Жұмыс бағдарламасы Дәрістер конспектісі Практикалық және семинарлық сабақтар Зертханалық практикум



жүктеу 3,37 Mb.
бет9/11
Дата01.01.2020
өлшемі3,37 Mb.
#25643
түріЖұмыс бағдарламасы
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
, ,
,
пернелері де жатады. , – жүгіргіні мәтін жолының басына (соңына) апарады.
,
– жүгіргіні мәтін бойымен бір бейне бетке жоғары (төмен) жылжытады.

Windows пернесі Бастау батырмасының Бас мәзірін ашады. Басқару пернелері сияқты, ол да басқа пернелермен бірге қолданыла алады. 


Мәтінмәндік мәзір бейнеленген перне тінтуірдің оң жақ пернесінің қызметін атқарады. 

Жетелік пернелер – ... – алдын ала белгіленген мәні жоқ пернелер. Олардың мәнін бағдарламаларды әзірлеушілер өз қалауынша анықтайды. Жетелік пернелер міндетін нақты бағдарламамен танысу кезінде оқып-қарастыру қажет. Әр уақытта бір ғана міндет атқаратын перне – , ол ақпараттық жүйені шақырады. windows-қа лайықталған бағдарламаларды әзірлеушілер үшін осы пернелерді пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар жасалған, сондықтан көптеген бағдарламалардағы пернелердің міндеті ұқсас болып келеді. Сандық бөлік екі мақсатта қолданылады. Пернетақтаның сандық бөлігінде пернесі режімі қосылып тұрған кезде пернелер сандық ақпарат пен арифметикалық амалдар таңбаларын енгізуге арналады.


Пернетақтаның сандық бөлімінде пернесі режімі қосылмаған кезде бұнда жүгіргіні басқару пернелері қайталанады. , , пернелерінің пернетақтаның оң жақ жоғарғы бұрышында сәйкес режім қосылып тұрғанын көрсететін көрсеткіштері бар.



Жаңа сөздерді жаттаңыз.

алдыңғы немесе артқы тақта – передняя и задняя доска

тәуелді болады – будет зависимый

пернелер – клавиши

қажетті нышанды – необходимого символа

енгізуге қолдану үшін – для применения ввода

басқару пернелері – клавиши управления

пайдаланылады – используют

пернетақта тілі – язык клавиатуры

енгізу режімі – режим ввода

сұхбат терезесі – окно диолога

бос орын пернесі – клавиша свободного места




жүгіргі – курсор

жүгіргіні басқару пернелері – клавиши управление курсора

мәтінмәндік мәзір бейнеленген перне – клавиша изображенная контекстным меню

тінтуірдің оң жақ пернесі – правая сторона мышки

қызметін атқарады – выполняет функцию

жетелік пернелер – функциональная клавиша

бағдарламаларды әзірлеушілер – составители программы

пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар – инструкции о применении

сандық ақпарат – цифровой аппарат

арифметикалық амалдар таңбалары – арифметические операционные знаки






1-тапсырма.

  1. Басқару пернелерінің қызметі қандай ?

  2. қандай мақсатта қолданылады ?

  3. ... пернелердің қызметі қандай?

  4. Бос орын пернесі қайда орналасқан ?


2-тапсырма. Мәтін оқып, етістіктің шақтарын анықтаңыз.

Интернет арқылы тапсырыс беру оңай!

Интернет дүкенінен жеке адамдар мен қатар ұйымның атынан, Интернет арқылы не телефонмен тапсырыс бере аласыз. Мысалы, Sulpak Интернет дүкеніне Қазақстанның көптеген қалаларынан жеткізілімі бар тапсырысты рәсімдеуге болады. Ол үшін Sulpak бірегей анықтама қызметінің телефоны Sulpak 8(800) 08-08-08-8 (қоңырау соғу тегін) арқылы қоңырау соғып, өзіңіздің Интернет дүкенінде тапсырыс рәсімдегіңіз келетінін операторға хабарлауыңыз керек. Сізді Интернет дүкенінің тапсырысыңызды рәсімдейтін операторымен байланыстырады. Ал Алматыда тапсырысты рәсімдеу үшін (727) 2333-000 телефонына қоңырау соғуға болады. Операторға өзіңізді қызықтырған тауарды айтыңыз. Жеткізілімді жүзеге асыратын байланыс телефоныңыз бен мекенжайыңызды айтыңыз. Оператор тапсырысыңызды рәсімдеп, оның нөмірі мен болжаммен жеткізу уақытын хабарлайды. 



Sulpak Интернет дүкенінің диспетчер қызметі жұмыс күндері мен демалыс күндері сағат 9.30-дан 20.00-ге дейін сіз үшін жұмыс істейді. Егер сіз қандай да бір септермен тапсырыстар қызметінің (727) 2333-000 телефонына хабарласа алмасаңыз, не уақытыңыз болмаса, онда «Кері байланыс» қызметін пайдалануыңызға болады. Сізге тек үндеу үлгісін толтыру керек, оператор сізге қолайлы уақытта көрсеткен телефонға қоңырау соғады.

«Кері қоңырау + үндеу үлгісі» - «ИМ-К Интернет арқылы Тапсырыс» файлында

 «Online тапсырыс» қызметі. Сіз тапсырысыңызды үйден немесе кеңседен шықпай-ақ, электрондық тапсырыс арқылы  жібере аласыз. Ол үшін Сізге «On-line тапсырыс» опциясын таңдап, электрондық тапсырысты толтырып, аудармасы қажет материалды MS Word, PDF, JPG форматында электрондық тапсырысқа тіркеп жіберу керек. Немесе бізге хат жазып, аудармаға арналған материалды хатқа тіркеңіз. Тапсырысыңызды бағалаудан өткізгеннен кейін Сізге біздің менеджер хабарласады. Дайын аударманы электрондық пошта арқылы немесе біздің кеңседен ала аласыз.  Тапсырысты кеңсеге келіп қолма-қол ақшалай немесе Visa, Master Card, банк аударымы арқылы, Яндекс ақша, WebMoney, MoneyBookers жүйелері көмегімен ақшалай аударым арқылы төлеуіңізге болады.
3-тапсырма. Телефонмен тамаққа тапсырыс беру (Заказы еды по телефону).Сұхбатты оқып, орыс тіліне аударыңыз.


  • Тамақты кеңсеге алдыруға бола ма ?

  • Сіздердің ас мәзірлеріңізде не бар ?

  • Бізде пиццаның бірнеше түрі бар ?

  • Салат алдырасыздар ма ?

  • Дайын дәмді қай жерге жеткізу керек ?

  • Біздің мекенжайымызды жазып алыңыз.

  • Нақты мекенжайыңызды айтыңызшы.

  • Телефон соғыңыз, мен күтіп аламын.

  • Қанша уақытта жеткізесіз.

* * *

  • Қалай жылдам келдіңіз.

  • Тапсырысты сағат 17-ге әзірлеңіз.

  • Жеткізу тегін.

  • Бізде вегетериандық және ет тағамдары бар.

  • Мен тамақ жемеймін, қарным ашқан жоқ.

  • Рахмет, мен тойып қалдым.

  • Осы бәрімізге жетеді.

  • Мен бір тілімін алайын.

  • Үшінші пицца – сізге сыйлық.

  • Чекпен төлеңіз.

  • Қалғаны керек емес.

  • Ас дәмді болсын!

* * *


- Достар, бәлкім үзіліс жасармыз. Түскі ас ішейік.

- Менің қатты қарным ашты. Таңертеңнен ештеңе жеген жоқпын.

- Мен де сіздермен бірге тамақ іше аламын.

- Қасымызда кафе бар.

- Онда түскі тамақ дәмді болады.

- Біздің уақытымыз аз. Есепті бітіруіміз керек.

- Бәлкім, пиццаны осында алдырамыз.

- Сөйтейік! Нешеу аламыз.

- Үшеу. Әрқайсымызға біреуден.

- Бұл көп. Екі пицца жарайды.

- Ал мен диетадамын. Ет жемеймін. Маған көкөніспен керек.

- Пиццаға кім тапсырыс беріп еді.

- Рахмет, қалай жылдам.

- Бізге ас мәзірі бойынша түрлі тамаққа тапсырыс бере аласыздар ма?

- Уақытында жеткіземіз.

- Біз қанша төлейміз ?

- Үш мың теңге және әкелгеніміз үшін. Пиццаны алыңыздар. Сақ болыңыздар, өте ыстық.

- Әкеліп бергеніңізге рахмет.

- Ас дәмді болсын !

- Ыстық кезінде жеп алыңыздар. Өте дәмді!



- Біз дұрыс таңдау жасадық. Қазір жүрек жалғап аламыз да, жұмысымызды жалғастырамыз.
4-тапсырма. Көп нүктенің орнына келер шақтың жұрнақтарын жалғаңыз.

  1. Интернет арқылы тапсырыс бер... . 2. Sulpak Интернет дүкеніне Қазақстанның көптеген қалаларынан жеткізілімі бар тапсырысты рәсімде... . 3. Сізді Интернет дүкенінің тапсырысыңызды рәсімдейтін операторымен байланыстыр... . 4.  Операторға өзіңнің қызықтырған тауарыңды айт... .5. Оператор тапсырысты рәсімдеп, оның нөмірі мен болжаммен жеткізу уақытын хабарла... . 6. Sulpak Интернет дүкенінің диспетчер қызметі жұмыс күндері мен демалыс күндері сағат 9.30-дан 20.00-ге дейін сіз үшін жұмыс істе... . Оператор маған қолайлы уақытта көрсеткен телефонға қоңырау соқ... .


5-тапсырма. Көп нүктенің орнына өткен шақтың жұрнақтарын жалғаңыз.

  1. Біз «Электроника әлемін» дүкенінен компьютер сатып ал... . 2. Дайын аударманы электрондық пошта арқылы жібер... .3. Бұрынғы кезінде хат-хабарларды пойыз арқылы жеткіз... .4. Сөйлесу өте қиын және ұзақ бол... .5. Кейіннен Қазақстанның қалаларында, аудандарында, ауылдарында пошта бөлімшелері ашыл... . 6. Интернет арқылы сөйлесу арзанға түс... .7. Компьютер клубына барып, компьютерде әртүрлі ойындарды ойнауды үйрен... . 8. Былтыр Арман мектепті бітіріп, институтқа түс... . 9. Ата-анасы оған сыйлыққа компьютер әпер... .


