«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

139 

кез келген міндеттерді шешуін қамтамасы ететін саяси және адамшылық ұйымының белгілеріне ие ең 

жақсы  мемлекеттік  жүйе.  Осы  тұрғыда  әл-Фараби  ізгілікті  қоғамның  негізгі  принципі  ретінде 

әділеттілікті есептейді. Әділеттілік осы мемлекеттің әрбір азаматына ерекше іс және ерекше жағдай 

береді.  Ізгілікті  қалада  әділеттіліктің  үстемдік  етуі  мемлекеттің  әртүрлі  және  әртекті  бөліктерін 

тұтастыққа топтастырады.  

Әл-Фараби    ізгілікті  қалаға  ізгілікті  емес  қалаларды  қарсы  қояды.  Олардың  үш  түрі  бар: 

«надан  қала»,  «азған  қала»,  «адасқан  қала».  Әл-Фарабидің    пікірі  бойынша  надан  қала 

тұрғындарының  шын бақыт туралы түсінігі жоқ және оған жету жолдарын білмейді.  Азған қала  –  

бақыт, Ұлы және Құдіретті Алланы, әрекетті ақыл-ойды және екінші жаратылғандарды, яғни ізгілікті 

қаланың  тұрғындарын  біле  алатындарды  біледі,  бірақ  оның  тұрғындарының  істері  «надан  қала» 

тұрғындарының  істерімен  бірдей.  Әл-Фараби  «адасқан  қала»  деп  тұрғындары  бақыт  осы  өмірден 

кейін  болады  дейтін  қаланы  айтады.  Яғни  бақыт  туралы  түсініктері  жалған  адамдарды  әл-Фараби 

«адасқандар» деп атайды.  Бұл қалаларды қарастыруды аяқтағаннан кейін ізгілікті қаланы өзі туралы 

түсінікті нақтылап көрсетуге болады. (1-кесте) 

Қалалардың әл-Фараби жасаған класссификациясының принциптік схемасы: (1-кесте) 

Бақытқа 

қатынасы 

Надан қала 

Азған қала 

Адасқан қала 

Ізгілікті қала 

Шын 

бақыт 

туралы ілім 

            0 

             + 

              - 

            +

 

Шын 

бақыт 

туралы  білімге 

сәйкес іс-әрекет 

0 

             - 

              - 

            +

 

 

Әл-Фарабидің  бақытқа  ұмтылу  және  оған  жету  жолдарын  іздеуге  негізделген  идеялары  қай 

заманда  да    өзекті.  Осы  тұрғыда  қарастыратын  болсақ,  бүгінгі  таңда  әл-Фарабидің  ізгілікті  қала 

концепсиясына  негізделген  «Al-Farabi  university  smart  city»  моделіне  арналған  тараумен  аяқталуы 

кездейсоқ емес. Университеттер ғасырлар бойы өздерінің шәкірттеріне білім берумен қатар олардың 

бойында жоғары руханилықты тәрбилеуді, өз дәуірлерінің нағыз азаматтарын қалыптастырды [2, 203 

б.].  Бұл  биік  әлеуметтік  міндеттерді  олар  бүгін  де  –  қоғамның  әлеуметтік  парагдимасының  үлкен 

жылдамдықпен  өзгеруі  және  ақпарттық-коммуникациялық  технологиялардың  дамуы  ғасырында 

атқарылып  келеді.  Жаңа  технологиялар  әлемді  өзге    эволюциялық  белеске  шығарып  отыр.  Осы 

тұрғыдан, Нұр-Сұлтан қаласы  да 50 смарт қаланың қатарына кіруге ұмтылып отыр. Бұл бағыттағы 

аса  маңызды  қадам  смарт-білім  беру,  смарт-  кітапхана,  смарт-кампустер  және  тағы  басқаларды 

дамыту  бойынша  жеке  бағдарламаларды  ендіруге  кіріскен  университеттер  санының  өсуі  смарт-

технологиялардың қоғам өміріндегі шешуші маңыздылығының дәлелі. Ұлы ойшыл әл-Фарабидің аты 

берілген  университеттің  «Al-Farabi  university  smart  city»  ғылыми  инновациялық  жобаны  жасауына 

