66
біріншіден, үй жұмысының формасын түрлендіреуде (кітапты оқыту, есеп
шығару), екінші оқушының алдына тек қана өздігінен эксперементтік тәжірибе
жасау арқылы ғана шешілетін мәселені қояды.
Физикалық эксперименттік тапсырмаларды үйге беру осы пәнге ерекше
қызығушылықты тудырады. Өйткені мұндай жергілікті табиғи және тұрмыстық
(техникалық)
жағдайлар
ескеріледі.
Үйге
берілетін
эксперименттік
тапсырмалар жүйесі құрылған. Бұл жүйе төмендегідей бірқатар мәселелерді
шешуге бағытталған:
тәжірибелерді физикалық тұрғыдан қарастыру;
физикалық
шамаларды
өлшеу арқылы физикалық
заңдар мен
заңдылықтардағы функционалдық тәуелділікті анықтау;
физикалық
процестерді тұрмыстық
техника көмегімен басқару
мүмкіндігін түсіндіі (тігін машинасындағы реостаттың және потенциометр –
дыбыс реттегіштің телевизордағы, магнитофондағы, радиоқабылдағыштағы
міндетін анықтау);
тұрмысқа қажетті техникалық құрылғылардың параметрлерін өлшеу
және есептеулер жүргізу (элекр құрылғыларының – үтіктің, электрплитасының
қуатын электр энергиясын есептегіш пен секундтық тілі бар сағат арқылы
анықтау және оны осы құралдың құжаттық көрсеткіштерімен салыстыру; егер
олар сәйкес келмесе себептерін түсіндіру);
техникалық білімдерін күнделікті еңбек тәжірибесінде қолдану (май
қабатымен жабылған суда картоп тезірек піседі. Мұны тәжірибе тексеріп,
құбылысты түсіндіру керек).
Физикалық құбылыстардың негізін ұғыну, түсініктерді, теорияны игеру
процессі әр оқушыда бірдей жүрмейді. Оқыған материалды біреулер тез
игереді, енді біреулеріне ой қорытуына және есіне сақтауына көп уақыт қажет.
Үйде оқушылар әрқайсысы өз қарқынымен жұмыс істейді. Үй тапсырмасы
дұрыс ұйымдастырылса сабақ кезіндегі алған білімдерін бекітуге және
тереңдетуге көмектеседі.
Үйге
берілген бақылаулар мен тәжірибелердідің қорытындылары,
есептердің шешімі, шығармашылық тапсырмалардың орындалуы оқушылардың
үй
жұмыстарына арналған дәптерлеріне жазылады.
Үй жұмысының
қорытындылары туралы мәліметтер жазу оқушыларды өз ойын сауатты және
қысқаша жеткізуге үйретеді. Сонымен қатар жазу мәдениеті, яғни белгілі жүйе,
нақтылық
және
реттілік
қалыптасады.
Үйдегі
тәжірибелерді
және
бақылауларды баяндау оқушыға көргенін терең ойлауға, негізгіні ажырата
білуге үйретеді.
Эксперименттік
есептерді
шешу
тәсілдері
оларды
шешудегі
эксперементтік жұмыстың қойылуына тәуелді. Мысалы, есепті шешу үшін
барлық тексеру қажет болса, онда есептің шешуін нұсқауларға сәйкес жазады.
Эксперименттік есептердің басқа түрлерінде есепті шешу және баяндау
қажет болады. Егер есепті шешу үшін қажетті шамалар тәжірибе нәтижесінде
алынса, онда эксперементті қою және өлшеу лер жүргізу маңызды.
67
Есеп түріндегі эксперементтік тапсырмаларды шешу және жазу келесі
элементтерден тұрады: есептің қойылуы, шарттарды анализдеу, өлшеулер
жүргізу, есептеулер, тәжірибеден тексеру.
Жоғарыдағыдай, үй тәжірибелерін орындау оқушылардың теориялық
білімдерін күнделікті өмірмен логикалық түрде байланыстырады.
Техникалық ойлау және елестету қабілеттерін қалыптастырады, білімнің
қолданылу аясын кеңейтеді. Оқушылардың талпынғыштығын, тапқырлығын
арттырады. Еңбексүйгіштікке және қойылған мақсатқа жету жолындағы
табандылыққа
үйретеді. Эксперементтік есептердің
бағалы жері
–
ол
оқушылардың алған білімін практикада қолдана білуін тексеруге жол ашады.
Екіншіден тіпті оңай деген эксперементтік тапсырманың өзі зерттеушілік
қабілеті бар оқушыларды табуға жағдай жасайды.
«Физика» оқу пәнінің бағдарлы деңгейі – белгілі бір бағыт пен оқу
бағдарын таңдап алған оқушылардың игеруі міндетті болып табылатын деңгей.
Мазмұнның бағдарлы деңгейі жаратылыстану-математикалық бағыттағы әр
түрлі бағдарлар аясындағы оқушылардың
физикадан жалпыбілімдік
дайындығын кеңейтуді және тереңдетуді қамтамасыз етеді. «Физика» оқу
пәнінің бағдарлы деңгейі таңдап алынған бағыт пен мамандану саласындағы
білім берудің келесі деңгейімен (орта және жоғары кәсіби) сабақтастықты
қамтамасыз етеді.
«География» оқу пәні
Жаратылыстану-математикалық бағыттағы география пәнін оқытудың
мақсаты:
– оқушылардың тіршілік пайда болған, әр түрлі табиғат ландшафтары
қалыптасқан Жер ғаламшары туралы білімдерін тереңдету және кеңейту,
табиғат ресурстарының орналасуы, экономика және адамзат қоғамы дамуының
арасындағы тығыз байланысты анықтау;
– теориялық және практикалық материалды талдау арқылы оқушылардың
функционалдық сауаттылығын қалыптастыру, өздігінен білімін жетілдіру және
оны тәжірибеде қолдану дағдыларын дамыту;
– қазіргі қоғамға бейімделе алатын, өзінің іс-әрекетіне жауапты бола
білетін, отаншыл жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Міндеттері:
«Іс-әрекет арқылы тану», «жаңалық ашу тәсілдері», «жоба жасау»
әдістерін қолдана отырып, оқушылардың ойлау және тәжірибелік іс-әрекеттерін
дамыту. Әдістер «География» курсының теориялық материалдарын меңгеру
барысында оқушылардың өзіндік қасиетін және белсенділігін дамытуға
бағытталған.
географияда ландшафт кешен ретінде, экономикалық аудан кешен
ретінде ұғымдарын көрсету үшін кеңінен қолданылатын, «кешен» термині
түсінігін қалыптастыру (С.В.Колесниктен).
қозғалыстың әр түрлі формаларын оқуға жан-жақты тәсілдер қолдану
қажет: экономикалық география өндірістің нақты жағдайда, нақты аумақта
дамуын және орналастырылуын зерттейді. Яғни, ол бұл даму мен
орналастырудың
ерекшеліктеріне
белгілі
географиялық
орта,
нақты
