19
қамтамасыздандыру орнатылған және интернет желісіне қосылған
компьютерлер. Желіге қосыла алатын пайдаланушылар, бұл ақпаратты
программ клиенттер көмегімен алады, оларды WWW- құжаттарын көру
программалары деп аталады. Осы кезде көру программасы
компьютерлік желі арқылы қажетті құжаты бар файлды сақтайтын
серверге сұраныс жібереді. Сервер сұранысқа жауап ретінде көру
(байқау) программасына осы қажетті файлды жібереді немесе файл қол
жеткіліксіз болса, келіспеу хабарламасын жібереді. Клиент-сервер өзара
қатынасы хаттама бойынша орындалады.
WWW-
да қабылданған хаттама, HyperText Transfer Protocol (HTTP)
деп аталады.
Гипермәтін және гипермедиа. WWW–дағы ақпарат құжат түрінде
көрсетеді, олардың әрқайсысы ішкі сілтемелерді және де осы немесе
басқа серверде сақталынатын құжаттарға сілтемелерді қамтиды.
Веб-бет-кішігірім мәтін не үлкен мәтіннің бір бөлігі. Веб-беттерге
сілтеме ретінде тақырыпқа байланысты басқа да веб-бетте жазылған сөз
не сөз тіркестері арнайы команда бойынша белгіленіп қойылады. Оны
гиперсілтеме деп, сілтеме енгіздірілген мәтінді гипермәтін деп
атайды. Гиперсілтеме үшін мәтін үзіндісінің қысқаша мазмұнын,
тақырыбын не суретті белгілеу де мүмкін. Экранда көрінген веб-бетте
гиперсілтеме басқа түске боялады, асты сызылып көрсетіледі. Оның
қарапайым мәтіннен айырмашылығы – гипермәтінде кесте, сурет және
басқа да элементтер болады. Гипермәтіндер интернет құрылымының
негізін құраушы болып есептеледі. Себебі мұндай форматты интернетте
пайдалану оңай, әрі ыңғайлы.
Гипермәтін сөзіндегі «гипер» сөзі грек тілінен «үстінде»,
«жоғарыда» деп аударылып, ағылшын тіліндегі “super” cөзінің
мағынасына сәйкес келеді. «Гипермәтін» және «гипермедиа»
терминдерін америкалық әлеуметтанушы, философ, АТ (ақпараттық
технология) саласын алғашқы зерттеушілердің бірі Тед Нельсон 1963
жылы айналымға енгізді және 1965 жылы кең қолданысқа ие болды.
Автор 1992 жылы шыққан “Literary Machines” кітабында бұл екі терминге
мынадай түсініктеме береді: «Қазіргі таңда «гипермәтін» сөзі мәтінді
тармақтандыру және оған жауап беру ретінде қабылданып,
сәйкесінше «гипермедиа» сөзі график, аудио- бейнелерді тарату мен
хабарласу жиынтығы болып есептеледі. Бірақ оның орнына ақылға
қонбайтын «интерактивті мультимедиа» сөзін қолданады, бұл жерде
төрт буын артық және ол гипермәтін сөзінің кеңейтілген мағынасын
бере алмайды».
Гипермәтіннің даму тарихына қысқаша тоқтала кетейік. 1963 жылы
Тед Нельсон алғаш рет сілтемелері бар контентті енгізу мен қолдану
үшін «гипермәтін», «гипермедиа» терминдерін қолданды. Ол кейінірек
1967 жылы Браун университетінде Андриес ван Дам деген информатика
ғылымының профессорымен бірігіп, мәтін редакциялаушы Hypertext
20
Editing System
(аудармасы «Гипермәтін Редакциялаушы Жүйе»)
жобасын жасайды.
Ал 1977 жылы шыққан ең алғашқы гипермедиа қосымшасы – Aspen
Movie Map қаладағы жер қыртыстарының виртуалды картасын қамтиды
және оның көмегімен қолданушылар көлікпен жүрер жолдарды таңдай
алды.
Мультимедия: ақпарат мәтін түрінде ғана емес екі және үш
өлшемді графика, бейне және дыбысты да кірістіреді.
3) HTTР- гипермәтінді беру хаттамасы
НТТР – гипермәтінді беру хаттамасы, веб-браузер мен веб-
серверлермен араласуының негізі болып табылады. Ол браузер мен
серверді программалық қосу үшін қолданады.
Веб-браузер НТТР арнайы командасы түрінде сервермен қосылу
үшін сұранысты жібереді. Егер сұраныс қанағаттандырылса, браузер
серверде бар файлды сұрайды. Егер ол бар болса, файл жіберіледі, ал
пайдаланушы онымен не істейтінін өзі біледі.
НТТР хаттамасынан басқа, файлдарды тасымалдау хаттамасы
(FTP), электрондық пошталы хабарламаларын алмастыру хаттамасы
және (POP, SMTP) т.б.
4)
Ақпапраттық ресурстар көрсеткіші (URL)
Көптеген Интернет қызметтеріне ену - адрес схемасы көмегімен
жүзеге асады,сол арқылы қызықтыратын құжатты тез табуға болады.Әр
қызмет типінің адрес форматы болады.
Көптеген Веб-беттерді іздеп табу үшін немесе іздеуге арналған Веб-
сервер терезесін экранға шығару үшін IE(INT.EX-R) терезесінде олардың
адрестерін енгізу жеткілікті.Түрлі желілер мен іздеу құраладарының
адрестері көп, оларды URL адрестері деп атайды.(Uniform Resource
locator-
ресурстардың стандартты адресі).
URL келесі түрде жазылады:
Хаттама ://Интернет_адресі/жол/файл_атауы.
Немесе
Хаттама : Интернет_адресі.
Мысалы: http://www.microsft.com/windows/index.html мұнда URL
форматына
сәйкес,
http://-
протокол,
Microsoft.com
-
Microsoft
компаниясының веб-сервер адресі; index.html- windows бумасындағы,
ізделінді файл атауы.
URL-
дің екі жетістігі бар:
1.
Олар Интернет-ресурстың типін анықтауға мүмкіндік береді.
Мысалы, URL http-дан басталса, жұмыс сол хаттама бойынша
жүргізіледі.
2. URL-
дегі адрестеу жүйесі интернеттегі әрбір құжатты, программаны
немесе файлды идентификациялауға мүмкіндік береді.
Кесте-1. URL-де қолданылатын хаттамалар
хаттама
......қол жету
Достарыңызбен бөлісу: |