Тапсырма 2.

Тінтуір

Тінтуір – өзін тегіс бетте қозғалтқанда бейне беттегі жүгіргіні (курсорды) жылжытатын шағын манипулятор (1.15-сурет). Тінтуір – компьютермен әдетте сым арқылы жалғанатын және тұрпаты кәдімгі тышқанға ұқсайтын, 2-3 батырмасы бар қорапша. Оны басында қалжыңдап «mouse» – «тышқан» деп атағанмен, кейіннен осы сөз ресми атауына айналып кетті.

Тінтуірді үстел бетінде немесе басқа да жазықтық бетінде қозғалтқан кезде компьютер бейне бетінде тінтуір көрсеткіші – жүгіргі сол ретпен қозғалады. Жүгіргі орындалып отырған амалға қарай өз түрін өзгерте алады. Қандай да бір әрекетті орындау қажет болғанда пайдаланушы тінтуір пернелерінің бірін басады. Тінтуірдің сол жақ пернесін бір рет шерту – нысандарды ерекшелеу үшін қолданылады. Тінтуір жүгіргісін нысанның үстіне апарып, бір рет шерту (басып, қайта жіберу) қажет. Екі рет шерту – терезені, құжатты ашу үшін немесе бағдарламаны іске қосу үшін қолданылады және пернесін басқанмен бірдей қызмет атқарады. Жүгіргіні нысан үстіне апарып, екі рет жылдам шерту қажет (тінтуір орнынан қозғалмауы тиіс). 

Сонымен қатар, тінтуірдің сол жақ пернесі бейне беттегі нысандардың орнын ауыстыру үшін қолданылады. Тінтуір көрсеткісін нысанның үстіне апарып, пернені басып ұстап тұрып, нысанды басқа жерге апарып, содан кейін пернені жібере салу керек. 

Тінтуірдің оң жақ пернесі мәтінмәндік мәзірді шақыру үшін қолданылады (мәзірде осы бағдарламада немесе бейне беттің осы аумағында жұмыс істеу кезінде рұқсат етілген әмірлер қамтылған), бұл көптеген әмірлердің орындалуын жылдамдатады. Тінтуір жүгіргісін нысанның үстіне апарып, тінтуірдің оң жақ пернесін бір рет шерту қажет.


Кей кездері тінтуір орнына трекбол, сезімтал тақта немесе трекпойнт қолданылады. Қызметі жағынан бұл құрылғылардың бәрі тінтуірге пара-пар.


Жаңа сөздерді жаттаңыз.

тегіс бетте – на ровном поверхности

бейне беттегі – на экране

жүгіргі – курсор

шағын манипулятор – малый манипулятор

батырма – кнопка

тінтуір пернелері – клавиши мышки

басу – нажимать

тінтуірдің сол жақ пернесі – левая сторона мышки

бір рет шерту – щелкнуть

нысандарды ерекшелеу үшін қолданылады – чтобы отобразит объект

басып және қайта жіберу қажет – нужно нажать и отпустить




құжатты ашу үшін – чтобы открыть документ

бағдарламаны іске қосу – запустить программу

пернені жібере салу керек – надо отпустить клавишу

көптеген әмірлердің орындалуын жылдамдатады – ускоряет выполнения многих команд

тінтуір жүгіргісі – курсор мышки

нысанның үсті – поверхность объекта

трекбол – трекбол

сезімтал тақта – чувствительная доска





1-тапсырма. Сұраққа жауап беріңіз.

  1. Тінтуірдің сол жақ және оң жақ пернелерінің атқаратын қызметтерін сипаттаңыз.

  2. Тінтуір орнына кейде орнына не қолдануға болады ?


2-тапсырма. Орыс тіліне аударыңыз.

Мышь – как бы дополнительная клавиатура, с двумя или тремя кнопками. Когда мышь движется по коврику, внутри нее вращается шарик. При этом возникают электрические сигналы, которые перемещают по экрану курсор. Его подводят к нужному месту на экране и нажимают на кнопку (нажим иногда называют «клик»). Это вызывает нужное действие компьютера.

Джойстик преобразует наклоны рукоятки в электрические сигналы. Механизм его работы примерно тот же, что у мыши. Джойстиком удобно «управлять» электронной игрой.

Трекбол действует так же, как мышь. Но шарик расположен наверху и его двигают рукой.


3-тапсырма. Ауыспалы өткен шақтың жұрнағын жалғаңыз.

Бұрын адамдар хат-хабарларды түйе немесе ат арбамен 20 000 шақырымға дейін жол жүріп әрең жеткіз... .2. Арман кішкентай кезінен компьютер сатып алуды арманда... . 3. Ол интернеттен баяндамаларына ақпарат іздеп, баяндама жаз... . 4. Арман ағылшын тіліндегі мәтіндерді аударып, аудармасын компьютерге бас... . 5. Тіпті интернет-дәмханада отырып, достарыммен сөйлес... .


4-тапсырма. Бұрынғы өткен шақтың жұрнағын жалғаңыз.

  1. Арман кейіннен мектепке барып, компьютерді басқа мақсатта үйрен... . 2. Ол интернетті үйреніп, көп уақытын компьютер алдында өтікезетін бол... . 3. Интернет планетадағы барлық копьютерлік жүйелердің басын қосатын дүниежүзілік «өрмекші торға» айнал.. .4. Оның мекенжайы электрондық поштада жазыл... .5. Ол интернеттің көмегімен машина сатып ал... .


5-тапсырма. Өлеңді зейін қойып тыңдаңыз, орфоэпиялық норманың сақталуына назар аударыңыз. Өлеңді оқып, мазмұнын айтып беріңіз.
Компьютер басты жарты адамдар

Біз қаншама жас өскінді аттандырдық шет елге:

Білім алып келсін дедік,

Жер, ел танып көрсін дедік.

Бірақ осы іске үмітті жалаң білім өтер ме?

Зұлымдық та білім қызға ғашық болып сүйісті,

Кім тежемек, кім қайырмақ бұл пенделік күйісті?

Жалғыз жол бар:

Білім әркез рухани байлыққа

Терең тамыр жіберуге тиісті.

Қайтсек екен, монитор көз компьютер бас жас талап,

Білім Рух болуы үшін ажырамас қос қанат

Қай кезде де білім күшің әрі нұрлы жетегің.

Білімнің де адамзатқа зияны бар екенін.



Мұхтар Шаханов

&&&

$$$007-001-001$3.7.2 2-модуль бойынша тапсырма

Тапсырма

Компьютерді дұрыс қолдану ережесі

Компьютерді алғаш қосар алдында желідегі кернеу компьютер талап ететін кернеуге сәйкес келетін-келмейтінін тексеріп алу қажет (көптеген компьютерлер кіретін кернеудің түрлі мәндері, мысалы 220 немесе 110 В болғанда да жұмыс істей береді). Қажет болған жағдайда компьютердегі кернеу айырып-қосқышын дұрыс қалыпқа келтіру керек. Электр қуаты тұрақсыз түрде берілген жағдайда компьютермен бірге электр қуатының жетіспеуінен қорғайтын құрылғылардың бірін: желілік сүзгі, тұрақтандырғыш немесе үздіксіз қорек көзі құрылғысын (UPS) қолданған орынды. Егер компьютер үздіксіз қорек көзі құрылғысы (UPS) арқылы қосылған болса, онда оны компьютерге кернеу жеткізу режіміне ауыстыру қажет. Ал егер компьютер тұрақтандырғыш арқылы қосылған болса, сол тұрақтандырғышты қосу қажет. Осыдан кейін

· компьютердің мониторын;

· өзіңіз жұмыс істегіңіз келетін шеткері құрылғыларды (басып шығарғыш, сыртқы модем, мәтіналғы және т.б.);

· жүйелік қорапты қосу керек. 

Осыдан кейін компьютер бейне бетінде компьютердің жабдықтарын тексеру және амалдық жүйені бастапқы іске қосу бағдарламаларының жұмысы барысы жөніндегі хабарламалар пайда болады.

Windows XP амалдық жүйесінде жұмыс істеген кезде компьютерді өшіру үшін:


  • жұмыс істеп тұрған бағдарламаларды аяқтау;

  • Windows XP амалдық жүйесінде Бастау батырмасын басқан кезде шығатын мәзірден Өшіру немесе Компьютерді өшіру бұйрығын, ал пайда болған сұратудан – Өшіру батырмасын немесе Жұмысты аяқтау тармағын таңдау (компьютер қорек көзінен амалдық жүйе арқылы автоматты түрде ажыратылады, қоректендіру батыр-масын басу қажет емес); 

  • басып шығарғышты және компьютерге қосылған өзге де шеткері құрылғыларды (сыртқы модем, мәтіналғы және т.б.) өшіру; 

  • компьютердің мониторын өшіру; 

  • егер компьютер үздіксіз қорек көзі құрылғысы арқылы қосылған болса, ондағы компьютерге қорек беру режімін өшіру қажет. Ал егер компьютер кернеуді тұрақтандырғыш арқылы қосылған болса, сол тұрақтандырғышты өшіру қажет.




Жаңа сөздерді жаттаңыз.

кернеу – напряжение

айырып-қосқыш – переключатель

дұрыс қалыпқа келтіру керек – нужно настроить




желілік сүзгі – сетевой фильтр

үздіксіз қорек көзі –безпрерывный питательный источник



мәтіналғы – сканер

1-тапсырма. Мәтін бойынша компьютерді қосу-өшіру ретін көрсетіңіз.

2-тапсырма. Мәтінді оқып, мәтінге ат қойыңыз.

Әлия компьютерді өте жақсы көреді. Кішкентай кезінен компьютер сатып алуды армандайтын. Компьютер клубына барып, компьютерде әртүрлі ойындарды ойнауды үйренді. Кейіннен мектепке барып, компьютерді басқа мақсатпен қолдануды үйреніпті. Ол интернеттен ақпарат іздеп, баяндама жазатын немесе ағылшын тіліндегі мәтіндерді аударып, аудармасын компьютерге басатын.

Былтыр Әлия мектепті бітіріп, институтқа түсті. Ата-анасы сыйлыққа компьютер әперді. Әлия қуанғаны соншалық – қолма-қол компьютерді қосып, интернетпен байланыс жасай бастады. Бір кезде жазған хаттарына жауап алатын болды.

