Жапбаров Амангелді Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі мен дағдыларын

жүктеу 0,8 Mb.

Pdf просмотр

бет	126/145
Дата	26.02.2022
өлшемі	0,8 Mb.
	#37639

1 ... 122 123 124 125 126 127 128 129 ... 145

Оқушылардың тыныс белгілерді дұрыс қою икемділігі

Қанікей.
Мес, жоғалт мынаның көзін...
(Мес   тез   жүретін   адам   еді);   2)   Галя.
Міне   қызық.
(Қолына   ұстап   тұрған
бұйрықтың   көшірмесіне   қарайды).
Шынымен-ақ   кадр   бөліміне   апарып
беремін бе?
(«ЛЖ»)
6.
Жақша   ішінде       тырнақшаға   алынған   лепті,   сұраулы,   хабарлы
сөйлем болады. Егер ол сөйлем лепті болса, леп белгісі тырнақшаның соңғы
сыңарынан   бұрын   қойылады,   мұндай   жағдайда   сұраулы   сөйлемнің  тыныс
белгісіде осылай қойылады. Мысалы:
Мұрат немістердің кейпін, тұлғасын
анықтап   байқай   алмады   («ол   жұрттың   қимыл,   тұлғасын   керемет
аңдағыш!»)
(Т. А. ).
7.
Үтір мен тырнақша да қабаттасып келе береді. Мысалы:
«Жалғыз
кенжесі   өсіп,   қара   табан   боп,   адам   бола  бастаған       Дәркембай       тіпті
қайта жасарғандай болды»
(М. Ә. ).
Эллипсисті   бағыныңқы   сөйлемдерден   соң,   үтір  қабаттастырылып
қойылмайды.   Мысалы:   Ертең...   жақсылық   боп...   соғыс   жеңіспен   бітіп...
Дәулет   аман   келіп...   жарқырап   күліп   келудің   орнына...   томпайып   жатқан
қабырларды құшақтап, . . көз жасын көл қылғанда не бол-ды!. . (С. М. )
Сондай-ақ оқушыларға  тыныс белгілердің  мынадай ерекшеліктері  де
үйретіледі.   Мысалы:   1.   Үтір   кейде   салалас   құрмалас   сөйлемде   нүктенің
орнына   қолданылады:   Күннің   қызыл   шұнақ   аяз   екенін   де   сезбесе   керек,
құлақшынының бауы байлаусыз, дөңгелек келген етті сарғыш беті нарттай (Ғ.
М. ).
2.
Салалас құрмалас сөйлемдегі әр жай сөйлемде сұраулық мағына
153

болса,   сұраулық   мағынасы   бар   әр   жай   сөйлемнен   кейін   сұрау   белгісінің
орнына   үтір   қойылып,   сұрау   белгісі   сұраулық       мағынасы   бар   соңғы
сөйлемнен соң қойылады.   Мысалы:
Аяқ-қолың аман ба, тамағың тоқ па,
киім-кешегің бүтін бе, қолғап тоқып берейін бе?
–
деп сұрады
(«ҚӘ»).
3.
Үтір   кейде   оңашаланған   мүшені   бөлуде   сызықшаның   орнына
қолданылады:   а)
Жақын   жерде,   жолдың   сол   жағында
–
көгалды   бұлақ
басында, жеті-сегіз үйлі қоңырқай ауыл отыр екен

жүктеу 0,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 122 123 124 125 126 127 128 129 ... 145