Жұмыс бағдарламасы 5В050900 «Қаржы» мамандығының жұмыс оқу жоспары және элективтік пәндерінің каталогы негізінде дайындалған 20 ж

«Қаржы» кафедрасы

«Бюджеттік және қаржылық ұйымдардағы қаржылық бақылау және аудит» пәні бойынша

Кафедра меңгерушiсi________Кафтункина Н.С. 20__ж. «____» ________

№__ хаттама 20__ж. «__» ___________Қаржы – экономика факультетінің оқу - әдiстемелiк кеңесімен құпталған

ОӘК төрағасы _______ Темиргалиева А.Б. 20__ж. «____» ________

Қаржы-экономика факультетінің деканы_______ Т.Я.Эрназаров

20__ ж. « __» ________

МАҚҰЛДАНДЫ:

ОҮЖжӘҚБ бастығы ________________ Варакута А.А.

20__ж. «___»______________ №____ хаттама

Пәнді оқу нәтижесінде студенттер білу керек:

- бақылау мен тексеруді өткізу барысында заңдылықты;

- ҚР мен шет мемлекеттерде қаржы бақылауының жүйесінін негізгі принциптері мен мәнін;

- Қазақстанда қаржылық бақылау мен аудиттың даму мәселесі мен болашағын;

- Қазақстанның экономикалық жағдайында шетелдің оң тәжірибелерін қолдану.

Пәнді оқу нәтижесінде студенттер қолдана білу керек:

- қаржы бақылауының түрлері мен қалыптарын ажырату;

- аудиттың процедурасын қолдану;

- практикада қаржы бақылау саласында теориялық білімді колдану.

Пәнді оқу нәтижесінде студенттер тәжірибелік дағдыларды игеру керек:

- қаржылық және бюджеттік ұйымдарда ревизияларды ұйымдастыру және жүргізу;

- ревизия актісін құрастыру.

Осы курсты меңгеру үшін студент «Қаржы», «Ақша, несие, банктер», «Корпоративтік қаржы» деген пәндерді білуі керек.

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

- өндірістік практика,

- «Қаржылық менеджмент»,

Басқару субъектілерінің қызметін бақылау. Экономикалық бақылау жүйесінің негізгі элементтері. Қаржы бақылауының мәні, заты, нысаны. Қаржы бақылауының саласы, юбъектісі және субъектісі. Қаржы бақылауының түрлері және нысаны.

Нарықтық экономикасы бар аса дамыған мемлекеттердің бюджеттік-қаржы бақылауының ұйымдастырылуы. АҚШ, Германия, Великобритания, Швеция, Италия, Япония, Франция, Канада және басқа мемлекеттердің бақылау-қаржылық жүйесінің өрленген тәжірибелерін қарастыру.

Басқарудың әкімшіл-әміршіл жүйесінде бюджеттік-қаржы бақылауының даму кезеңі. Постсоветтік кеңістікте қаржы бақылау ұйымының қызметіне өткенді шолатын анализ жасау. Бюджеттік құрылғы, мемлекеттік қаржы бақылауының ұйым жүйесі мен қаржылық механизімінің өзара байланысы. Жалпы мемлекеттік, орталық, ведомства аралығында және жергілікті қаржы бақылау ұйымының өкілеті. Қаржы бақылауының дербес ұйымы.

Мемлекеттік және ведомствалық бақылау-тексеру қызметін, қоғамдық және дербес аудитор ұйымдарың реттейтін, ереже белгілейтін және құқық актілерінің негізгі талаптарына мінездеме. Аудитор мен аудитор фирмаларының, министрлік пен ведомствадағы бақылау-тексеріс ұйымының міндеті мен өкілеттігінің заңы мен стандарты. Бақылау-аудиторлық және консалдинг қызметіне рұқсат беру.

Қаржылық-шаруа бақылауының методологиялық негізі. Бақылау-аудиторлық тексерудің тәсілдері және ғылыми әдістердің жіктеуі. Қаржылық бақылаудың органалептикалық, есеп айырысу, аналитикалық және құжатқа негізделген әдістемелік тәсілдер. Құжаттық және деректі бақылаудың негізгі тәсілдерінің мінездемесі.

