«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

400 

Неліктен  балаға  қоршаған  ортаны  кітап  арқылы  емес,  көгілдір  экран  арқылы  таныған  қызығырақ? 

Өйткені,  кітапты  қолына  алған  баланың  назары  алдымен  эріптерге  түседі.  Кітапты  оқып,  өз  ой 

елегінен  өткізген,  мазмұнын  жете  түсінгенде  ғана  бала  ондағы  оқиғаларды  ішкі  жан  дүниесімен 

көріп,  сезінеді.  Кітап  оқу  барысында  кейде  бір  сөйлемді  не  біз  үзіндіні  бірнеше  рет  қайталап 

оқитында  кез  болады.  Ондай  жағдайда  кітап  оқу  ерекше  ден  қоюды,  ынта  жігерімен  оқуды  керек 

етеді,  яғни  оқырман  ой  еңбегімен  шұғылданады.  Бала  үшін  бұл  өте  күрделі  процесс.  Ал  ,  көгілдір 

экранда  бэрі  дайын:  түрлі-түсті  бейнелер  де,  дыбыстар  да.  Еш  әрекеттенбей-ақ  отыр  да  көре  бер  ! 

Әрине, бала дайын нәрсеге ұмтылады. Бірақ теледидардан көрген нәрсенің бәрі бірдей бала ойында, 

қиялына сала бермейді. 

  

Кітап  оқу  мәселесі  -  бүкіл  ұлтты  талғандыруы  тиіс.  Ұлттың  рухани  сау  болуы  кітап  оқуға 

тікелей  байланысты.  Әр  елде  жүргізілген  тәжірибелер  бойынша  мынадай  жағдайлар  анықталған: 

кітап оқитын адамдар белгілі бір мәселе төңірегінде тез шешім қабылдауға бейім, есте сақтау деңгейі; 

шығармашылық  қабілеті  жоғары,  сөздік  қоры  бай,  ойын  еркін  жеткізіп,  еркін  жаза  алатын,  елмен 

жақсы  қарым  қатынас  болып,  сыңарлары  ойлай  алатындығымен  ерекшеленеді  екен.Сондықтан  да 

балалар  әдебиетіне  қамқорлық  жасаған,  дер  кезінде  қолға  алмасақ,  келешекте  қоғам  сауатсыздық 

дертіне шалдығып мәңгүрттік жайлайды[3, 37 б]. 

Кітапханада балалардың кітап оқу мәдениетін қалыптастыру үшін менің де бір ұсынысым бар. 

Өзім кітапханашы мамандығында оқығаннан кейін,бұл саламен өзімнің өмірімді де байланыстырдым. 

Бұл салаға үлесімді қосу үшін, жаңа идеяларды ойластыра бастадым.Соның барысында қазіргі таңда 

группаластарымен  бірге  ойластырған  жобаның  бұл  мәселеге  де  бір  қатысы  бар.Жобаның  мақсаты- 

арнайы ойластырылған бөлмелердің ішінде оқырманға жайлылық сыйлау,төрт мезгілмен байланысты 

бөлмелердің  ішіндегі  тыныштықты  сезіне  отырып,кітап  сюжетіне  ену.Бұл  тек  ересек  адамдардың 

ғана  емес,сонымен  қатар,  жас  өспірімнің  көңілінен  шығатын  жоба.  Бұндай  бөлмелерде 

отырып,балалардың  кітап  оқуға  деген  қызығушылығы  артады,оқу  мәдениетін  қалыптастырады.  Ең 

бастысы,жоба  іске  асып,  бұндай  кітапхана  ашылған  жағдайда  еңбектеген  баладан  бастап,еңкейген 

қарияға дейін келетіні анық. 

Кітапханашыға кітап пен оқуды сүйетін оқырман қалыптастыруға көмектесетін арнайы білім 

қажет. Ол  сәби окырман бола ала ма, кітапты тек ақпарат көзі ретінде ғана көреме, жоқ әлде оқу  - 

бәрінен бұрын: эмоция, сезім, тіл, шығармашылық бастау адамдарды және өзін кез келген жағдайда 

тану екенін мәңгіге түсіне ме, міне осының бәрі байланысты басты адам. 