Енді Әлия компьютерден басқа байланыс жасай алмайды, өйткені ол жолдастарымен кездеспейді, қонаққа бармайды, қонақ шақырмайды, ешкімге телефон соқпайды, біреу телефон соқса, қысқа жауап береді де, қайта компьютерге жүгіреді. Қазір де, міне, компьютердің алдында ешкімді естімей отыр.

Бұған Әлияның ата-анасы қатты алаңдайды. Әлияның бұл кәсібінен шошиын деді.



3-тапсырма. Пікіріңізді білдіріңіз.

  1. Сіздің ойыңызша, жоғарыдағы әңгіме кейіпкері Әлия өзінің бұл әрекетінен зиян шеге ме? Өз ойыңызды білдіріңіз.

  2. Сіз Әлияның ата-анасына қалай көмектесер едіңіз ?

  3. Әлия орнында сіздің бауырыңыз болса, не істер едіңіз?

4-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерді төмендегі үлгі бойынша жазып шығыңыз.

Үлгі: Әсет телефон арқылы үйімен сөйлесіп жатыр.

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлеседі

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлеспек.

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлесер.

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлесті.

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлескен.

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлесіпті.

Әсет телефон арқылы үйімен сөйлесетін.


  1. Әсет телефон арқылы үйімен сөйлесіп жатыр. 2. Пошта арқылы қызметкерлері бандерольды орап жатыр. 3. Хат тасушы хат-хабарларды тасып жүр. 4. Пошта қызметкерлері сәлемдемені қабылдап жатыр. 5. Мен достарыма хат жазып отырмын. 6. Сіз жеделхатты ауылға жіберіп отырсыз. 7. Нөмірді дұрыс алмай отырсыз. 8. Интернеттің көмегімен машина сатып алып отыр. 8. Біз басқа елдегі таныстарымызбен еркін сөйлесіп отырмыз. 9. Электронды пошта арқылы жолдасына хат жіберіп отыр. 10. Интернет-дәмханада компьютерді пайдаланып отыр.


5-тапсырма. Мына сөйлесулерді оқып, жаттап алыңыз.
* * *

  • Сіз Орталық пошта қайда екенін айтып жіберіңізші.

  • Орталық пошта Бөгенбай батыр көшесі мен Абылай хан даңғылының ортасында.


* * *

- Факс-бюро қай кездерде істейді ?

- Факс-бюро тәулік бойы істейді.

- Үзілісі қашан ?

- Үзіліссіз істейді.
* * *


  • Жеделхат бланкісін қалай толтыру керек ?

  • Үлгі әне, ілулі тұр. Үлгі бойынша толтырыңыз.


* * *

- Электронды поштаны тексердің бе ?

- Жоқ, компьютер жүйесі бұзылып тұр.

- Компьютерді жөндеу керек қой.

- Компьютер шеберін шақырып қойдым.
* * *

- Мына факсті Түркияға жіберіңізші.

- Жіберейін. Факстің нөмірі қандай ?

- Факстің нөмірі: 8 10 90 213 45
* * *

- Мен құжаттарды электронды пошта арқылы жіберемін.

- Жарайды. Мекенжайымды білесіз бе.

- Білемін. Мекенжайыңыз кітапшамда жазылған.
&&&

$$$007-001-002$3.7.3 3-модуль бойынша тапсырма

Тапсырма.

Қандай компьютер сатып алу қажет?

Компьютер сатып алмастан бұрын, мынаны шешіп алыңыз: Сіз оны не үшін пайдаланасыз? Түрлі бағдарламалар компьютер сипаттамаларына түрлі талаптар қояды, олардың ішінде процессордың ырғақтық жиілігіне, тұрғылықты диск көлеміне, оперативті жады көлеміне, дыбыстауыш, бейнелік бейімдеуіш пен желілік тақшаның бар болуына назар аудару қажет. 


Мысалы, мәтіндік немесе сызбалық өңдегіштер, электрондық кестелер және т.б. сияқты кеңсе бағдарламалары жұмысы қор көздеріне аса қатты талап қоймайды. Компьютерлердің бұл категориясының құрылымы қарапайымдау, сондықтан едәуір арзандау болады. Бұл мақсаттарда қолдану үшін 1,8 GHz ырғақтық жиілігі бар процессор, сыйымдылығы 80 Gb тұрғылықты диск, 256 Mb оперативті жады, аналық тақшаға қоса орнатылған бейнелік бейімдеуішті қамтитын жүйелік қорап және диагоналы 17 дюйм монитор сатып алса жеткілікті. 

Ал егер Сіз тек құжаттарды әзірлеп, кестелермен жұмыс істеп, көрмелерді әзірлеп қана қоймай, кинофильмдер көріп, музыка тыңдап, ойындар ойнағыңыз келсе, алдыңғы жинақталымға бір саты жоғарырақ бейнетақша және дыбыстауыш қосу қажет (қазіргі кезде олар аналық тақшаға қоса орнатылады, сондықтан жеке-жеке сатып алудың қажеті жоқ). 


Егер Сізге Internet желісінде жұмыс істеуге арналған компьютер қажет болса, аталған құрылғыларға қоса желілік тақша мен модем алу керек. 
Сипаттамасы бойынша үйдегі компьютерге ұқсас ноутбуктар едәуір қымбатырақ тұрады, өйткені оларда электр көзінен, яғни аккумулятордан тәуелсіз жұмыс істеуге арналған қуатты үнемдеу жүйелері бар. Қазіргі заманғы ойындар компьютердің қор көздеріне өте қатаң талап қояды, сондықтан ол талаптарға сай келетін компьютерлердің құны қымбатқа түсіп отырады. Бұл үшін ең қымбат бейнелік бейімдеуіштер, қуатты көп ядролы процессорлар, өте шапшаң оперативті жадының аса үлкен көлемі және ауқымды диск кеңістігі қажет. 

1- тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Компьютерді сатып алу кезінде қандай сипаттамаларды білу қажет?



2- тапсырма. Ауызша айтып көріңіз.

Өз бетіңізбен компьютер жинай алу үшін нені үйрену қажет?

Сіз компьютердің жұмыс істеуі үшін қажетті құрылғылардың барлығын алғаннан кейін оларды кабельдер көмегімен мына ретпен жалғайсыз:

1. Жүйелік қораптағы өзіне сәйкес порттарға негізгі құрылғыларды монитор, пернетақта, тінтуірді жалғайсыз. 

2. Қажет болған жағдайда жүйелік қораптағы өзіне сәйкес порттарға шеткері құрылғыларды басып шығарғыш, мәтіналғы, колонкаларды және т. б. жалғайсыз.

3. Қоректендіру сымдарын алдымен құрылғыларға, содан кейін электр желісіне (ал егер Сіз үздіксіз қоректендіру көзін қолдансаңыз, соған) қосасыз. 


4. Электр желісіне жүйелік қорапты қосасыз. 

 3-тапсырма. Сөйлемдердегі өткен шақтағы етістіктерді ауыспалы осы шаққа айналдырып жазыңыз.

Біз бәріміз бала кезімізден бастап ақпарат алмасу процесіне қатыстық.

XV ғасырда мәліметті қағазға басып шығару станогының пайда болуы кітап шығару ісін жолға қойған.

Дербес компьютерлер ақпаратты сақтауға, оны өңдеу кезінде есептеуді жеңілдетуге арналған.

Нәтижесінде Интернет планетадағы барлық копьютерлік жүйелердің басын қосатын дүниежүзілік «өрмекші торға» айналыпты.

XXI ғасырда барлық қоғамның қалыптасуы үшін шешуші рөл информатика мен компьютерлерге түсіпті.

4-тапсырма. Мына етістіктерге ауыспалы осы шақтың жұрнағын қосыңыз және оларды болымсыз түріне айналдырыңыз.

Үлгі: орнату – орнатамын-орнатпаймын.

Ашу, жазу, жөндеу, басу, көшіру, есептеу, дайындау, жабу, сөндіру, қосу, үйрету, өшіру, оқу, шығу, іздеу, істеу, сақтау, қию, күту.



5-тапсырма. Мына сөйлемдерді оқып, салыстырыңыз және айырмашылығын айтыңыз. Орыс тіліне аударыңыз.

  1. Мен ертең компьютерде тест тапсырамын. Мен ертең компьютерде тест тапсырармын. Мен ертең компьютерде тест тапсырмақпын.

  2. Көп кешікпей әжеме телефон соғамын. Көп кешікпей әжеме телефон соғармын. Көп кешікпей әжеме телефон соқпақпын.

  3. Бұзылған компьютерлерді жөндеуге апарамын. Бұзылған компьютерлерді жөндеуге апарармын. Бұзылған компьютерлерді жөндеуге апармақпын.

  4. Интернеттен жолдастарымның суретін көремін. Интернеттен жолдастарымның суретін көрермін. Интернеттен жолдастарымның суретін көрмекпін.

  5. Біз ертең «Электроника әлемі» дүкеніне барамыз. Біз ертең «Электроника әлемі» дүкеніне барармыз. Біз ертең «Электроника әлемі» дүкеніне барамақпыз.

&&&

$$$007-001-003$3.7.4 4-модуль бойынша тапсырма

Тапсырма.

Академик Сергей Алексеевич Лебедев

С.А.Лебедев 1902 жылы 2-қарашада Новгородта дүниеге келген.Ол 1921 жылы МВТУ-ң электротехника факультетіне оқуға қабылданып, аталмыш оқу орнын 1928 жылы аяқтап, инженер-электрик мамандығын алып шығады.

Оның жұмыстарының нәтижесін отандық жоғарғы волтті өткізу желілерін эксплуатациялауда және электростанция құруда қолданады. С.А.Лебедев 1939 жылы «Жасанды энергияның тұрақтылығы» тақырыбында ғылыми диссертациясын қорғайды. 1945 жылы Лебедев АНУССР-ң мүшесі болып сайланып, кейіннен АНУССР Электротехника институтының директоры болып қызмет атқарды. 1947 жылдың соңында бұл институтта сандық электроника есептеу машинасының макеті құрастырыла бастайды. 1950 жылы 6-қарашада алғашқы байқау жүргізіледі. Сынақ барысында машина натурал сандар факториалы мен парабол теңдеулерін шешеді. Мәскеуде Лебедев лабораторияда бір мезетте №1 ИТМ және ВТ «Жылдам электронды есептеу машинасын» құрастыру барысында жұмыс жасайды. Бұл жоба 1953 жылы сәуірде нәтижелі аяқталады.