Кәсіпорындарының құрылтайшы құжаттарының құрамы мен құрылымының мінездемесі. Шаруашылық серіктестік пен акционерлік қоғамды құрған кезде қабылдайтын Жарғымен құрылтайшы шартына қойылатын нормативтік талаптар. Олардың құрылымы және іс-әрекетінің құқық базасы. Заңды тұлға мен қоғамның құқылы мүшесінің мемлекеттік тіркеліуі.

Касса мен кассалық операцияны тексеру мақсаты мен міндеті. Кассаға тексеру жүргізуінің тәртібі және оның нәтижесін ресімдеу. Ақша қаржысының, құнды қағаздарының түгендеу ерекшелігі. Банк айналымындағы ақша қаржысын тексерудің заңдылығы, нақтылығы және жөнділігі.

Ақша айналымын реттейтің заңдар жиынтығы және нормативтік актілер. Банкте есеп айыру және басқа да есеп шот ашуға байланысты аудит операциясы, қолма-қол ақшасыз есеп айырысу және ақшаның айналымы.

Жұмыскерлердің еңбегін төлеу қорын құруда нормативтік-құқық актілерінің және нұсқауларының барлығы. Штат кестесін тексеру, жұмыс уақытын есептейтін кесте және ҚР заңдар жиынтығының негізгі қағыдаларына сәйкестігі.

Мекемелердің материалдық емес активтерінің баланстарын тексеру, синтетикалық және аналитикалық есептерінің негізгі инвестициялары. Материалдық емес активтің жіктелуінің дұрыстығын тексеру, түрлер бойынша қаржылық инвестиция мен негізгі қаражаттарды бақылау.

Тауарлық-зат қорын тексеру мен бақылаудың ерекшелігі және мақсаты. Есеп бойынша материалдық байлықтың нақты түрде болғанын тексеру. Тауарлық – зат байлығының қорын тексеру. Есеп беру күнге дейін өндірістік қордың құрамының және құрылымының анализі.

Дебиторлық қарыз және оның түрлері. Дебиторлық қарыздың тексерілуінің негізгі мақсаты. Кәсіпорын балансында есепке алынған дебиторлық қарыздың тексерілуінің заңдылығы. Басты кітаппен басқа да есеп регисторларының есеп беру уақытында баланстың басы мен аяғына сәйкес келетің дебиторлық қарыздың қалғанына сәйкестік.

Меншік капитал мен міндеттеменің тексеру реті және топтастыруы, ақпараттың қөздері. Ұзақ мерзімдегі және қазіргі міндеттердің ерекшелігі.

Қосымша төленген немесе төленбеген капиталды, реттелмеген кірістін, жарғылық және қор капиталын қалау үшін шаруа субъектісі нормативті- құқылық актін талабын сақтау керек.

14 тақырып Шығыс пен кірістің аудит операциясы

Шаруа субъектінің кіріс пен шығыс туралы қаржылық есебіне нормативті-құқылық акті мен есеп саясаты сақталуына байланысты бақылау. Өндіріске жұмсалған түрлердің жіктеуі және өнімнің, жұмыстың, қызметтің іске асырылуы.

Шаруа субъектінің қаржылық жағдайына аудит операциясының мақсаты, объектісі және ақпарат көздері. Баланс бойынша қаржылық ресурстың болғандығы және орналасқаны. Меншік капиталды, міндеттемелерді және активтің жағдайын тексеру. Өзіндік және заемдік қаражаттың нәтижелі қолданғаны туралы баға.

Кәсіпорынның қаржылық-шаруа қызметінің аудиты мен бақылаудың қорытындысын жинақтаудың әдісі. Ревизия мен аудиторлық тексерістің қорытындысы бойынша есеп жасағанда нормативті-құқықтық құжаттардың талабын сақтау.