Сондықтан  мен,  балалар  кітапханашысының  арнайы  білімі  мен  қабілетіне  кіретін  қосымша 

біліктілікке  тоқталамын:  әдебиетті  жақсы  білу;  жас  ерекшелік  психологиясы  мен  педагогикасын 

білу;оқырмандарды:  олардың  ерекшелігін,  қабілеттерін,  мәселелерін  білу;  кітапты  насихаттай 

білу,оқырманды  өзіне  тарту:  әңгімелесе  білу,  тыңдай  білу,  кітапты  оқырманға  «жақындата»  білу. 

Кітапханашының  біліктілігінің,  ата-ананың  тәрбиесі  мен  қадағалауының,  мұғалімнің  дұрыс  бағдар 

беруінің арқасында бала әрқашан кітапқа жақын болып өседі. 

 

Әдебиеттер: 

1.  Нұрахметова,  К.Ғ. Балалардың  кітап  оқуына  жетекшілік  ету :  Оқу  құралы.-  Алматы: 

ҚазМемҚызПУ, 2006.- 77 б.  

2.  Қазақ балалар әдебиетінің ақсақалы Сапарғали Бегалиннің туғанына 110 жыл. Әдістемелік 

құрал.- Алматы,2005. 43 б. 

3.  Абдибекова  М.А.  Жамбыл  атындағы  мемлекеттік  республикалық  жасөспірімдер 

кітапханасындағы 

зерттеу 

жұмысының 

әдістемелік 

жұмыспен 

өзара 

байланысы. 

/ 

Кітапханатану,библиография.Кітапханатану – Алматы; ҚРҰҚ, 2002.-13 шығ. – 112-121 б. 

 

 

 

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

401 

Жұматова Ақбота Ержанқызы 

1-курс магистранты 

Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., проф.м.а. М. С. Сұлтанова 

 

ДАРЫНДЫ ОҚУШЫЛАРМЕН ЖҰМЫС ЖАСАУ МҮМКІНДІКТЕРІ 

 

Аннотация.  Республика  Казахстан  испытывает  сложную  тенденцию  государственности  и 

построения правового общества с Демократической, рыночной экономикой. В Послании Президента народу Н. 

А. Назарбаева определены стратегические приоритеты страны  до 2030 года. Как говорится в ней, главным 

фактором  экономического  и  социального  подъема  на  предстоящий  век  является  «сами  люди,  их  воли,  сила, 

упорство и знания». Для решения поставленных задач необходимо развитие интеллектуальных и творческих 

возможностей республики и создание цивилизованных условий для развития одаренных детей и молодежи. 

Abstract.  The  Republic  of  Kazakhstan  is  experiencing  a  complex  trend  of  statehood  and  building  a  legal 

society  with  a  Democratic,  market  economy.  In  the  President's  Address  to  the  people  N.  A.  Nazarbayev  defined  the 

strategic priorities of the country until 2030. As it says, the main factor of economic and social recovery for the coming 

century  is  "the  people  themselves,  their  will,  strength,  perseverance  and  knowledge".  To  solve  these  tasks,  it  is 

necessary  to  develop  the  intellectual  and  creative  capabilities  of  the  Republic  and  create  civilized  conditions  for  the 

development of gifted children and youth. 

 

Бүгінгі таңда білім саласының алдында жүйелі дайындалып берген білімді, тың жаңалықтар 

алатын, бір тума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру бұл әрине, оқушылардың 

шығармашылық  әрекетін  дамытудың  маңызды    мәселе  екендігін  дәлелдейді.  В.  В.  Давидов  «Жеке 

тұлға негізінде шығармашылық бастау жады-жеке тұлғаның маңызы жеңімпаздыққа мұқтаждығына 

және  қабілеттілігіне  байланысты»  деп  есептеген.  Б.Эльконин  шығармашылыққа  мынадай  анықтама 

береді: шығармашылық – бұл ерекше тұрғыдағы жасампаздық, жаңадан  жасалынған нәрсе, бұрынғы 

нәрселердің механикалық қайталануы емес, өзінің сопылығымен, бір тумалылығымен ерекшеленетін  

болса, онда бұл нәрсені туғызатын шығармашылық акт туралы сөз қозғауға болады.  