 1955 жылы қазанда Дармштадта (ФРГ) өткізілген Халықаралық конференцияда Лебедевтің ЭЕМ жайлы баяндама оқып, «Жылдам электр есептеу машинасын» Еуропадағы ең үздік ЭЕМ деп танылады. Бұдан кейін жаңа ЭЕМ-ң М-20 архитектурасы мен жүйесін жобалай бастайды. Бұл ЭЕМ-мен жұмыс жасау үшін көптеген оқулықтар жазылады. Жоғары оқу орындарында М-20-ны меңгертудің бағдарламалары құрылады. С.А.Лебедев еңбектерінің нәтижесінде кейіннен бірнеше ЭЕМ құрастырылады.

С.А.Лебедев өмірінің соңына дейін ғылыми кадрлар даярлап, жеке үлгісімен жастарды тәрбиелейді. Оның басқаруымен 15 жоғары өнімдегі ЭЕМ жасалады.

1966 жылы С.А.Лебедевке бірінші кеңестік ЭЕМ авторы ретінде «Компьютер пионері» атағы беріледі.



1-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

  1. С.А.Лебедев қай жылы, қайда дүниеге келген ?

  2. С.А.Лебедев қайда оқыған ?

  3. С.А.Лебедев қандай тақырыпта диссертация қорғады ?

  4. С.А.Лебедев қандай машина құрастырып шығарады ?



2-тапсырма. Рай түрлерін анықтаңыз.Орыс тіліне аударыңыз

1. Арқаңызды тік ұстаңыз. 2. Иықтарыңызды бос ұстаңыз, шынтақтарыңыз тікбұрыш жасап бүгілген болсын. 3. Басыңызды сәл алдыға еңкейтіп тік ұстаңыз. 4. Арақашықтықты сақтаңыз. 5. Ешқашан да үстелдің үстінде білегіңізге сүйенбеңіз. Білек буындарын бүкпеңіз: ол табиғи қалпында болуы тиіс. 6. Тінтуірді күш салып қыспаңыз. 7. Монитордан теріс қараңыз да, көзіңізді жұмып, ашпай тұрып, 10 рет жылдам көзіңізді қысыңыз. 11. Тағы бір тиімді жаттығулар кешені мынадай: Терезеге қараңыз. Арқаңыз бен мойныңызды бос ұстап, көз көрер қашықтықтағы ең бір алыс нүктеге қараңыз. 12.Терең тыныс алып, назарыңызды мұрныңыздың ұшына аударыңыз. Тыныс алып, тағы да алыс нүктеге көз қадаңыз. 12. Басыңызды оңға, солға, жоғары, төмен айналдырыңыз. Бірнеше айналым жасаңыз. 13. Әдемі бір суретке немесе терезе сыртындағы көрініске байыппен назар аударыңыз. 14. Көзіңізді 10-20 секундқа жабыңыз.


3-тапсырма. Қазақ тіліне аударыңыз.

Персональные компьютеры (ПК) созданы для хранения информации и облегчения вычеслений при ее обработке. Интернет сбор сетей, распространяющий информацию по всей планете. Первые компьютеры были размером с большую комнату и назывались ЭВМ (электронно-вычислительные машины). В итоге интернет превращается во всемирную паутину, которая объединяет компьютерную систему. С помощью электронной почты, кроме письма можно отправить рисунки, звуки. В 1952 году в США была создана компьютерная сеть Интернет, удобная для поиска информации и обмена ее пользователями



&&&

$$$007-001-004$3.7.5 1-межелік бақылау тестілері

1. Не істеді? сұрағына жауап беретін етістікті анықтаңыз.

  1. Жазады.

В) Оқыды.

    1. Барамын.

      1. Отырмын.

      2. Жаздық.

2.Сұраулық шылау арқылы жасалған сөйлемді табыңыз.

А) Жаңбыр жауып тұр (ма).

          1. Ғылым таппай мақтан (ба).

          2. Жабырқа (ма), сабыр қыл.

          3. Орын таппай баптан (ба).

          4. Сен емтиханнан қорық (па).

3.Сөйлемнің қазақ тіліндегі баламасын анықтаңыз.

В нашей стране газеты выходят на 11 языках, телевидение мы смотрим на 12 языках, радио слушаем на 6 языках.

  1. Біздің елімізде газеттер 11 тілде, теледидар 12, радио 6 тілде.

  2. Теледидарды 12 тілде көреміз, радионы 6 тілде, газеттерді 11 тілде оқимыз.

С) Біздің елімізде газеттер 11 тілде шығады, теледидарды 12 тілде көреміз, 6 тілде радио тыңдаймыз.

    1. Теледидарды 12 тілде көреміз, 11 тілде оқимыз, 6 тілде тыңдаймыз.

    2. 11 тілде оқимыз, 12 тілде көреміз, радионы 6 тілде тыңдаймыз.

4. Киіз үйдің ағаш қаңқасын анықтаңыз.

        1. Түндік, туырлық.

        2. Сырық, бақан.

        3. Үзік, есік.

        4. Бақан, ши.

Е) Шаңырақ, уық, кереге.

5. «Кеше» сөзінің аудармасын керсетіңіз.

            1. Утром.

            2. Послезавтра.

С) Позавчера.

D) Вчера.

Е) Вечером.

$$$ D

6. Синонимдер қатарын табыңыз.



А) Түбіне-басына.

В) Белгілі-белгісіз.

С) Пікір-саяхат.

D) Бірінші-алғашқы.

Е) Баянды-сіңірген.

$$$ D

7. Сын есімнің салыстырмалы шырайын анықтаңыз.



А) Қорқақ.

В) Жалдамалы.

С) Қараңғы.

D) Биіктеу.

Е) Атақты.

$$$ С


8. Болымды етістікті табыңыз.

А) Жазбадым.

В) Жазбаймын.

С) Жазып отырмын.

D) Жазған емеспін.

Е) Жазған жоқпын.

$$$ В


9. Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлемді белгілеңіз.

А) Адам баласы керуен сияқты: тоқтады, көшті де кетті.

В) Ол әскерді күшейтті, хандықтың жер көлемін кеңейтті.


  1. Ежелгі қалалар жылы жерлерге салынған, бірақ өзендердің жағасында да көне қалалардың орны бар.

    1. Кенже бала - үй иесі, сондықтан әке-шешесі оған қара шаңырақты береді.

    2. Ертеде қазақ әйелдері бірде киіз басқан, бірде кілем тоқыған, бірде киім тіккен.

$$$ В

10. Растау мағынасын білдіретін қыстырма сөзді көрсетіңіз.

А) Біріншіден.

В) Шынында.



      1. Меніңше.

        1. Сірә.

        2. Амал қанша.

$$$ D

11. Сөйлемде одағайға қатысты қойылатын тыныс белгілер қатарын анықтаңыз.

              1. Сұрау белгісі, леп белгісі.

              2. Леп белгісі, жақша.

              3. Сызықша, үтір.

              4. Үтір, леп белгісі.

              5. Нүкте, тырнақша.

$$$ В

12. Түбірлес сөздерді көрсетіңіз.

А) Жолдау, жариялау, жобалау.

В) Оқу, оқушы, оқулық.

        1. Тәуелсіздік, тіршілік, тазалық.

          1. Жоспар, жолдама, жол.

          2. Бағыт, бағдарлама, бағбан.

$$$ D

13. Заттың түсін, түрін білдіретін сөз табын белгілеңіз.

А)Үстеу.

B)Зат есім.

C) Есімдік.

D)Сын есім.

Е) Етістік.

$$$ E

14. Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз.

A) Ол емтиханды беске тапсырды, себебі жақсы дайындалған болатын.

B) Ұзақ сапар шеккелі, мақсатқа осы жеткенім.

C) Қалаға ол күн көтерілген соң жетті де, бірден досын іздеді.

D) Найзаның қырлы, өткір ұшы көздеген жерден тие қоймады.

E) Іші-бауыры елжіреп, сорлы шеше балапанын қорғайды.

$$$ A

15. Қыстырма сөзді табыңыз.

А) Мүмкін.

  1. Япырай.

  2. Әттең.

  3. Алақай.

  4. Ой.

$$$ B

16. Көңіл-күй одағайы бар сөйлемді белгілеңіз.

А) Әй, осының бірінің түбі тегін емес.

В) Па, шіркін, жер деп осыны айтсаңшы!

    1. Балам-ау, қалың киіміңді кисейші.

      1. Ол тасыр-тұсырды алыстан естіді.

Е) Жылт-жылт етеді, жылғадан өтеді.

$$$C


17. Синонимнің анықтамасын көрсетіңіз,

                  1. Заттың сынын білдіретін сөздер.

                  2. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер.

С) Мағыналары жақын сөздер.

D) Заттың атын білдіретін сөздер.

E) Жазылуы бірдей, бірақ мағыналары басқа сөздер.

$$$ D

18. Қазақ тіліне тән дыбыстарды табыңыз.

    1. д, г, ф.

    2. б, в, р.

    3. й, н, м.

D) қ, ң, ғ.

Е) т, ш, з.

$$$ E

19. Қатаң дауыссыз дыбыстар қатарын көрсетіңіз.

    1. У, ң, р, й.

    2. Б, л, у, ц.

    3. У, м, ң, л.

    4. Г, ғ, с, у.

Е) П, ф, к, қ.

$$$ E


20.Тек қана түбірден тұрған сөзді белгілеңіз.

    1. Улану.

    2. Ула.

    3. Улау.

    4. Уланды.

Е) У

$$$ В

21. Күрделі сын есімді көрсетіңіз.

    1. Сұрғылттау.

В) Қызыл қоңыр.

      1. Ақшылтым.

        1. Көгілдір.

        2. Қаралау.

$$$ А

22. Бөлшектік сан есімді көрсетіңіз.

А) Екі бүтін оннан бес.

            1. Он төрт.

            2. Бес мың.

            3. Алпыс бес.

            4. Алты.

$$$В

23. Тура мағынада тұрған сөзді көрсетіңіз.

А) Терең ой.

B) Әдемі қыз.

С) Шөлмектің мойны.


      1. Көңілі ашық.

      2. Жапырақ нан.

$$$ В

24. Мақалдан антонимді табыңыз.



          1. Отансыз адам - ормансыз бұлбұл.

В) Жауға жалынба, досқа тарылма.

            1. Әке - балаға сыншы.

              1. Атаңа не қылсаң, алдыңа сол келер.