негіз  болды.  Осы  жобаның  идеялық  мақсаты  –  кемеңгер  ғалым  сипаттаған  ізгілік  қаласы.  Әмбебап 

рухани  құндылықтар  мен  ең  жақсы  өмірге  жету  мақсатында  ынтымақтасу  негізгі  ерекшелігі  болып 

табылады.  Қазіргі  заманмен  үндестік  осы  жерде  байқалады:  ХХІ  ғасырда  университет 

қалашықтарының  деңгейін  оларда  инфрақұрылымдардың  болуы,  қаржылық  және  материалдық 

ресурстардың молдығы секілді көрсеткіштер арқылы ғана анықтауға болмайды [3, 204-205 б.].   

Қорыта  келгенде  әл-Фарабидің:  біріге  отырып  қана  адамдар  бақытқа  жете  алады  деп  бүкіл 

адамзатқа арнап айтқан өсиетін еске сала кеткен жөн. Көптеген бір-біріне көмектесуші адамдардың 

бірігуі арқылы ғана ....адам өзі табиғатынан сол үшін жаратылған мәдениетке ие бола алады. Демек 

бақытқа  жетудің  кепілі  –  ойы  мен  тілегі  бар  адамдардың  «ізгілікті  одағы».  Жарқын  болашақта 

осындай  модельге  айналу  –  ұлтымыздың  рухани  құндылықтарын  өндірудің  маңызды  миссиясы 

міндеттелген жастардың  мақсаты. Сонда ғана ізгілікті қоғам қалыптаса алады. Әрине, саналы әрекет 

пен сапалы білімнің үндесуімен жүзеге асырылады.  

 

Әдебиеттер: 

1. Алтаев Ж., Әмірқұлова Ж. Әл-Фараби және ислам философиясы. Оқу құралы. -Алматы: 

Қазақ университеті. 2012 ж. 

2. Әл-Фараби және қазіргі заман. -Алматы, 2014 ж. 

3. Қазақтың тәлімдік ой - пікір Антологиясы. - Алматы «Рауан» 1994 ж. 

 

 

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

140 

Серіккбай Айгерім 

5В090500-Әлеуметтік жұмыс  

Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Иманбаева С.Ж. 

 

ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ СТУДЕНТ ЖАСТАРДЫҢ ӘЛЕУМЕТТЕНУІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

 

Аннотация.  В  статье  рассматриваются  актуальные  вопросы  социализации  студентов  вуза.В 

современных  условиях  развития  общества  и  экономики  образование  становится  ведущим  фактором 

социализации личности. С педагогической точки зрения социализация — это процесс усвоения и использования 

человеком  социального  опыта  человечества  в  разнообразных  видах  общественно  и  личностно  значимой 

деятельности.  

Abstract. The article deals with topical issues of socialization of university students. In modern conditions of 

development  of  society  and  economics,  education  becomes  the  leading  factor  in  the  socialization  of  the  individual. 

From a pedagogical point of view, socialization is a process of mastering and using by a person the social experience 

of mankind in various types of socially and personally important activities. 

 

 

Кез  келген  ұлттың  ертеңі,  болашағы    оның  жастары  екені  сөзсіз.  Себебі  ертеңгі  ел  тұтқасын 

ұстайтын да, ұлтымыздың рухын асқақтатып, әлемге танытатын да – қазіргі жастар. «Жастар  ең зерек топ 

ретінде  ішкі  серпінді  өзгерістер  мен  қоғамның  әлеуметтік,  саяси,  экономикалық  элементтерімен  және 

басқа  да  құрылымдарымен  қарым-қатынастарын,  өзара  байланыстарын  ұдайы  шиеленістіріп  отыруға 

бейім  болады.  Сонымен  қатар  осы  буын  қоғамдық-саяси,  мәдени,  отбасылық  тыныс-тіршілікте,  еңбек 

әрекетінде  әркелкі  белсенділік  деңгейін  көрсетеді,  қалыптасқан  қажеттіліктеріне,  алған  машықтарына, 

құндылықты бағдарлануларына қарай әлеуметтік икемділік танытады. Жастар әлеуметтануының мақсаты 

–  әлеуметтік  орта  мен  жастардың  арасындағы  байланысты,  қоғамның  жастарға  әсер  ететін  әлеуметтік 

механизмдерін зерттеу.  