Банк жүйесінде қаржылық бақылаумен аудиттың қызмет ету аясы мен ұйымдастырылыуы. Халық Банкі, мемлекеттік және жеке меншік коммерциялық банктер қызметінің ерекшелігі. Банк жүйесінде қаржылық бақылаудың жүргізуі заңды турде болғанына талап. Коммерциялық және жеке меншік банктерінің қызметін Халық Банкі бақылайды.

Инвестициялық институттардың, зейнетақы қорының, сақтандыру компанияларының, тауарлық және қор биржаларының қаржылық бақылау түрлері, ерекшелігі. Инвестициялық институттардың бақылау жұмысының мақсаты, міндеті және әдісі. Инвестициялық институттарда нормативті-құқық актілерін бақылау. Мемлекеттік емес инвестициялық, зейнетақы және қоғамдық қорлардың тексеру ерекшелігі. Инвестициялық институттардың акционерлерімен қатысушыларының тізілім анализі.

Нарық экономика жағдайында қаржылық бақылаудың жүйесін бөлу. Қаржылық бақылаудың түрлері: толық, жартылай, комплексті, тематикалық, тұтас, таңдаулы, құжаттық, фактіге негізделген, алдын-ала, ағымдағы және кейінгі.

Өтпелі экономикалы мемлекеттерде бюджеттік-қаржы бақылауының ерекшеліктері. Техникалық өнеркәсібі дамыған батыс мемлекеттерінде бюджеттік-қаржы бақылауының басты субъектісі мен құрылымы. Қаржылық бақылауының орталық және түкпір бөлімшесі.

ТМД-да мемлекеттік қаржы бақылауының қазіргі замандағы даму беталысы.

ҚР мемлекеттік қаржы бақылау органдарының құрамы мен құрылымы: президент жанындағы есеп комитеті, Парламент комитеттері мен комиссиясы, қаржы Министрлігі. Ведомствадағы, министрліктегі, кедендік, салық органдарында, мемлекеттік корпорациялармен холдинг, компаниялардың қаржылық-бақылау органдарының міндеттері, қызметі, құқығы және мақсаты.
4 тақырып Қаржы бақылауының құқық және ақпарат негіздері

Қаржылық-шаруа бақылауын ақпаратпен қамтамасыз ету, оның мағынасын, мақсатың және жіктелуін білу. Кәсіптік ақпарат және қатынас. Таным ақпараты. Ақпараттың түрлері. Шаруа құрылымдарының қызметін қаржылық бақылаудағы ақпараттардың негізгі дерегі.

Құжаттарды тексеру кезіндегі қабылдау және ұйымдастырылу технологиясы.Нысаншылдық және арифметикалық тексеру. Аналитикалық прцедура. Шолу анализі. Бақылау-аудиторлық үдерістің ғылыми ұйымдастырылуының негізі. Бақылау-тексеріс жургізетін жұмыскерлерінің еңбегін ғылыми түрде ұйымдастыру. Шаруа операциясының заңды бағасы және қисынды бақылау. Деректі бақылаудың техникалық тәсілі. Сарапшының бағасы.

Шаруа субъектісінің әр категориясы бойынша есеп-қаржы және құрылтайшы құжаттарының технологиясы заңның талабына сай болуы.

Есеп айыру шотына толық және уақытымен ақшаның түскені немесе ақша аударуы бақылауға алынады. Қолма-қол төлемінің шығысқа жіберілгенің тексеру. Бухгалтерия тарабынан кассалық есептердің дұрыс жасалғанын бақылау және олардың сапасын тексеру. Уақытымен ұжым әкімшілігінің кассасын кенет тексерістен өткізуді бақылау және табылған бұзушылықтарды жоюға орын беру.

Барлық операция бойынша банктің көшірмелерін тексеру әдісі. Есеп айыру шотына толық және уақытымен ақшаның түскенін, қарыздардың, алдаын-ала түскен ақшалардың қайтарылуын бақылау. Ақша қаражатын басқа ұжымдардың шотына түсіруліунің дәйектемесі. Қарыз берген кезде, қаржылай көмек көрсеткенде, жұмыскерлердің еңбек ақысын төлеу кезінде, бюджетке түсірген кезде, лайықты қорларға зейнетақысын және сақтандыру жарнасын салған кезде, осы операциялардың заңды түрде екендігін аудит каматамасыз етеді.