              2. Өнер білсең, өлмейсің.

$$$ А

25. Үнді дауыссыз дыбыстардан тұрған сөздер қатарын белгілеңіз.

А) Роман, Майра.


                  1. Мамандық, мәтін.

                  2. Жиһаз, еңбек.

                  3. Наубайшы, аспаз.

                  4. Жоспар, бірлік.

$$$ С

26. Тек бітеу буынды сөздерді табыңыз.



  1. Көктем, аспан.

  2. Ақпан, бөбек.

С)

ПӘННІҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ 1

Барлық мамандықтар үшін 1

Құрастырғандар: 1

Семей 2013 1

Жалпылама қолданылатын сөздер мен терминдер 21

Терминдер – ғылым, техника, өндіріс т.б. салаларындағы ұғымдар мен жеке сөздердің атаулары. Терминдер тек тура мағынада қолданылатындығымен ерекшеленеді, мағына үнемі тұрақты болады. Терминдерді арнаулы сөздер деп те атайды. Бұларда стильдік бояу болмайды. 21

Термин сөздердің жасалу жолдары: 21

24


Кірме сөздер 24

шешуші рөл – решающая роль 29

Электронно-вычислительная техника все шире входит во все сферы нашей жизни. Компьютер стал привычным не только в производственных целях и научных лабораториях, но и в студентеческих аудиториях и школьных классах. Непрерывно растет специалистов их основным рабочим инструментом. 30

На сегодняшний день нет такой сферы нашей жизни, где нет место информационным технологиям. Умение работать на компьютере стало одним из основных требований при приеме на работу. Информатика – перспективная, динамично развивающаяся област знаний. 30

Сұрақтарға жауап беріңіз. 31

А. кермек, орама, ораза 102

А. қалтқы осы, саф алтын кілт 102

Етістікке берілген анықтаманың қайсы қате? 102

Мезгіл-мекен мағынасындағы септеулікті көрсетіңіз? 103

Е) Айгүл. 152



$$$ Е 152

$$$ С

28. Ашық рай етістігін анықтаңыз.

      1. Сөйлессін.

      2. Кетсе.

С) Барады.

        1. Айтсын.

        2. Оқығым келеді.

$$$ В

29. Себеп-салдарлық жалғаулықтар нені білдіретінін көрсетіңіз.

А) Талғаулықты.

В) Себепті.

            1. Кезектестікті.

              1. Қарсылықты.

              2. Ыңғайластықты.

$$$ А

30. Анықтауышы жоқ сөйлемді табыңыз.

А) Германия суды Швециядан сатып алады.

                  1. Таза сусыз өмір жоқ.

                  2. Жер шарының көп бөлігін ащы су алып жатыр.

                  3. Үлкен қалаларда адамдар жиі ауырады.

Е) Ұлы адамдардың еңбегін бағалай білу керек.
&&&

$$$007-001-005$3.7.6 2-межелік бақылау тестілері

$$$ В

1. «Қаратпа сөз» - орыс тіліндегі баламасын анықтаңыз.

А) Обособленные слова.

В) Обращение.

  1. Вводные слова.

    1. Вводные предложения.

    2. Междометие.

$$$ В

2. Одағайы бар сөйлемді белгілеңіз.

А) Қазақ халқы - өнерсүйгіш халық.

В) Ой, тісім ауырып тұр, қабылдай ма?

        1. Қазақстанда эстрада жұлдыздары көп.

          1. Халқымыздың музыкалық мәдениеті өте бай.

          2. Жасөспірімдер диско музыкасын жақсы көреді

$$$ В

3. Орфография бойынша дұрыс жазылғанын табыңыз:

А. Сыяды

В. Сияды

С. Сыйады

D. Сиады

Е. Сыйяды

$$$ В


4. Қазақтың байырғы сөздерінде қай дыбыс сөздің соңында келмейді?

А. Ы


В. О

С. А


D. Е

Е. І


$$$ А

5. Орфография бойынша дұрыс жазылған сөзді табыңыз

A. Бүгінгі

B. Бұрұңғұ

C. Жұмұшшұ

D. Көмөсү

E. Бұрұу

$$$ С


6. Қай буынға екпін түседі?

A. Ортаңғы буын

B. Бірінші буын

C. Соңғы буын

D. Ортаңғы ашық буын

E. Ешбір буын

$$$ А

7. «И» - дыбысына тән қасиет



А. Қысаң, езулік

В. Ашық, еріндік

С. Ашық, езулік

D. Қысаң, еріндік

E. Еріндік, қысаң

$$$ В.


8. Түбір сөзді табыңыз.

А) Ақтау.

B) Дидар.

С) Орманшы.

D) Қосымша.

E) Бөлгіш.

$$$ В.

9. Түбірдің ережесін анықтаңыз.



А) Негізгі ойды білдіретін бөлшек.

B) Сөздің бастапқы мағыналы бөлшегі.

С) Жаңа мағына тудырушы бөлшек.

D) Қосымша жалғанған бөлшек.

E) Қосымша қосуға болмайтын бөлшек.

$$$ Е.


10. Туынды түбірлерді көрсетіңіз.

А) Қасиеттер, парасат.

B) Сөздік, малақай.

С) Әділет, дәреже.

D) Шұңқыр, домалақ.

E) Бөлшек, жақсылық.

$$$ Д

11. Сөз түрлендіруші жұрнақты көрсетіңіз.



А) - лық, -лік.

B) - -гер, -паз.

С) - сыз, -сіз.

D) - ырақ, -ірек.

E) - шы, -ші.

$$$ В.


12. Туынды түбірлерді анықтаңыз.

А) Негізгі, мекені.

В) Өнім, жолдастық.

С) Тәрбие, сөздер.

D) Береке, көрімдік.

E) Елдік, баласы.

$$$ В.

13. Туынды түбірлерді көрсетіңіз.



А) Ағажан, әкетай.

B) Адалдық, рақымсыз.

С) Әлдірек, кеңдеу.

D) Жүрек, нашар.

E) Кес, кесер.

$$$ В.


14. Бірге жазылатын сөздерді көрсетіңіз.

А) Кең өріс, балық шаруашылығы.

B) Қағаз бастылық, қалжың бас.

С) Дүние жүзі, бос сөз.

D) Ала аяқ, ал қызыл.

E) Ат спорты, ат жарыс.

$$$ С.

15. Анатомиялық атауларға қатысты біріккен сөздерді көрсетіңіз.



А) Орынбасар, ешқашан, бүгін.

B) Сөзжұмбақ, Алакөл, ақсүйек.

С) Мойыномыртқа, сегізкөз, тазқарын.

D) Алтыбақан, асқазан, қаптесер.

E) Тоқішек, кейбіреу, қыстыгүні.

$$$ В.


16. Кіріге біріккен қатарды көрсетіңіз.

А) Әнеугүні, көкжөтел.

B) Білезік, әпер.

С) Өнеркәсіп, биыл.

D) Жағажай, саябақ.

E) Абайтану, әркім.

$$$ А.

17. Бірге жазылатын сөздер қатарын көрсетіңіз.



А) Аб жылан, ақ сұңқар.

B) Ағаш өңдеу, адал бақан.

С) Сықпа құрт, суық хабар.

D) Сән құмар, сасық кеуде.

E) Патша ағзам, мүйіз шақша.

$$$ Д.


18. Дыбыстық өзгеріске ұшырапқосарланған сөзді анықтаңыз.

А) Жүзбе-жүз.

B) Малды-малсыз.

С) Әп-әдемі.

D) Жалт-жұлт.

E) Қараптан-қарап.

$$$ С.

19. Қос сөздің жасалу жолын анықтаңыз.



Кеше кешкілік көйлек-көншегін орамалға түйіп қойды.

А) Мағынасы бір-біріне жақын сөздер.

B) Мағынасы өзара қарама-қарсы сөздер.

С) Бір сыңары мағыналы, екінші сыңары мағынасыз сөздер.

D) Екі сыңары да мағыналы сөздер.

E) Екінші сыңары бірінші сыңарына еліктеу мәнінде келген сөздер.

$$$ Е.

20. Қос сөзді көрсетіңіз.



А) Бел буу.

B) Бейне жазба.

С) Бәйге ат.

D) Бәле құмар.

E) Бәле жала.

$$$ С.


21. Сын есімнен жасалған қос сөзді анықтаңыз.

А) Соңғы кезде ағамыз елдің гу-гуіне құлақ түретінді шығарды.

B) Топ-томпақ болған бала бейнесі көз алдымнан кетер емес.

С) Сөзінің соңы міңгір-міңгір бірдемеге ұласты.

D)Дәл қазір той-думанның көркіне айналғандай.

E) Кемшілік атаулыны түп-тамырымен жоятын кез жетті.

$$$ Е.

22. Қысқартуға болатын қатарды анықтаңыз.



А) Ат спорты федерациясы.

B) Жазушылар одағы.

С) Жаңа экономикалық аймақ.

D) Тәуелсіз Қазақстан.

E) Бұқаралық ақпарат құралдары.

$$$ Д


23. Қандай сөздердің қысқартылып берілетінін табыңыз.

А) Тұрақты тіркестер.

B) Жаңа сөздер.

С) Біріккен сөздер.

D) Күрделі атаулар.

E) Қос сөздер.

$$$ В

24. Дерексіз зат есімді табыңыз.



А) Болат Бурабайды бұрын көрмеген.

B) Рәбиға зұлымдық пен зорлықтан қашып келеді.

С) Сен бесікте жатқанда, бала болып жыламадың.

D) Топтанып келіп жылқыға да шапты.

E) Екі беті алмадай қызарып кетіпті.

$$$ Е


25. Жалқы есімдерді табыңыз.

А) Намыс, Ақтөбе, Құбылыс.

B) Шығарма, Кітап, Жомарт.

С) Баба, Жетісу, Айнұр.

D) Тайбурыл, Хайуан, Қарағанды.

E) Кәмшат, Едіге, “Қазақ әдебиеті”.

$$$ Е.

26. Етістіктен жасалған дерексіз зат есімді табыңыз.



А) Тіл байлығы – ой байлығы.

B) Қоянды қамыс өлтіреді, ерді намыс өлтіреді.

С) Сол кезде бақыт дегенді бағалай білсемші!...

D) Қызық еді Аянның мінезі.

E) Қуанышыма ортақтаса келгендеріңе рахмет.

$$$ В.


27. Жалқы есім де, жалпы есім де болатын дерексіз зат есімді табыңыз.

