Жылу техникасы

/>,г),/Г, = 
РгЪгІТг = Ръ/Т = сопзі = К, 
(1.
6
)
мұндағы 
К  -   меншікті  газ  тұракгылығы.  Мұндағы  шамалар  мына
бірлікте: 
Р — Н/м2, і) —
 м
3
/кғ; 
Т — К,  К — Дж/(кг-К).
Теңдеу  (1.6)  біртекті  газдардың  қалай  болса  солай  алынған
санына 
ш арналғанын, басқа түріндегі (1.3) теңдеуін пайдалана оты- 
рып жазуға болады:
РУ = тКТ. 
(1.7)
Бұл теңдеу,  идеалды  газдарға арналған  Клайперон-Менделеев 
теңдеуі  деп  аталады.  Меилі,  М  газдың  молярлы  массасы,  кг/моль,
өлшенеді.
Авогадро заңы бойынша,  идеалды  газдың  10'  көлемі  - қандай 
да химиялық  құрамындағы 
р   жэне  і бірдей  кезінде,  дәл  өзі  болады. 
Белгілі, қысым кезінде 
р а =  101,33  Па (760 мм.сын.бағ.) жэне темпе- 
ратурада  Г0=273,16К  (нормалы  физикалық  кұйде),  газ  көлемі 
10
'3
  моль  кезінде,  У/п  =  22.4116  м3. 
р 0,  Ут,  Т0  жэне  М=т  мэндерін
(
1
.
7
) теңдеуіне ауыстырып қойып табамыз:
К* = МК =  101,33 22,4116/273,16 = 8,825  10
3
 Дж/(моль К).  (1.8)
Мұндағы 
К*  барлық газдар үшін  бірдей  жэне  оны,  әмбебапты 
газ тұрақгылығы деп атайды. Сонымен:
Я  = 
К*/т. 
(1.9)
§ 1.4. Идеалды газдар қоспасы.
Жылулықгы  қолданатын  машиналардың  жұмыстық  денесі 
ретінде, эртүрлі газдардың қоспасын қолданады.
Олар  үшін, 
Ккос  болуы  қажет.  Әрбір  құрамды  бөлікке  кіретін 
қоспалар,  қоспаның  толық  көлемімен  толады,  бірақ,  онда  олар 
өзінің парциалды қысымында болады:
Дальтон заңы бойынша
р = і р ,  
^ 
|   ж
н н | | и
Газды  қоспаның 
т  массасы  үшін,  дұрысында  дэл  осындай
түріндегі теңдеу түрі (1.7):
РҮ = тКТ.
18

Бірақта,  меншікті  газ  тұрақтылығы 
К,  мұндағы  қоспалар 
құрамына  байланысты  және  бір  және  сол  газдар  қоспалары,  олар- 
дың кұрамдары өзгерген кезде, эртүрлі мәндерінде болады.
Қоспалардың,  меншікті  газ  тұрақтыларын  былай  анықтайды. 
Қоспалар 
п,  эртүрлі  құрамды  бөлікті  газдардан  тұрғандағы,  эрқай- 
сысының 
ти  т2,  т 3,  ....,  т п  массасында  болғанда,  қоспа  массасын,
түрінде
т
ті + т2+т3+ ....+ т п = £  /щ. 
(
1
.
10
)
Жеке  құрамды  (газдар)  парңиалды
қоспалардың
парңиалды  қысымы  ұғымындағы  қысым
адаи  температура  кезінде,  қоспа  жағдайымен  бір- 
Сондықган,  біртекті  газдар  үшін  мына  теңдікте
жүреді
Р\У = т\К\Т. 
(1.11)
Мұндағы 
Рі,  т\,  К\  -   қаралып  отырған  газды  қоспалардың
парциалды қысымы
қос-
температурасы
і азды  қоспаның  әрбір  құрамды  бөлігіне  жағдай  теңдеулерін 
жазамыз:
Р\У= т\К\Т\
РіУ = т2К2Т\
РпУ = тпКпТ.
Осы  теңдіктердің  оң  жэне  сол  бөліктерін  мүшелеп  қосып, 
табамыз:
(Р\ + Р2 + Р3+ ....+ Рп)  V = (т\К\ +  т2К2 + тз/?з +...... + т ^ )   Т.
Дальтон  заңы  негізіндегі,  барлық  құрамды  бөліктегі  парци- 
алды қысымы газлы коспа кысымына тенг
Р = Р\ + Р2 + Ръ+....+ Рп. 
(1.12)
Солай болғандықтан, табамыз:
РУ — (ті/?і +  т2К2 + т^Кз +...... + т„Кп)  Т,
т\К\ +  т2К2 + т^Кз +...... + т„/?п = тК  деп белгілеп табамыз:
РҮ=тКТ, 
( і.із )
мұндағы
К = т\К\/ т + т2К2/т + ....... + тпКп/т. 
(1.14)
19

Қатынастар
8
и  т\/т
8
г
пиіт
8п
қоспалар,
жеке  құрам
бөлшектерінің  үлесі
газды
ықтан
олардың жиынтығы:
£і + 
82
+ •*•• +£п -  
1
-
(1.15)
меншікті  газ  тұрактылығын,  мына  форму
ламен жазады:
К — 
8
\К\ + 
82
К
2
 + ..... + £пЯ„-
қоспаларды  құрамды  бөлшектерін  V
(1.16)
жазады:
ЛГ, + М> + М3+ ....+ ЭД. = 
N  = X т\/М\ -  тМ
(1.16а)
М =  1/У 
8
М
Газ  қоспаларының  техникалық  көрсеткіштерін,  сонымен
құрамының  көмегімен  жиі  анықгаи
оны
анықгау былай қабылданған. Қоспа қысымы 
Р мен  Т температурасы
ның құрамды бөлшектерін жеке і 
құрамды  бөлшектердің  парциал 
ай  теңдеуіне  сэйкес,  қатаң  түрд<
дерде болуы тиіс:
РУХ = т\К\Т\ 
РУ
2
 = 
т
2
К
2
Т,
РУ„ = 
тпКпТ.
Осы теңдеулерді қосып, мүшелеп табамыз:
Р(У\+Уг+У
з+ ....+У„) =
= (М
1
Й
1
+И
2
Л
2
 +Ш
3
Д
3
 +.... + 
тпКп)Т=тКТ.
Сонымен газды қоспа үшін 
РҮ = тКТ, онда:
РҮ= Р(Ү\+Ү
2
+Ү
3
+....+Үп)
немесе
Ү=У\+Ү2+Ү3 + ....+Ү
п
= І Ү
і
(1.17)
(1.18)
(1.19)
Формула  (1.19),  газ  қоспасының  көлемдік  құрамын  анықгау 
негізіне жатады. Одан
У|/У + 
У2/У + ....+ У /= Г
1
+Г
2
+Г
3
+ ,...+гп= У. 
Г\ = 
1
,
мұндағы 
У\/У = 
Г \ ,  
У2/Ү  = 
г2,
 ... , 
У„/У =
жеке құрамды бөлшектерінің көлемдік үлесі.
газды  қоспалардың
20