Орындалған жұмыс пен шығарылған өнімнің мөлшері бойынша персоналдың төлем ақысын бақылау. Жалақының, нарядтардың, өндіру есебінің карточкасы, төлем кағаздарының дұрыс толтырылғаның құжат арқылы тексеру. Жалақыдан ұсталғвн ақшаның дәйектемесін тексеру, уақытымен және толық олардың бюджеттке немесе лайықты қорларға жіберілуін бақылау.

Бекітілген актив пен инвестицияның тексеру әдісінің негізгі элементтері. Материалды емес активтің және негізгі қаражаттардың қалыптасқаның тексеру, амортизацияға ақша бөлу есебін және оның қайта бағалауының дәйегін бақылау. Қаржы инвестицияларының дұрыс бағалануы және қайта бағалауына бақылау жасау.

Тауарлық-зат қорын тексеру мен бақылаудың ерекшелігі және мақсаты. Шикізаттың инвентаризациядан уақытымен өтуі және дұрыстығы.

Ееп бойынша материалдық байлықтың нақты түрде болғанын тексеру. Тауарлық – зат байлығының қорын тексеру. Есеп беру күнге дейін өндірістік қордың құрамының және құрылымының анализі.
12 тақырып. Дебитор қарызын бақылау және тексеру

Әкімшілік-шаруа шығысына ақшалай қаражаттын бөлінуінің заңдылығы, орындылығы және жөнділігінің аудиты. Басқа қарыздарлармен есеп айыру тексерісі: есеп беру орнының, материалдық зиянның және несиеге берілген тауардың өтелуі. Дебиторларға қойылатын наразылықтың уақытымен және дұрыс қойылатына бақылау жасау.

Несиенің, уақыттан тыс қалтырылған салықтың және басқа алымдардың толық және уақытысымен жабылғаның аудит операциясы қадағалайды. Зейнетақы қорына құйылатын жарна, әлеуметтік салық, әлеуметтік сақтандыру қорына, уақытша еңбекке жарамсыздығына байланысты, жүктілік пен бала тууына байланысты жәрдемақының төленуінің заңдылыққа сәйкестігін тексеру.

Жыл басында қабылдаған өндіріс пен өнімнің өзіндік құнының калькуляциясына қойылған талаптармен әдістерді тексеру. Қабылданған есеп саясатына байланысты әр түрлі шығыстың анау немесе өзге шотқа түсуінің орынды екенің байқау.Бухгалтерлік және салық есебінде кіріс пен шығыстың дұрыс екендігін тексеру. Өнімнің өзіндік құны мөлшерінің бағалануы, кезеңнің шығысы, кәсіпорынның негізгі және негізгі емес қызметінен кіріс.

Шаруа субъектінің қаржылық жағдайына және өтімділігіне анықтама. Дебиторлық және несие берушіге қарыздар болғанның жағдайына анализ. Бюджет алдында уақыты өтіп кеткен қарыздарды тексеру. Олардың пайда болуын зерттеу. Қаржылық есептің экспресс-анализі.

Аудиторлық қорытындының, тексеру актінің және басқа есептердің кіріспе, аналитикалық және соңғы бөлігі. Акті мен есептерде табылған бұзушылықты мазмұндаған құжаттың әділдігі, айқындығы және анығы. Қайталанатын деректі топтқа бөлу әдісі. Тексеру нәтижесінде анықтаманы, хаттарды, есептерді жүйеге келтіру.

Коммерциялық банктерде эмиссиялық-касса жұмысына ішкі бақылау орнату. Ақша қаражатының сақталуын бақылау, клиентпен банк операциясын жүргізген кезде нормативті-құқылық актілерін қолданғаның қадағалау.