А) Ар.


B) Шаттық.

С) Көңіл.

D) Қайғы.

E) Мұң.


$$$ В.

28. Туынды зат есімді табыңыз.

А) Тымақ – қысқы бас киім.

B) Ғасырлар сырын шерткен халық даналығы көңіліне ой салды.

С) Таңертең Батырбек көзін ашып, дереу сағатына қарады.

D) Мұндай шарт-шұрт қимылдар ұзаққасозылмайды да.

E) Жетектерінде жеңіл-желпі жүгін артқан жалғыз тайынша.

$$$ Д


29. Синоним болатын қатарды табыңыз.

А) Еріншек, сараң.

B) Ауыл-аймақ, ағайын.

C) Күйзелу, сүйсіну.

D) Келемеждеу, мазақтау.

E) Тоңу, шаршау.

$$$ А

30. Омоним болатын қатарды көрсетіңіз.



А) Жігер, күш.

B) Сыр, шық.

C) Терезе, есік.

D) Оқтау, тұтқа.

E) Түбір, түн.

&&&

$$$007-001-007$3.7.7 Емтихан сұрақтары немесе тестілер үлгілері

&&&
$$$D

Негізінен сөздің бірінші буынында және бір буынды сөздерде жазылатын әріптерді көрсетіңіз:

А. Я, ю, э, е, и

В. Я, ю, а, е, і

С. А, ю, я, і, ү

D. Ә, о, ө, ұ, ү

Е. Ы, і, у, э, и

$$$D

Ы, І әріптерінің емлесіне байланысты дұрыс жазылған сөздердің қатарын көрсетіңіз:



А. Ылашын, ырух, ірет, ірең

В. Ілеген, ылашын, іреңк, ірің

С. Ылаж, ірең, ырас, ылақ

D. Ырым, ырық, іріту, ілігу

Е. Ілеп, ылақап, ырақым, ыласайық

$$$B


Дауыссыздар айтылу (ауаның шағу) жолына қарай қалай бөлінеді?

А. жіңішке, қатаң,

В. шұғыл, ызың, діріл

С. қатаң, ұяң, үнді

D. тіл алды, тіл ортасы, тіл арты

Е. айтылуы бойынша

$$$B

Қазақтың байырғы сөздерінде қай дыбыс сөздің соңында келмейді?



А. Ы

В. О


С. А

D. Е


Е. І

$$$A


Орфография бойынша дұрыс жазылған сөзді табыңыз

A. Бүгінгі

B. Бұрұңғұ

C. Жұмұшшұ

D. Көмөсү

E. Бұрұу


$$$C

Қай буынға екпін түседі?

A. Ортаңғы буын

B. Бірінші буын

C. Соңғы буын

D. Ортаңғы ашық буын

E. Ешбір буын

$$$B


Сөздің соңындағы қосарлы дыбыстарға қосымшаның дұрыс жалғанғанын көрсетіңіз:

А. Публицистке

В. Публициске

С. Публицистқе

D. Публицистқа

Е. Публицисқа

$$$A

«И» - дыбысына тән қасиет



А. Қысаң, езулік

В. Ашық, еріндік

С. Ашық, езулік

D. Қысаң, еріндік

E. Еріндік, қысаң

$$$D


Дауыстылар тілдің қатысына қарай нешеге бөлінеді?

А. 3


В. 4

С. 5


D. 2

Е. 6


$$$B

Дауыстылар еріннің қатысына қарай қалай бөлінеді?

А. Буын үндестігі бойынша

В. Еріндік, езулік

С. Ашық,қысаң

D. Жартылай ашық, еріндік

Е. Жуан, жіңішке

$$$C


Дауыстылар жақтың қатысына қарай қалай бөлінеді?

А. Еріндік, езулік

В. Жуан, жіңішке

С. Ашық, қысаң

D. Шұғыл, ызың

Е. Көмей, форингаль

$$$E

Екпін түспейтін қосымшаны табыныз



A. Септік жалғауы

B. Жіктік жалғауы

C. Тәуелдік жалғауы

D. Көптік жалғауы

E. Жұрнақ

$$$D


Сөзді айтқандағы дауыс толқынын не дейді?

A. Тасымал

B. Әріп

C. Дыбыс


D. Буын

E. Екпін


$$$A

Қай буын тасымалданбайды ?

A. Бір дауыстыдан тұрған ашық буын

B. Екі дыбыстан тұрған ашық буын

C. Үш дыбыстан тұрған ашық буын

D. Соңғы буындағы тұйық буын

E. Бірінші буындағы бітеу буын

$$$B


Қазақ тілінде қанша дауысты дыбыс бар?

А. 10


В. 12

С. 11


D. 9

Е. 15


$$$C

Жуан дауыстыларды тап:

А. А,ы,і,у

В. А,ө,ұ,у

С. А,о,ұ,ы

D. А,у,ұ,і,й

Е. А,о,ү,у

$$$B


Дұрыс буынға бөлінген сөзді тап:

А. Қы-зғал-дақ

В. Ба-ла-лар-дың

С. Бал-а-лардың

D. Жұд-ыр-ық

Е. Балап-ан

$$$B

Буынның неше түрі бар?



А. 4

В. 3


С. 2

D. 5


Е. жоқ

$$$B


Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды көрсетіңіз:

А. -лар,-лер,-дар,-дер,-тар,-тер

В. -қор,-кеш,-нікі,-мен,-қой,-паз

С. -ға,-та,-да,-қа,-па,-ба

D. -сыз,-сіз,-шы,-ші,-ша,-шя

Е. -дай,-лай,-тай,-сай,-қай,-ғай

$$$A

-ог, -уг дыбыстарына аяқталған сөздерге қосымша қалай жалғанады?



А. Жіңішке

В. Жуан


С. Естілуіне қарай

D. Буын үндестіігне қарай

Е. Айтылуына қарай

$$$A


Қай сөзде қате бар?

A. Әріпі


B. Халқы

C. Ойна


D. Оқу

E. Алтау


$$$E

Тек ұяң дыбыстан тұрған сөзді табыныз

A. Айналмалы

B. Тасқын

C. Жазғытұрым

D. Ұзағырақ

E. Жұғады

$$$C


Сөз ұяң б,в,г,д дауыссыздарына аяқталса, қосымша қандай дауыссыздардан басталады?

А. Ызың


В. Шұғыл

С. Қатаң


D. Ұяң

Е. Үнді


$$$E

Кейінді ықпал заңына бағынып тұрған сөздер қатарын көрсетіңіз:

А. Қарагөз, Талдығорған, бірғатар, күз гелді

В. Қаракөз, Талдықорған, бірқатар, күз келді

С. Азаңғап, ортаң ғолдай, таш шол, мең гөрдім

D. Көк аспан, жоқ зат, ақ ешкі

Е. Көг аспан, жоғ зат, ағ ешкі

$$$E


Алдыңғы сөз қатаңға аяқталып, кейінгі сөз ұяң б дыбысынан басталса, ол қандай дыбысқа айналады?

А. Т


В. Қ

С. Ш


D. Х

Е. П


$$$C

Ашық дауыстының саны қанша?

A. 6

B. 7


C. 5

D. 8


E. 4

$$$C


Қазақ тілінде қанша дыбыс бар?

A. 36


B. 35

C. 37


D. 38

E. 25


$$$A

А, е, ы, і әріптері сөздің қай буындарында жазылады?

А. Барлық

В. Алғашқы

С. Екінші

D. Соңғы


Е. Бір буынды сөздерде

$$$D


Орфография бойынша дұрыс жазылғанын табыңыз:

А. Тотыйайын

В. Тотыяйын

С. Тотыайын

D. Тотияйын

Е. Тотяйын

$$$E

Ы әрпі жазылмайтын орынды көрсетіңіз:



А.Қат...нас

В. Қор...тынды

С. Ар...стан

D. Құр....лыс

Е. Рақ....мет

$$$A


Орфография бойынша дұрыс жазылғанын табыңыз:

А. Айуан, бейуақ, кеюі, баюы

В. Аюан, беюақ, кейуі, байуы

С. Қиу, киу, сыйады, иу

D. Қойан, байандауыш, айу, айан

Е. Йағни, иапырмай, кейіу, иіу

$$$B

Бір м әрпі жазылатын орынды көрсетіңіз:



А. Гра ... атикалық талдау

В. Мақтау гра ... отасы

С. Програ ... асы

D. Телега ... а

Е. Екі килогра ...

$$$C


Қай қосымша дұрыс жалғанған:

А. Повестьке

В Виноклмен

С. Журналистің

D. Округқа

Е. Проспектен

$$$E

Қазақ тіліне тән әріптер жазылған қатарды табыңыз



A. Ұ, ү, у

B. Ғ, қ, щ

C. Ф, х, һ

D. Ы, і, и

E. Ө, і, ү

$$$A


Жақтың қатысына қарай дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді?

А. 2


В. 5

С. 3


D. 4

Е. 6


$$$A

Қай ұғымның үш түрі бар?

A. Буын

B. Үндестік заңы



C. Дауысты дыбыс

D. Әріп


E. Тасымал

$$$B


Қатаң дауыссыздарды тап:

А. М, н, р, л, ң

В. П, қ, т, с, к, ш

С. В, б, г, д, з, ж

D. Б, с, ғ, ж, з, л

Е. М, д, к , л, с, т

$$$C

Ұяң дауыссыздарды тап:



А. М, н, р, л, ң

В. П, қ, т, с, к, ш

С. В, б, г, д, з, ж

D. Б, с, ғ, ж, з, л

Е. М, д, к , л, с, т

$$$C


Буын дегеніміз не ?

А. Тілдегі сөздердің бір-біріне мағыналары жағынан ерекшеленуі

В. Тілімізде дыбыстардың сырын ашады

С. Дауыс құбылысының бірнеше толқынмен бөлшектеніп үзіліп-үзіліп айтылуындағы ауаның бір толқыны

D. Белгілі бір тілге ғана тән біркелкі, бір дыбысты дыбыс құбылыстарын сипаттап беру

Е. Дұрыс жауабы жоқ

$$$A

Буынға тән негізгі белгіні көрсет:



А. Бір буында бірден артық дауысты дыбыс болмайды

В. Жалғыз дауысты буын құрай алмайды

С. Буында мағына болады

D. Буында ұғым бар

Е. Дұрыс жауабы жоқ

$$$D


Тұйық буын дегеніміз не?