Дарынды  балаларды  анықтау  –  баланың  дамуын  таңдаумен    байланысты  ұзақ  процесс.  Осы 

айтылғандарды  ескере  отырып,  дарынды  балаларды  анықтаудың  мынадай  ұстанымдары 

тұжырымдалды:  баланың  болашақтағы  даму  мүмкіндігін  де  есепке  ала  отырып  бағалау,  жұмыс 

нәтижесін талдау, бақылау, әңгімелеу, мұғалімдер мен ата-аналардың сипаттамалық бағалары, түрлі 

ақпарат алу көздерін пайдаланып, бала қабілеттерін кең көлемде қамтуға мүмкіндік беретін баланың 

мінез – құлқы мен іс-әрекетін жан-жақты бағалаудың кешенді сипаты [1]. 

«Бала қиялына шек жоқ» десек, жаңа идеялар алаңы болып табылатын сабақта болашақ тұлға 

өзіндік  көзқарасымен  орасан  зор  өркениетті  көреді.  Талантты    және  дарынды  балаларды  оқыту  – 

мұғалімдерден  едәуір күрделі ойлауды, талқылауды талап етеді.  Дарындылық пен қабілеттіліктерді 

мұғалімдер,  ата-аналар,  топтың  басқа  мүшелері  немесе  балалардың  өздері  айқындай  алады. 

Балалардың  қабілеттерін,  біліктілігін,  әлеуетті  мүмкіндіктерін    көрсету  үшін  оларға  жағдай  туғызу 

қажет  және  де  бұл  олардың  ерте  жасында  олар  үшін  өте  қиынға  соғуы  мүмкін.  Жоғары  деңгейлі 

қабілеттері бар оқушыларды табуға арналған бес өлшем:  



 

Жады және білім – тамаша жады және ақпаратты қолдану; 



 

Ақпаратты  пайдалану  –  түйінді  идеаларды  анықтай  білу,  түрлі  көздерден  алынған 

ақпараттарды тандай және тиісінше өңдей алау қабілеті; 



 

Ойлау жылдамдығы – олар жоспарлауға көп уақыт жұмсауы мүмкін, бірақ шешімдерге тез 

келеді; 



 

Проблемаларды  шешу  –  олар  ақпаратқа  қосымшаларды  енгізеді,  сәйкессіздікті  жеткізеді, 

мазмұнын тез түсінеді; 



 

Қиындыққа  қызығушылық  –  қызығушылықты  арттыру  үшін  олар  аса  қиын  ойындарға 

және тапсырмаларға ұмтылады. 

Оқыту барысында әр оқушыны жан-жақты зерттей келе мұғалім осы өлшемдерге дәл келетін 

оқушыны тауып, және де сол өлшемдерді өзгертуге, қолдануға болатын тиімді, әр қилы тапсырмалар 

қолдану  керек.  Оқушылардың  жас  ерекшеліктеріне  сәйкес  білім  беру  –  бұл  модуль  талантты  және 

дарынды  балаларды  оқыту  тақырыбымен  тығыз  байлансты,  себебі  екі  модуль  де  оқушылардың 

қажеттіліктерін  қанағаттандыруға  бағытталған  сараланған  оқытуға  қатысты  болып  отыр. 

Оқушылардың  жас  ерекшеліктеріне  сәйкес  білім  беру  және  оқу  балалар  дамуына  оқудың  қол 

жетімділігі  дәрежесін  анықтайтын  кезеңдеріне  қатысты  «Білім  берумен  оқытудағы  жаңа  тәсілдер»