Инвестиция институтының мақсаты, міндеті және әдісі. Инвестициялық қор құрылымының және оның қызметінің заңдылығын тексеру. Қаражаттың дұрыс жұмсалғанының орындылығы және дәйектемесі., инвестициялық бағдарламалар-дың және жобалардың тиімділігі. Жарғылық капиталдың қалыптасуы және құнды қағаздармен операция жүргізу.

Бақылау, тексеру және аудит, олардың ерекшеліктері. Сыртқы және ішкі аудит. Қаржылық есептің аудиты. Аудит операциясы. Талапқа сай аудит. Комплексті тексеріс.Тақырыптық тексеріс. Қаржы бақылауның тиімділігіне әсер ететің себепкер шарттың жіктелуі.

Мемлекеттік, әкімшілік, қоғамдық, ведомствалық және корпаративті бақылау-тексеріс органдарының экономикасы дамыған шет мемлекеттердің қызметінің бағыты және өкілеті..

Бақылау және қадағалау қызметі бар мемлекеттік органдарының өкілеті. Шаруа субъектілерінің қызметін тексеру кезндегі нормативті-құқылық актілер. Мемлекеттік қаржылық-шаруа бақылауының түрлерін жіктеу: әкімшілік, бюджеттік-қаржылық, салықтық, кедендік, сертификациялық, өртсақтандыру, көлікті және т.б.

Ақпаратты жинау, өндеу және бағалау. Жаңа және релевантті ақпарат. Қаржылық бақылаудың ақпарат негізінің құрамы: жоспарлы, нормативті, есепті, деректі, ұйымдастыру- басқарулық, технологиялық және фактографиялық.

Шаруашылық операциясының заңдылығы мен дәйектемесінің бағасы. Бухгалтердің жүйелік жазбасын тексеру және есеп байланысының дұрыстығы. Шаруашылық операцияның есебін қайта құру және салыстыру. Активтің, жеке меншік капиталдың және міндеттемелердің қозғалысын салыстыру. Кәсіпорынның мүлігін сақтауы туралы мәліметтерді растау, қадағалау және қағазға түсіру.

Есеп – қаржы құжаттарының аудиты нормативті-құқылық актілерінің талаптарына сәйкестігі. Есеп саясатының сақтаулуын тексеру. Қаржылық есепке және бухгалтерлік регистрге шолу. Баланстың бақылау-аудиторлық тексерісін өткізу әдісі, қаржылық-шаруа қызметінің нәтижесіне есеп беру.

Валюта шотындағы операция және сыртқыэкономикалық қызметінің бақылауы. Қолдағы бар ақшаның Халық банкі курсы бойынша төлеуінің дұрыстығын тексеру. Курс бойынша айырмашылықты есептеу және шетелге валютаның аударулуын дәлелдеу. Тауарлық, кедендік және басқа экспорт-импорт операцияларын зерделеу.

Құнды қағаздарының эмиссия ретін сақтау, оларға рұқсат беру және есепті қамтамасыз ету. Инвестиция тиімділігінің аудиты, дивидент пен сыйлық ақы төлемінің дұрыстығын тексеру. Құнды қағаздарының жүру есебін бақылау.

Шетел ұжымымен бірге инвестициялық операцияларына шек келтірілмейтінің тексеру.
9 тақырып. Еңбек ақысының төлеуінің есептесу жұмысын бақылау және тексеру

Орындалған жұмыс пен шығарылған өнімнің мөлшері бойынша персоналдың төлем ақысын бақылау. Жалақының, нарядтардың, өндіру есебінің карточкасы, төлем кағаздарының дұрыс толтырылғаның құжат арқылы тексеру. Жалақыдан ұсталғвн ақшаның дәйектемесін тексеру, уақытымен және толық олардың бюджеттке немесе лайықты қорларға жіберілуін бақылау.

Бекітілген актив пен инвестицияның тексеру әдісінің негізгі элементтері. Материалды емес активтің және негізгі қаражаттардың қалыптасқаның тексеру, амортизацияға ақша бөлу есебін және оның қайта бағалауының дәйегін бақылау. Қаржы инвестицияларының дұрыс бағалануы және қайта бағалауына бақылау жасау.