Жастар  социологиясы  –  әлеуметтік  білімнің  дербес  саласы  нысанында  жастарды  әлеуметтік-

демографиялық  топ  ретінде,  олардың  әлеуметтену  және  тәрбие  жөніндегі  ерекшеліктерін,  өмір 

салттарының  айрықшалығын,  құндылықты  бағдарларының,  мақсаттарының,  сана-сезімдерінің  және 

өмірлік жоспарларының қалыптасу үрдісін зерттеп зерделейді». [1,253] 

Жастар  әлеуметтануының  теориялық  және  тәжірибелік  маңызы  бар  негізгі  мәселелеріне  В.Т.Лисовский 

мыналарды жатқызады: 

Қоғамда  жүретін  қоғамдық-экономикалық  және  саяси  өзгерістер  жастардың  саяси  сана-сезіміне 

әсер  етеді.  Саяси  сана-сезім  жеке  адамға  толық  құқылы  саяси  субъект  ретінде  жұмыс  істеуге  мүмкіндік 

беретін  саяси  білім,  нормалар,  құндылықтар,  нұсқаулар,  дәстүрлер  жүйесін  қамтиды.  Жастардың  саяси 

әлеуметтену  тетігі  көбінесе  еліктеуге,  өзінің  жас  тобына  сырттай  сәйкестенуге  құрылған,  бұл,  әсіресе, 

жастарға тән. Достар, әріптестер, құрдастар, тобы жас адамның мінез-құлық, әлеуметтік нұсқаулар және 

құндылықтыбағдарлар нормаларын белгілейтін референт рөлінде жиі көрінулері мүмкін.  

Студенттердің әлеуметтену сипаты ерекше назар аудартады. Себебі студенттің ойы, дүниетанымы, 

көзқарасы  қоғамның  мақсат  талабына  сай келеді. Ал  адамның  негізгі  әлеуметтік  потенциалының  дамуы 

үшін студенттік кезең сензитивті болып келеді. Жоғары білім адамның психикасына, логикасына, таным 

мен  жеке  басының  дамуына  үлкен  әсерін  тигізеді.  Әлеуметтенуді  білім  алудың  үздіксіз  процесі  деп 

айтуымызға да болады.Себебі өмірден алған әрбір сабақтан соң кім екенімізді және қоғамдағы орнымызды 

қайта  қарастыруға  тиіспіз.  Бұл  проблема  маңызды  бір  өзгерістер  болған  кезде  байқалады.  Әлеуметтену 

түрлі  жағдайларда  орын  алады.    Біздің  ата-анамыздың,  мұғалімдеріміз  бен  достарымыздың,  ұжымның, 

бастықтардың  біз  жайындағы  пікірлерін,  сонымен  қатар  кино,  фильмдер  арқылы  қоғамдық  пікірді  біле 

аламыз. Студенттік шақ – ата-анаң мен болашақтағы үлкен өмірдің екі ортасында тұрған өмірдің маңызды 

кезеңі деп айтуға болады. Студенттердің әлеуметтенуіне мынадай факторлар әсер етеді: 

  Отбасы – әлеуметтенудің ең маңызды агенті. Себебі, адамның ең алғашқы ұстазы – ата-анасы, 

бауырлары. 

  Қатарластары  –  соңғы  жылдары  міндеті  білім  беру,  жастар  қоғамымызда  жастар 

субмәдениетінің пайда болуына септігін тигізіп отыр.  

  Мектеп – әлеуметтендіруді жүзеге асыратын ең негізгі фактордың бірі.  

  Бұқаралы  ақпарат  құралдары  –  ауқымды  аудиторияны  қамтуға  арналған  қарым-қатынас 

формалары. Оның ішінде теледидардың рөлінің үлкен екенін айта кеткен дұрыс.Себебі теледидар арқылы 

біз  өзіміздің  дүниеге  деген  қөзқарасымызды  қалыптастырып,  қоғамға  араласуға  мүмкіндігіміз 

жоғарылайды.   

  Дін – дербес бағыт-бағдар берудің маңызды жолы.