74
NEET санатындағы жастардың жеке қосалқы топтарымен
жұмыстың және зерттеулердің механизмдері
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
18–25 жас аралығындағы ұзақ мерзім (3 ай және одан асатын мерзім)
бойы білім және еңбек/кәсіби қызметпен айналыспайтын жастарды бақылау;
ашық бос орындарды және мұндай бос орындарды толтыруды бақылау;
елді мекен (ауыл/кент), аудан, облыс деңгейінде жаңа бос орындар ту-
ралы жас жұмыссыз жастарға хабарлау;
ашық бос орындар туралы ақпаратты тарату бойынша жұмысты қал-
пына келтіру, белсенді түрде әлеуметтік желілерде парақшаны жүргізу/жұ-
мыспен қамту орталығының сайтындағы ақпаратты өзектендіру мен жаңар-
ту/жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара әрекеттесу;
жастарға өздерін сәтті таныстыруға көмектесетін түйіндемені, ынталан-
дыратын хаттарды, портфолио мен басқа материалдарды дайындау бойынша
кеңес беру. Кеңес беру тұрақты негізде тоқсанда бір рет жас жұмыссыздар-
мен топтық тренингтер түрінде өтуі ықтимал. Топтық тренингтік жаттығулар
жұмыссыз жастарды әлеуметтік бейімдеу бағдарламасы шеңберінде жүзеге
асырылуы тиіс. Мұндай кездесулердің негізгі міндеттеріне жұмыссыз жастар
арасында еңбек нарығы туралы ақпаратты тарату, жұмыс іздеу машықтарын
үйрету, үйренген машықтарды қолайлы жұмысты іздеу мерзімін азайту мақ-
сатында пайдалану барысында көмек көрсету жатады;
әлеуетті жұмыс берушілермен жұмыс жүргізу, ағымдағы бос орындар
туралы ақпаратты сұрау;
тұрақты негізде әлеуетті жұмыс берушілермен бос орындар жәрмеңке-
лерін ұйымдастыру;
тұрақты негізде біліктілікті арттырудың орта және қысқа мерзімді кур-
старын, қайта даярлау курстарын және басқа кәсіби курстарды ұйымдастыру
(тоқсанына бір рет);
қолдауды талап ететін жас жұмыссыздарға психологиялық көмек көрсе-
ту және кеңес беру.
75
NEET санатындағы жастардың жеке қосалқы топтарымен
жұмыстың және зерттеулердің механизмдері
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
Жастар ресурстық орталықтары
(негізгі міндеті – ҚОЛДАУ КӨРСЕТУ
МЕН ҚОСЫМША ОҚЫТУ):
18–25 жас аралығындағы ұзақ мерзім (3 ай және одан асатын мерзім)
бойы білім және еңбек/кәсіби қызметпен айналыспайтын жастарды бақылау;
жастарды қоғамдық іс-шараларға, қоғамдық жұмыстарға тарту және
мұндай іс-шараларға қатысқаны үшін сертификаттар, дипломдар мен басқа
құжаттарды беру, мұндай құжаттар (оның ішінде ұсыным хат немесе пікір)
жастарға орта арнайы оқу орнына түскен немесе жұмысқа орналасқан жағдай-
да артықшылық береді;
тұрақты негізде жастарға түйіндеме әзірлеуді, ынталандыратын хатты
жазуды, тілдесуден өтуді, басқа коммуникациялық машықтарды дамытуды
үйрететін шеберлік сабақтарын өткізу;
жұмысты іздеу механизмі бойынша консультация мен түсініктеме беру
(жосықсыз жұмыс берушіге түспеу үшін қайда бару қажет екендігін түсін-
діру);
жосықсыз жұмыс берушілердің тізімін жүргізу және жас мамандарға
мұндай тізімдегі жұмыс берушілер туралы жүгінген жағдайда ақпарат беру;
жастарды жұмыспен қамту бойынша мемлекеттік бағдарламаларға қа-
тысу механизмі бойынша консультация беру (құжаттарды жинау, құжаттар-
ды беру және т.б.).
Білім беру ұйымдары (мектептер, гимназиялар, лицейлер)
(негізгі мін-
деті – ТӘРБИЕЛЕУ ЖӘНЕ ТӘЛІМГЕРЛІК):
жоғары/орта арнайы оқу орындарына түспеген, жұмыс істемейтін мек-
теп бітірушілерінің есебін жүргізу және мұндай деректерді қажет болған
жағдайда, жергілікті атқарушы органдарға, жұмыспен қамту орталығына және
жастар ресурстық орталықтарына тапсыру;
жоғары сынып оқушыларының белгілі бір әлеуетін анықтау және
оқушылар мен олардың ата-аналарына болашақ мамандыққа қатысты ұсы-
нымдар беру;
өзін-өзі таныстыру, кәсіби ұжымдағы коммуникация, даулы жағдайлар-
ды шешу, ынталандыратын хат жазу және т.с.с. машықтарды жастарға үйрету;
ата-аналар жиналысында балалардың кәсіби бағдары бойынша ата-ана-
лармен жұмыс жүргізу.
Жұмыс берушілер
(негізгі міндеті – «ДҰРЫС» ЖАСТАР ЕҢБЕК НА-
РЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ):
жұмысқа қабылдау кезінде қойылатын талаптарды жеңілдету.
жұмыспен қамту орталықтарымен өзара әрекеттесу, жастардың еңбек
нарығында сұрау мен ұсыныс картасын қалыптастыру.
76
NEET санатындағы жастардың жеке қосалқы топтарымен
жұмыстың және зерттеулердің механизмдері
NEET санатындағы жастармен жұмыс жасау бойынша нұсқаулық
Ата-аналар
(негізгі міндеті – ТӘРБИЕЛЕУ, ТӘЛІМГЕРЛІК):
балалардың еңбек пен мамандық бойынша жұмыс туралы дұрыс түсіні-
гін қалыптастыру және тәрбиелеу;
балаларға кәсіби тұрғыда нарықтың сұранысы мен елдің экономикалық
даму келешектері бойынша бағыт беру.
Америка Құрама Штаттарындағы«Big Brothers Big Sisters of America» (Аме-
риканың ағалары мен әпкелері) бағдарламасы ең көне және ірі тәлімгерлік
бағдарламалардың біріне жатады. Қазіргі уақытта шамамен бес миллион
американдық АҚШ бойынша тәлімгерлік бағдарламаға ерікті түрде қа-
тысуда. Тәлімгерлер мен олардың көмекшілері мектептен және оқу уақы-
тынан тыс кезде немесе демалыс күндері сөйлесу, мәдениет немесе спорт
секілді түрлі іс-шараларға қатысу мақсатында кездесулерді ұйымдастыра-
ды. Нәтижелерге сүйенсек, бір жыл немесе одан асатын мерзім арасында
тәлімгерлік қарым-қатынаста болған жасөсіпірімдердің қылықтары жат
болған, олар психоактивті заттарды пайдаланған және сабаққа қатысу
көрсеткіші үздік болғандығын көрсетті.