Шаруа субъектісімен өндіріс қорына, бітпеген өнімнің қалдығына және дайын бұйымға инвентаризацияны өткізу жұмысын қамтамасыз ету. Тауарлық-материалды құнды заттардың инвентаризация қортындысын есепке алуын тексеру және көрсетілген кемшіліктердің жою жолдарын көрсету, олардың артылғаның қорыту және материалдық залалды төлеп беру.

Дебитор қарызын шығысқа шығару немесе күдікті қарыз резервіне жіберу. Күдікті қарыз бойынша объективті қор құру. Өткен кезеңдер үшін үмітсіз қарыздарды өндіру нәтижесі.

Өнім жіберуші мен мердігер, бюджет, кредитор, құрылтайшы мен жұмыскер алдында қысқамерзімді міндеттеменің барлық түрлерін орындау және уақытымен есепке алу бойынша аудит жүргізу.

Шығыс пен кірістің көрсеткішін бухгалтерлік есепке алу және қаржы есебінің дұрыс берілуін бақылау. Кәсіпорынның табысына әсер ететің факторлерді бағалау. Қорытынды жасау және шығысқа аудит операция нәтижесін, өндіріс көлемін, шаруа субъектісінің кірісін ресімдеу.

Кәсіпорынның қаржылық-экономика жағдайының рейтинг бағасы. Қаржылық күйінің синтетикалық көрсеткішінің бағасы және тексеріс бойынша қорытындылармен ұсыныстар. Шаруашылық субъект қызметінің тиімділігін және экономикалық тұрақтылықты, қаржы күйін, қордың құрылуын және пайдалануын бақылау.

Ұсынудың жете зерттеуі және дәйектемесі, шаруа субъектісінің қызметін жақсарту және көрсетілген кемшіліктерді жою жолдары. Тексеріс пен аудиттың тапқан материалдық залалды қайта қайтару. Қаржылық – шаруа қызметінде кемшіліктердің алдын алу.

Банктің заңдылық құқығын тексеру, жеке меншік капиталының құрылуы және пайдаланылуы. Банк мекемелерінде эмиссиялық – касса жұмысының ұйымдастырылуын аудиторлық бақылаудан өткізу. Кассалық операцияның бақылауы, бағалы металлдармен операция. Шетел валютасымен банктің операциясын бақылау. Банктің есеп айыру және несие операциясының ревизиясы.

Коммерциялық банктердің консультациялық және ақпараттық қызмет көрсетуі.
18 тақырып. Инвестициялық институттардың қаржылық бақылауы мен аудиты

Инвестиция институтының салығын, қаржылық нәтижесін, шығасының қалыптасуын тексеру. Акционерлердің реестрлерін дұрыс жүргізу және оны бақылау. Мемлекеттік емес зейнетақы қорымен компаниясының қызметіне бақылау салу. Қаражаттың дұрыс жұмсалғанының орындылығы және дәйектемесі., инвестициялық бағдарламалар-дың және жобалардың тиімділігі. Жарғылық капиталдың қалыптасуы және құнды қағаздармен операция жүргізу. Сақтандыру ұйымдарының өзіндік ерекшелігін тексеру. Арнаулы сақтандыру заңдылығының бұзылмауын тексеру.

Мамандық(тардың) жұмыс оқу жоспарынан көшірме

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/32

1. 
   Абленов Д.О. Финансовый контроль и углубленный аудит: теория, методология, практика: Учебное пособие. – Алматы: Экономика, 2007. – 608 с.
   
2. 
   Финансовое управление компанией / Под ред. В Кузнецовой. – М.: Фонд и правовая культура. – 2005. – 225 с.
   
3. 
   Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. – Алматы: Экономика, 2005.
   

4. 
   Богатая, И. Н. Аудит: учеб. пособие /И. Н. Богатая, Н. Т. Лабынцев, Н. Н. Хахонова. - Ростов н/Д: Феникс, 2005. - 475 с.
   
5. 
   «Деньги и кредит» журналы
   
6. 
   «Финансы и кредиты» журналы
   
7. 
   «Финансы Казахстана» журналы