Б. Лабораторный практикум по морфологии и анатомии растений. - Павлодар: ПГУ, 2004.
   

7. 
   Билич Г.Л., Крыжановский В.А. Биология. Т.2. Ботаника.: Оникс 21 век. 2004.
   
8. 
   Бекмуратова С. Т. и др. Тесты для контроля знаний студентов по ботанике.-Алматы: Қазақ университетi,2003.-134с.
   
9. 
   Каденова А.В., Камкин В.А. Тесты по ботанике.- Павлодар, Павлодарский Государствен­ный университет им С. Торайгырова: Кереку,2007.
   
10. 
    Красная книга Павлодарской области (под ред. К.У. Базарбекова).-Павлодар: ПГУ, 2003.
    
11. 
    Г.П.Яковлев, В.А.Челомбитько Ботаника Санкт-Петербург: СпецЛит. СПХФА, 2003.
    
12. 
    Разживин А. А., Базарбеков К.У. Нематоды растений Казахстана.Отряд Афеленхида.-Павлодар,2002.-84с.-(Фауна Казахстана;Т.24.Вып.1.Круглые черви
    

Мамандық(тардың) жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

Кафедра меңгерушісі ______ Исимбеков Ж.М. 20__ж. «___» ________