А. Дауысты дыбыс екі жағынан дауыссыз дыбыспен қоршалып тұратын буын

В. Дауыссыздан басталып дауыстыға аяқталатын буын

С. Дауыссыздан басталып дауыстыға бітетін буын

D. Дауыстыдан басталып дауыссыз дыбысқа бітетін буын

Е. Дұрыс жауап жоқ

$$$B

Үнді дауыссыздарды тап:



А. П, қ, т, с, к, ш

В. М, н, р, л, ң

С. В, б, г, д, з, ж

D. Б, с, ғ, ж, з, л

Е. М, д, к , л, с, т

$$$D


Тасымалданбайтын сөзді табыңыз

A. Аспан


B. Жақсы

C. Тату


D. Ақын

E. Шешен


$$$B

Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар қатарын табыңыз

А. -лар,-лер

В. - кер,-гер

С. -дан,-ден

D. -тың,-тің

E - лас,-лес

$$$E


Қай сөзде жуан-жіңішке дауыстылар араласып келген?

А. Ауылшаруашылық

В. Жазғытұрым

С. Бей-берекет

D. Бүгін-ертең

Е. Ары-бері

$$$C

Буын үндестігіне бағынбайтын қосымша жалғанған сөзді табыңыз:



А. Еркінбек

В. Амантай

С. Жүсіпхан

D. Әзілкеш

Е. Шайхана

$$$E


Қай сөзге қосымша қате жалғанған?

А. Танкіні

В. Пункте

С. Шрифтің

D. Йодты

Е. Нольды

$$$E

Қай септіктің жалғауы буын үндестігіне бағынбайды?



А. Барыс септік

В. Жатыс септік

С. Шығыс септік

D. Табыс септік

Е. Көмектес септік

$$$A


Қай косымша меншіктік мағынаны білдіреді?

А. -дікі


В. -гер

С. -паз


D. -жан

Е. -неш


$$$D

Қай дыбыстар қатары өкпеден шыққан ауаның кедергісіз шығуынан жасалады?

А. Р, й, с

В. Л, о, ө

С. С, ш, щ

D. А, ә, е

Е. Қ, к, ғ

$$$A


Қай ұғым дауысты дыбысқа негізделеді?

А. Буын


В. Тасымал

С. Әріп


D. Екпін

Е. Дауыссыз дыбыс

$$$B

Дауыстылардың саны қанша?



А. 11

В. 12


С. 0

D. 15


Е. 10

$$$C


Буын үндестігіне бағынбай тұрған сөзді табыңыз

A. Бала-шаға

B. Ауыл-aймақ

C. Көрші-қолаң

D. Дос-жаран

E. Киім-кешек

$$$C

Жақтың қатысына қарай дауыстының түрін табыңыз:



А. Езулік

В. Еріндік

С. Ашық

D. Жуан


Е. Жіңішке

$$$A


Бірыңғай қысаң дауыстыдан тұратын сөзді табыңыз:

А. Бұрылу

В. Кемсіту

С. Әшкерлеу

D. Құдалық

Е. Өшіру


$$$D

Екпін түсетін дыбысты табыңыз:

А. Ш

В. Қ


С. Т

D. А


Е. П

$$$C


Жасалу немесе айтылу (артикуляциялық) орнына қарай дауыссыздар қалай бөлінеді?

А. жіңішке, жуан

В. жуан, гуттураль

С. ерін, тіл, көмей

D. веляр, альвеляр

Е. полаталь, эксплозтв

$$$E

Қай сөзде қате бар?



А. Жүзігі

В. Қорқу


С. Қина

D. Халқы


Е. Орыны

$$$C


Дауыссыз фонемалар тілдің қатысуымен қалай бөлінеді?

А. шұғыл, ызың

В. жуан, жіңішке

С. тіл алды, тіл ортасы, тіл арты

D. діріл, көмей

Е. қатаң, ұяң,үнді

$$$B

Дауыстың (салдардың) қатысына қарай дауыссыздар қалай бөлінеді?



А. шұғыл, ызың, діріл

В. үнді, ұяң, қатаң

С. ерін, тіл, көмей

D. еріндік, шұғыл

Е. тіл алды, тіл арты, тіл ортасы

$$$C


Қаһар, шаһар сөздеріндегі Һ әрпі жасалу немесе айтылу орнына қарай дауыссыздардың қай тобына жатады?

А. ерін


В. тіл

С. көмей


D. тіс

Е. таңдай

$$$C

Дұрыс сөзді табыңыз:



А. Тоқыйды

В. Естейді

С. Жылайды

D. Тийды


Е. Ысыйды

$$$C


Қай сөзде «а» дыбысы қате жазылған?

А. Жай


В. Шай

С. Расуә


D. Фәтима

Е. Күмән


$$$D

Дұрыс жазылған сөзді табыңыз

А. Күна

В. Диюна


С. Мән-жәй

D. Кейуана

Е. Байағы

$$$C


Қате сөзі бар сөйлемді табыңыз :

А. Тойға көп адам жиналды.

В. Биені ерте тұрып сауу керек.

С. Ол допты ылақтырып жіберді.

D. Күн жылынса, қар ериді.

Е. Қар еріді.

$$$A

Үнді дыбыстардың қатарын табыңыз:



А. У, й, н, р

В. Г, ж, д, в

С. К, ш, т, с

D. М, ң, ғ, з

Е. Й, к, л, м

$$$E


Тек ұяң дыбыстан тұрған сөзді табыңыз:

А. Айналмалы

В. Тасқын

С. Жазғытұрым

D. Ұзағырақ

Е. Жұғады

$$$C

Қазақ тілінде қанша дыбыс бар?



А. 36

В. 35


С. 37

D. 38


Е. 25

$$$D


Еріндік дауыстылардың қатарын табыңыз

А. А, о, ұ, у, ы

В. А, ә, о, ө, е

С. Ы, і, и, ұ, ү

D. О, ө, ұ, ү, у

Е. Ә, ө, ұ, ү, і

$$$A

Қай сөзде қате бар?



А. Әріпі

В. Халқы


С. Ойна

D. Оқу


Е. Алтау

$$$B


Ұяң дауыссыздан басталған қосымшаны табыңыз:

А. Терезелер

В. Қызға

С. Жастығымыз

D. Доптың

Е. Баласыңдар

$$$D

Дұрыс сөзді табыңыз :



А. Баййды

В. Естійді

С. Тоқыйды

D. Ериді


Е. ысыйды

$$$B


Бос орынға қай сөз сәйкес келеді?

Сөзде қанша ......... болса, сонша буын болады

А. Дауыссыз дыбыс

В. Дауысты дыбыс

С. Әріп

D. Қосарлы дыбыс



Е. Үнді дауыссыз

$$$A


Қай ұғымның 3 түрі бар?

А. Буын


В. Үндестік заңы

С. Дауысты дыбыс

D. Әріп

Е. Тасымал



$$$C

Қай сөзде төрт ашық буын бар?

А. Данышпан

В. Мәртебе

С. Иелену

D. Таяныш

Е. Әдебиет

$$$A


Қай буын тасымалданбайды?

А. Бір дауыстыдан тұрған ашық буын

В. Екі дыбыстан тұрған ашық буын

С. Үш дыбыстан тұрған ашық буын

D. Соңғы буындағы тұйық буын

Е. Бірінші буындағы бітеу буын

$$$C

Қай буынға екпін түседі?



А. Ортаңғы буын

В. Бірінші буын

С. Соңғы буын

D. Ортаңғы ашық буын

Е. Ешбір буын

$$$D


Сөзді айтқанда дауыс толқынын не дейді?

А. Тасымал

В. Әріп

С. Дыбыс


D. Буын

Е. Екпін


$$$C

Қате жазылған сөзді табыңыз:

А. Ал қызыл

В. Бүгін кел

С. Жүсіппек

D. Сәнқой

Е. Бұрынғы

$$$C


«П» дыбысы өзінен кейін келген қай дыбысқа әсер етеді?

А. А


В. Қ

С. Б


D. Ж

Е. С


$$$D

Бірыңғай бітеу буынды табыңыз:

А. Қаршыға

В. Құмырсқа

С. Қарға

D. Қасқыр

Е. Қарағай

$$$C


Буынға бөлінбейтін сөзді анықтаңыз:

А. Әке


В. Қиын

С. Тарс


D. Отан

Е. Кие


$$$A

Тұйық буынды сөзді табыңыз:

А. Ұлт

В. Дауа


С. Қайық

D. Елім


Е. Оқу

$$$A


Дауыссыздан басталып, дауыстыға бітетін буын түрін көрсетіңіз:

А. Ашық буын

В. Буын үндестігі

С. Аралас буын

D. Бітеу буын

Е. Тұйық буын

$$$D

Бірыңғай жіңішке буынды сөзді табыңыз



А. Әлдеқашан

В. Жолдас

С. Ғарышкер

D. Әріптес

Е. Әрқалай

$$$D


Тасымал неге негізделеді?

А. Әріп


В. Ықпал

С. Дыбыс


D. Буын

Е. Екпін


$$$C

Ашық-тұйық-бітеу сөзді табыңыз

А. Қатысқан

В. Жұраған

С. Туысқан

D. Жиналы

Е. Қиылыс

$$$C


Қай буын бір дыбыстан тұрады?

А. Тұйық


В. Бітеу

С. Ашық


D. Аралас

Е. Ешқайсысы

$$$B

Бітеу буынды табыңыз



А. Ал

В. Төрт


С. Ата

D. Бала


Е. Алға

$$$E


Төмендегі сөзде қанша буын бар?

Шаруашылықтарымыздың

А. 7

В. 8


С. 6

D. 5


Е. 9

$$$A


Сөздері тек бітеу буыннан тұратын сөйлемді табыңыз

А. Жаздай жаңбыр жауған жоқ

В. Жастар төр бөлмеге кірді

С. Далада ауа райы әдемі

D. Ол үш күн бойы демалды

Е. Серік түнімен кітап оқыды

$$$E

Ы әрпі жазылмайтын орынды көрсетіңіз:



А. қат...нас

В. қор...тында

С. ар...стан

D. құр...лыс

Е. рақ....мет

$$$D


Ы, І әріптерінің емлесіне байланысты дұрыс жазылған сөздердің қатарын көрсетіңіз:

А. ылашын, ырух, ірет, ірең

В. ілеген, ылашын, іреңк, ірің

С. ылаж, ірең, ырас, ылақ

D. ырым, ырық, іріту, ілігу

Е. ілеп, ылақап, ырақым, ыласайық

$$$A

Орфография бойынша дұрыс жазылғанын табыңыз:



А. сыяды

В. сияды


С. сыйады

D. сиады


Е. сыйяды

$$$D


Ы, І әріптерінің емлесіне байланысты дұрыс жазылған сөздердің қатарын көрсетіңіз:

А. ылашын, ырух, ірет, ірең

В. ілеген, ылашын, іреңк, ірің

С. ылаж, ірең, ырас, ылақ

D. ырым, ырық, іріту, ілігу

Е. ілеп, ылақап, ырақым, ыласайық

$$$C

Жуан дауыстыларды тап:



А. а, ы, і, у

В. а, ө, ұ, у

С. а, о, ұ, ы

D. а, у, ұ, і, й

Е. а, о, ү, у

$$$B


Дұрыс буынға бөлінген сөзді тап:

А. қы-зғал-дақ

В. ба-ла-лар-дың

С. бал-а-лардың

D. жұд-ыр-ық

Е. балап-ан

$$$B

Буынның неше түрі бар?



А. 4

В. 3


С. 2

D. 5


Е. жоқ

$$$B


Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды көрсетіңіз:

А. -лар,-лер,-дар,-дер,-тар,-тер

В. -қор,-кеш,-нікі,-мен,-қой,-паз

С. -ға,-та,-да,-қа,-па,-ба

D. -сыз,-сіз,-шы,-ші,-ша,-шя

Е. -дай,-лай,-тай,-сай,-қай,-ғай

$$$A

Дауыстылардың тілдің қызметіне орай бір сөз көлемінде не бірыңғай жуан, не бірыңғай жіңішке ыңғайласып, үндесіп келуін:



А. буын үндестігі

В. ассимиляция

С. ерін үндестігі

D. аккомадация

Е. диссимиляция

$$$A


Екінші сыңары нама, құмар, жай, хана, ақы, аралық, тану, сымақ деген сөздермен бірге келген сөздер қалай жазылады?

А. бірге


В. бөлек

С. сызықша арқылы

D. дефис арқылы

Е. әр қилы

$$$C

Жіңішкелік белгісіне аяқталған көп буынды сөздерге қазақ тілінің қосымшалары қалай жалғанады?



А. қосымшалар әр дайым жуан жалғанады

В. буын үндестігі бойынша жалғанады

С. қосымшалар әр дайым жіңішке жалғанады

D. ілгерінді ықпал заңы бойынша жалғанады

Е. дыбыс үндестігі бойынша жалғанады

$$$A


Жақтың қатысына қарай дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді?

А. 2


В. 5

С. 3


D. 4

Е. 6


$$$B

Қатаң дауыссыздарды тап:

А. м, н, р, л, ң

В. п, қ, т, с, к, ш

С. в, б, г, д, з, ж

D. б, с, ғ, ж, з, л

Е. м, д, к , л, с, т

$$$C


Ұяң дауыссыздарды тап:

А. м, н, р, л, ң

В. п, қ, т, с, к, ш

С. в, б, г, д, з, ж

D. б, с, ғ, ж, з, л

Е. м, д, к , л, с, т

$$$C

Буын дегеніміз не ?



А. тілдегі сөздердің бір-біріне мағыналары жағынан ерекшеленуі

В. тілімізде дыбыстардың сырын ашады

С. дауыс құбылысының бірнеше толқынмен бөлшектеніп үзіліп-үзіліп айтылуындағы ауаның бір толқыны

D. белгілі бір тілге ғана тән бір келкі, бір дыбысты дыбыс құбылыстарын сипаттап беру

Е. дұрыс жауабы жоқ

$$$D


Тұйық буын дегеніміз не?

А. дауысты дыбыс екі жағынан дауыссыз дыбыспен қоршалып тұратын буын

В. дауыссыздан басталып дауыстыға аяқталатын буын

С. дауыссыздан басталып дауыстыға бітетін буын

D. дауыстыдан басталып дауыссыз дыбысқа бітетін буын

Е. дұрыс жауап жоқ

$$$B

Мұрын жолды үнді дауыссыздарды тап:



А. р, л, у

В. м, н, ң

С. в, б, г, д, з, ж

D. б, с, ғ, ж, з, л

Е. м, д, к , л, с, т

$$$A


Кль, брь, бль тәрізді дыбыс тіркестеріне және жіңішкелік белгісіне аяқталатын бір буынды сөздерге қосымшалар қалай жалғанады?

А. жіңішке

В. жуан

С. естілуіне қарай



D. буын үндестігіне қарай

Е. дұрыс жауабы жоқ

$$$A

Ілгерінді ықпал дегеніміз не?



А. алдыңғы дыбыстың кейінгі дыбысты өзіне тәуелді етуі

В. көрші дыбыстардың ілгерінді кейінді әсері

С. кейінгі дыбыстың алдыңғы дыбысқа әсері

D.кейбір белгілері жағынан өзара бірдей немесе біршама жуық элементтердің қайталануы

Е. сөз ішіндегі біркелкі буындардың түсіп қалуы

$$$A


Сөз с дыбысына бітіп, кейінгі сөз ж дыбысынан басталғанда, екеуі де ш дыбысына айналады. Бұл қандай заңдылық?

А. тоғыспалы ықпал

В. ілгерінді ықпал

С. кейінді ықпал

D. дыбыстық ықпал

Е. тіркестік ықпал

$$$A

Сөздердің дұрыс айтылуын қамтамасыз ететін ережелер жиынтығы:



А. орфоэпия

В. орфография

С. графика

D. транскрипция

Е. орфограмма

$$$B


Сөздің дұрыс жазудың тәсілдерін белгілейтін ереже қалай аталады?

А. орфоэпия

В. орфография

С. пазиграфия

D. палеграфия

Е. полисемия

$$$A

Көмей фонемасын көрсетіңіз



А. Һ

В. Қ


С. К

D. Г


Е. Ң

$$$A


Ерін фонемаларын көрсетіңіз

А. п, б, м, в, ф, у

В. т, д, з, ж, ш

С. г, ғ, к, қ

D. һ, к, қ

Е. и


$$$A

Ілгерінді ықпал заңына бағынып тұрған сөздер қатарын көрсетіңіз:

А. Қарагөз, Талдығорған, бірғатар, күз гелді

В. жүрегі, шабу, тарағым, ағ ешкі

С. қазанғап, ортаң ғолдай, таш шол, мең гөрдім

D. көг аспан, жоғ зат, ақ жауын, еқ ешкі

Е. қарқ етті, селк етті, зып етті

$$$C


Тоғыспалы ықпал заңына бағынып тұрған сөздер қатарын көрсетіңіз?

А. қарагөз, Талдығорған, бірғатар, күз гелді

В. қаракөз, Талдықорған, бір қатар, күз келді

С. қазаңғап, ортаң ғолдай, таш шол, мең гелдім

D. көк аспан, жоқ зат, ақ жауын, еқ ешкі

Е. көг аспан, жоғ зат, ағ жауын, ағ ешкі

$$$E

Сөз ұяң з дыбысына бітіп кейінгі сөз ж дыбысынан басталғанда қандай өзгеріс болады?



А. з дыбысы ш дыбысына айналады

В. з дыбысы с дыбысына айналады

С. з дыбысы з дыбысына айналады

D. з дыбысы щ дыбысына айналады

Е. з дыбысы ж дыбысына айналады

$$$A


Сөз ұяң з дыбысына бітіп кейінгі сөз қатаң ш дыбысына басталғанда қандай өзгеріс болады?

А. з дыбысы ш дыбысына айналады

В. з дыбысы с дыбысына айналады

С. з дыбысы з дыбысына айналады

D. з дыбысы щ дыбысына айналады

Е. з дыбысы ж дыбысына айналады

$$$A

Кейіді ықпалға байланысты сөздерді табыңыз:



А. бож жорға, жүж жыл, көс салу

В. ортаң ғолдай, мең гөрдім, таш шол

С. көп пала, әкеп пер, әкеп кет

D. көп дала, әкеп пер, әкеп кет

Е. клубқа, отрядтан, педагогпен

$$$E


Ауаның кілт үзілуінің не кедергіге ұшырауының нәтижесінде пайда болатын жеке дыбыс, не дыбыстар тобы

А. Ырғақ


В. Тасымал

С. Екпін


D. Бунақ

Е. Буын


$$$E

Көрші дыбыстардың ілгерінді-кейінді қарсы әсері

А. Бөгенбай, сенбеді

В. Ақ ешкі, тауып

С. Қаракөз, ішсін

D. Айтпай, әкеп бер

Е. Қазанқап, ортан қолдай

$$$A


Түбір мен қосымша немесе сөздер аралығында қатар келген дыбыстардың алдыңғысының кейінгі дыбысқа ықпал етуі, үндесуі

А. Ілгерінді ықпал

В. Кейінді ықпал

С. Тоғыспалы ықпал

D. Буын үндестігі

Е. Регрессивті ықпал

$$$A

Түбір мен қосымша аралығында қатар келген дыбыстардың кейінгісінің алдыңғы дыбысқа ықпал етуі



А. Бағады, шабу, жүрегі

В. Ақ жауын, жоқ зат, ақ ешкі

С. Сенбеді, келгенмін, мен көрдім

D. Жанпейіс, Бөгенбай, он бес

Е. Тас жол, Қосжан, Бас жақ

$$$B


Қазақ тіліндегі тума сөздердің бірыңғай жуан не жіңішке буынды болып келуі қалай аталады?

А. Дыбыс үндестігі

В. Буын үндестігі

С. Тоғыспалы ықпал

D. Үндестік заңы

Е. Кейінді ықпал

$$$D

Қазақ тіліне тән дыбыстар нешеу?



А. 5

В. 26


С. 15

D. 9


Е. 3

$$$A


Қай сөйлемдегі септік жалғауы түсіріліп қолданылған?

А. Баласы шешесі берген құртын ұнатты.

В. Ыждағаттылықпен тыңдамауы қынжылтарлық.

С. Ықыласқа разы болмауы күмәнданарлық.

D. Ынтызарлықпен ысырапшылдықты мәселе етіп көтергенбісіңдер?

Е. Даудың басы –Дайрабайдың көк сиыры.

$$$D

Үстеуді көрсетіңіз.



жүктеу 3,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау