3
1 Оқытушы:
Жандаулетова Фарида Рустембековна – АЭжБУ профессорі, т.ғ.к., ауд. А-113.
«Еңбек қауіпсіздігі және инженерлік экология» кафедрасы, А-113, А-117. Контакті:
8(727)292-33-47,
zhrfarida@mail.ru
2 Аудиториялық сабақтардың жүргізілу орны және уақыты сабақ кестесінде
көрсетілген, СОӨЖ кеңес беру кестесі жылу энергетика және жылу техника институтынің
(Б 227) мен «ЕҚжИЭ» кафедрасының (А113, А117) хабарландыру тақталарына енгізілген.
3 Оқу пәнінің сипаттамасы
3.1 Пәннің мақсаты: заманауи басқару жүйесі туралы, өндірістегі қауіпсіз және
зиянсыз еңбек шарттарын ұйымдастыру туралы білімді меңгеру, студенттерді Қазақстан
Республикасының заңнамалық және нормативтік актілерімен, жазатайым жағдайлар мен
кәсіптік аурулардың қауіпін төмендету бойынша шаралармен таныстыру.
3.2 Пәннің міндеті: IT-технология саласында еңбек қауіпсіздігі, қауіпсіз және
жайлы еңбек шартын ұйымдастыру бойынша теориялық және практикалық білімді
меңгерген маманды дайындау.
3.3 Пәннің сипаттамасы. «Еңбек қорғау
және күзету» пәні міндетті пән болып
табылады және Өміртіршілік қауіпсіздігінің модуліне жатады. Еңбек процесінде адамның
жұмысқа қабілеттілігі мен денсаулық сақтау, қауіпсіздігін қамтамасыз ететін, сәйкес
заңнамалық және басқа да нормативтік актілерге, техникалық, гигиеналық және емдік-
профилактикалық шаралар мен құралдарға негізделген өнеркәсіп қауіпсіздігін басқару
және ұйымдастыру мәселелерімен айналысады..
«Еңбек қорғау және күзету» пәні аяқталғаннан кейін студенттің
түсінігі болуы керек:
•
өнеркәсіптердегі заманауи жағдайлар мен еңбек қорғауды ұйымдастыру және оның
даму келешегі туралы;
•
қауіпсіз және зиянсыз еңбек шартын ұйымдастыру қағидасы туралы;
•
өндірістің түріне байланысты қызметкерге кері әсер ететін өндірістік факторлар
туралы;
•
қызметкерге өндірісітік факторлардың кері әсерлерін төмендету әдістері мен
тәсілдері туралы;
білуі керек:
•
кәсіпорындарда еңбек қорғауды ұйымдастыру бойынша нормативті-құқықтық
негізді;
•
кері әсердің өндірістік факторларын бағалау және идентификациялау әдістерін;
•
өндірістік факторлардың кері әсерінен қызметкерді қорғау әдістері мен тәсілдерін;
•
өндірістік факторлардың қызметкерге әсер ету салдары мен көрсеткіштері;
істей білуі керек:
•
қызметкерге кері әсер ететін өндірістік факторлардың көрсеткіштерін бағалау және
есептеу;
•
өндірістік ортаның зиянды және қауіпті факторларынан қорғау құралдарын таңдау
және талдау;
•
қызметкерге кері әсер ететін өндірістік факторлардың болуы бойынша өндірістік
орталарғп бағалау және талдау жүргізу
3.4 Пәннің пререквизиттері: химия, физика, электртехника негіздері,
информатика, өнеркәсіптік қауіпсіздікті техникалық реттеу, алғашқы көмек беру әдістері.
3.5 Пәннің постреквизиттері: модульдік пән «өнеркәсіптегі, сонымен қатар
энергетикадағы өміртіршілік қауіпсіздігі».
4
4. Пән мазмұны мен құрылымы
4.1 Дайындық негізінде (30 сағат)
Дә-
ріс
Тақырып (тарамдары, модулдары)
Әдебиеттер
нөмері
1
2
3
I. Еңбек қорғаудың ұйымдастыру сұрақтары
1
Кіріспе. «Еңбек қорғау және күзету» пәнінің құрылымы,
анықтамалары мен түсініктемелер. Казахстан Республикасында
Заңнамалық және нормалық актілер мен құжаттары. Еңбек қауіпсіздігі
бойынша іс-шараларды жоспарлау және ұйымдастыру. – 2 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
2
Еңбек қорғауды басқару объектілері.
Жазым туралы анықтама.
Жазымдарды тергеп
-
тексеру, тіркеу және есепке алу. Өндірістік
травматизмнің және кәсіби аурулардың себептері. Кәсіпорындағы
еңбек жағдайдын талдау және бағалау әдістері
.
- 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
2. Эргономика негіздері
3
Эргономика
негіздері.
Еңбекті
қорғаудың
эргономикалық
аспектілері.
Адамнын жұмыс қабілеттілігі, жұмыс орындағы жағдай
қызмет істеуге әсері. Еңбек қорғаудағы эргономикалық үйлесімділігі.
Эргономикалық факторларды жіктеу. - 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
3. Өндірістік санитария
4
Жұмыс орнындағы микроклиматтың көрсеткіштері және оны
реттеу. Микроклиматтық факторлардың адамға әсері . Зиянды заттар
және олардың классификациясы. Еңбек гигиенасы туралы түсінік.
Кәсіпорындағы өндіріс санитариясы. Өндіріс бөлмелерді желдету
және ауа баптау (кондициялау).
– 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
5
Өндірістік жарықтандыру. Өндірістік жарықтандырудың негізгі
көрсеткіштері. Жарықтандырудың түрлері және жүйелері. Табиғи
жарықтандыруды есептеу әдістері және оны нормалау. Өндірістік
бөлмелерді жарықтандыруға қойылатын талаптар. Жарықтың
техникалық көрсеткіштері және жарықтандыруды мөлшерлеу - 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
6
Діріл мен шудан қорғану. Адам организміне шудың әсері. Дыбыстық
тербелістердің негізгі сипаттамалары. Шу мен діріл деңгейін
нормалау. Өндірістегі шу мен дірілден қорғану әдістері. Шудың
көрсеткіштері, шудың түрлері. Дірілдің көрсеткіштері, түрлері, адам
организміне әсері. Инфрадыбыстан және ульрадыбыстан қорғану.
- 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
4. Электр қауіпсіздік
7
Электр қауіпсіздік. Электр тоғының адам организміне әсері. Электр
ток жарақаттау әсерінің факторлары
.
Электр тоғы әсерінен қорғаудың
техникалық және ұйымдастырушылық әдістері. Бөлмелердін электр
қауіпсіздік денгейі бойынша жіктеу. Электр қондырғыладың ток
жүретін бөліктеріне жанасудан қорғану. Қорғану жерге тұықталу және
нөлдеу.
- 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
5. Өрт қауіпсіздігі
8
Өрт қауіпсіздігі. Өрт сөндіру құралдары. Жану және материалдардың
жанғыш қасиеті. Өрт сөндіргіш заттар және олардың сипаттамалары.
Қауіпсіздікті қамтамасыз етуге арналған техникалық құрылғылар.
Ғимарттар құрылыстарды найзағайдан қорғау.
- 4 сағ.
Конспект,
Л.1, 2,3
5
4.2 Зертханалық дайындық
4.2.1 Зертханалық сабақтарының тематикасы (30 сағат)
№
Тақырып
Пайдаланған
әдебиеттердің
нөмірі
1
Өндіріс ғимаратындағы микроклимат параметрлерін зерттеу – 4
сағ.
Конспектілер,
Д.1, 2, 3,5,6
2
Жасанды өндірістік жарықтандырудың сипаттамаларын зерттеу
– 4 сағ.
Конспектілер,
Д.1, 2, 3,5,6
3
Өндіріс бөлмелер ауасындағы зиянды газдардың мөлшерін
есептеу және зерттеу – 6 сағ.
Конспектілер,
Д.1, 2, 3,5,6
4
Бөлмедегі өндірістік шуды есептеу және зерттеу – 6 сағ.
Конспектілер,
Д.1, 2, 3,5,6
5
Адам денесінің электрге кедергісін зерттеу - 6 сағ.
Конспектілер,
Д.1, 2, 3,5,6
6
Зардап шегушіге алғашқы көмек көрсетуді үйрену – 4 сағ.
Конспектілер,
Д.1, 2, 3,5,6
4.3 Есептеу-графикалық жұмыс тақырыптары
Еңбек қорғау пәні бойынша 3 есептеу сызба жұмыстары (ЕГЖ) орындалады.
№ 1 ЕГЖ «Өндірістік бөлмелердегі жасанды жарықтандыруды есептеу».
№ 2 ЕГЖ «Акустикалық шуды есептеу».
№ 3 ЕГЖ
Желдету есептеу.
4.4 СӨЖ тақырыптары (90 сағат)
4.3.1 ҚР еңбегі туралы Заң Кодексі: 5 бөлім. Қауіпсіздік және еңбек қорғау.
4.3.2.Метеорологиялық шарттар бойынша өндірістік ортаны бақылау әдістері мен
заманауи аспаптары.
4.3.3. Электрмагниттік сәулелену бойынша өндірістік ортаны бақылау әдістері мен
заманауи аспаптары.
4.3.4. Заманауи энергия үнемдегіш жарық көздері, олардың түрлері мен сипаттамасы.
4.3.5. Шу және діріл көрсеткіштерін бақылау аспаптары.
4.3.6. Өндірістік факторлардың түріне байланысты жеке қорғау құралдары.
4.3.7. Жұмыс орындарын ұйымдастырудың эргономикалық негіздері. 3
5 Аралық және қорытынды бақылауға арналған сұрақтар тізімі
1. Еңбек қорғау және өміртіршілік қауіпсіздігінің түсінігі және құрамдық бөлімдері .
2. Еңбек қорғаудың жағдайын бақылау және қадағалау органдары.
3. Еңбек қорғау бойынша заңды бұзушылыққа жауапты лауазымдық тұлғалар.
4. Өндірісте еңбек қорғау қызметін ұйымдастыру.
5. Жұмыстың қауіпсіздік әдістерін үйрену және өндірістегі нұсқаулықтарды үйрену.
6. Құқықтық негіздер және еңбек қорғау бойынша заңнамалық ережелер.
7. Еңбек қорғау бойынша нормалар, құқықтар және еңбек қауіпсіздігі жүйесі.
8. Өндіріске байланысты жазатайым жағдайларды тіркеу қалай жүргізіледі.
9. Өндірістік зақымдарды талдау: жиілік, ауырлық көрсеткіші және зақымданудың жалпы
еселеуіші.
10. Өндірістік зақымды талдау әдістері.
11. Микроклиматтың көрсеткіштері және олардың адамның жұмыс қабілеттілігіне әсері.
12. Адам ағзасының терморегуляциясының түсінігі және оның бұзылу себептері.
6
13. Жұмыстық аймақтағы микроклимат көрсеткіштерінің қалыптасуы: микроклиматтың
рұқсатты және тиімді нормалары.
14. Жұмыстық аймақта микроклимат көрсеткіштерін қамтамасыз ету бойынша шаралар.
15. Өндіріс орындарындағы микроклиматтың көрсеткіштерін бақылау әдістері және
аспаптар.
16. Тозаңның бөліну себептері, тозаңның қасиеті және тозаңның зияндылығын бағалау.
17. Тозаңның адам ағзасына әсер ету салдары.
18. Жұмыстық аймақтағы тозаңның концентрациясын анықтау әдістері.
19. Ауаны тозаңнан тазарту құралдары мен әдістері.
20. Тозаңнан қорғаудың жеке құралдары және олардағы жұмыс істеу тәртібі.
21. Зиянды заттардың түсінігі және олардың жіктелуі.
22. Зиянды заттардың адам ағзасына әсері және уланудың себептері.
23. Жұмыстық аймақтың ауасындағы зиянды заттардың құрамын анықтау әдістері.
24. Кәсіптік улану мен ауруларды ескерту.
25. Өндірістік жарықтануға қойылған талап мен тағайындау.
26. Жасанды жарықтандыру және оның жіктелуі.
27. Негізгі жарықтехникалық бірліктер және өндірістік жарықтандыруға қойылған
талаптар
28. Жарықтандырудың сапалық және сандық көрсеткіштерін сипаттайтын параметрлер.
29. Жарықтың жасанды көздерінің түрлері және олардың сипаттамалары.
30. Шам түсінігі, олардың түрлері және сипаттамасы.
31. Жасанды жарықтандыруды есептеу әдістері.
32. Жасанды жарықтандыру және оның нормалануы.
33. Табиғи жарықтандыру және оның нормалануы.
34. Өндірістегі шу және дірілдің пайда болу көздері және олардың спектральды жіктелуі.
35. Дыбыстық қысымның деңгейлерінің түсінігі және дыбысқа тең қисықтар.
36. Шудың адам ағзасына биологиялық әсері.
37. Шуды сипаттаушы параметрлер.
38. Шумен күресу әдістері.
39. Дірілді сипаттаушы параметрлер.
40. Дірілмен күресу әдістері.
41. Өндірістегі шуды нормалау.
42. Өндірістегі дірілді нормалау.
43. Электрмагниттік өрістердің пайда болу көздері және олардың адам ағзасына
биологиялық әсері.
44. Өнеркәсіптік жиліктің электрмагниттік өрісінің әсері кезінде адам арқылы өтетін
тоқтың мәні.
45. Электрмагниттік өрістің көрсеткіштерін нормалау.
46. кернеулікке тең электрмагниттік өрістің әсері кезінде қызметкердің рұқсатты жұмыс
істеу уақытын есептеу.
47. Қызметкерді электрмагнит өрісінен қорғаудың техникалық құралдары.
48. Электр қондырғыларын пайдаланудың ерекшеліктері және электр жарақатының
себептері.
49. Электр тоғының адам ағзасына биологиялық әсері.
50. Қажығандық, оның түрлері және күресу жолдары.
51. Ультрадыбыс және инфрадыбыс, олардың негативті әсері, нормалауы және қорғану
жолдары..
52. Адымдық кернеудің пайда болу шарты және есебі.
53. Қорғаныштық нөлденудің тағайындалуы және оның орындалуы.
54. Қорғанышты жерленудің тағайындалуы және оның орындалуы.
55. Статикалық электр: пайда болуы шарты және қорғау шаралары.
56. Ғимараттар мен құрылыстарды атмосфералық электрден қорғау.
7
6 Баға бойынша мәлімет
6.1 Бағалау системасы
Академиялық жинақылықты дамыту мақсатында және оқытудың кредиттік
технологиясы бойынша оқу процесін ұйымдастыру ережесіне сәйкес курс бағдарламасы
бойынша студенттердің жетістік деңгейі РБ балдық-рейтингілік әріптік жүйесі негізінде
бағаланады (1 кесте).
1 кесте - Оқу жетістігін бағалау жүйесі
Әріп жүйесі
бойынша
Балл
Дұрыс жауаптың
%-дық құрамы
Дәстүрлі жүйе бойынша
А
4,0
95- 100
Өте жақсы
А-
3,67
90-94
В+
3,33
85-89
Жақсы
В
3,0
80-84
В-
2,67
75-79
С+
2,33
70-74
Қанағаттандырарлық
С
2,0
65-69
С-
1,67
60-64
Д+
1,33
55-59
Д-
1,0
50-54
F
0
0-49
Қанағаттандырылмаған
Рейтингілік рұқсат (РР) бағасы семестр кезінде жиналады. Оқу жұмысының әрбір
түрі 100- балдық шкала бойынша бағаланады және 2 кестеге сәйкес салмақтық
коэффициентті ескере отырып рейтинг рұқсатқа қосылады.
2 кесте - Емтиханға жіберу рейтингі. Әр бір жұмыс түрінің бағалануы
Параметр
Салмақтық коэффициент
Зертханалық жұмыстардың орындалуы
0,3
ЕСЖ
0,5
Дәріске қатысуы
0,1
Машықтану сабақтарындағы жұмыс
0,1
Ағымдағы бақылаудың орташа бағасы (О
р
)
1
Аралық бақылау (АБ) семестрде екі рет өткізіледі (Б1 және Б2) және әр қайсысы
оқытушымен 100-баллдық шкаласымен бағаланады.
Бақылау рұқсаттамасы PLATONUS ақпараттық жүйесімен есептеледі:
БР=(Б1+Б2)/2*0,2+Ор*0,8
Қорытынды баға келесідей шығарылады
Қ=0,6БР+0,4Е,
Е – емтихандық бағасының сандық баламасы.
6.2 Баллдың қойылу саясаты
Барлық көрсетілген бағалау баллдары максималды болып табылады. Олар
жұмыстың бірқалыпты орындалуы және жоғары сапалы жағдайы кезінде қойылады.
Тестілеуді және дәрістік сабақтарға қатысуды бағалау баллдары дұрыс жауаптар саны мен
жіберген дәріс сандарына байланысты қойылады.
8
6.3 Университет оқушыларының академиялық мобильдігін ұйымастыру
кезінде бағаларды аудару
ECTS (трансферттің және кредиттердің жинақталудың еуропалық жүйесі) бойынша
ҚР оқитындардың оқу жетістіктерін бағалау балдық-рейтингілік әріптік жүйесіне
бағаларын аудару және 3 және 5 кестелерге байланысты кері іске асады.
3 Кесте – ҚР оқитындардың оқу жетістіктерін ECTS бойынша бағалау
ECTS
бойынша
бағалау
Әріп жүйесі
бойынша
бағалау
Балдардың
сандық
эквиваленті
%-дық
құрамы
Дәстүрлі жүйе бойынша
бағалау
А
А
4,0
100
Өте жақсы
В
В+
3,33
85
Жақсы
С
В
3,0
80
D
С
2,0
65
Қанағаттанарлық
E
D
1,0
50
FX, F
F
0
0
Қанағаттанарлықсыз
4 кесте – ҚР балдық - рейтингілік әріптік жүйесінің бағаларын ECTS бойынша
бағаға аудару
Әріп жүйесі
бойынша
бағалау
Балдардың
сандық
эквиваленті
%-дық
құрамы
Дәстүрлі жүйе бойынша
бағалау
ECTS
бойынша
бағалау
А
4,0
95-100
Өте жақсы
А
А-
3,67
90-94
В+
3,33
85-89
Жақсы
В
В
3,0
80-84
Жақсы
С
В-
2,67
75-79
С+
2,33
70-74
Қанағаттанарлық
С
2,0
65-69
Қанағаттанарлық
D
С-
1,67
60-64
D+
1,33
55-59
D
1,0
50-54
Қанағаттанарлық
E
F
0
0-49
Қанағаттанарлықсыз
FX, F
7 Курстың саясаты :
-сабаққа кешікпеу және жібермеу;
-сабақтарға белсенді қатысу және зертханалық жұмысты дер кезінде қорғау;
-зертханалық жұмыстарды оқытушы берген мерзімде өңдеу;
-есептік-графикалық жұмысты оқытушы берген мерземде көрсету;
-СӨЖ берілген материалды өз бетінше орындау.
8 Этика нормасы:
-тәртіптілік;
-тәрбиелік;
-шыншылдық;
9
-жауапкершіліктік;
-аудиторияда ұлы телефонды өшіріп жұмыс істеу.
Келіспеушілік жағдайларды оқытушымен, эдвайзермен, оқу топтарында талқылану
керек, ал шешілмейтін кезде деканат қызметкерлеріне жеткізіледі.
Әдебиет тізімі
Негізгі:
1. Арустамов Э.А. Охрана труда. М.: 2007.
2. Хакимжанов Т.Е. Еңбек қорғау. – Алматы: 2007.
3. Кукин П.П., Лапин В.Л., Пономарев Н.Л., Сердюк Н.И. Безопасность
жизнедеятельности. Безопасность технологических процессов и производств – М.: Высшая
школа, 2002. - 317 с.
Қосымша:
3. Охрана труда и техники безопасности в практической деятельности субъектов
Республики Казахстан /Сост. В.И. Скала. – Алматы: «LEM» , 2002. – 276 с.
4. Безопасность жизнедеятельности: Учебник для вузов/С.В. Белов, А.В. Ильницкая,
А.Ф. Козьяков и др.; Под общ. ред. СВ. Белова. - М.: Высшая школа, 1999. – 448 с.
5. Раздорожный А.А. Безопасность производственной деятельности: Учеб. пособ. - М.:
ИНФРА - М, 2003.-208 с.
6. Сборник материалов для подготовки руководящего состава по вопросам
чрезвычайных ситуаций и Гражданской обороне. АЧС РК (РК ЧС и ГО). - Алматы:
Комплекс, 1999.
7. Безопасность жизнедеятельности/ под ред. С.В.Белова. - М.: Высшая школа, 2008.
– 348 с.
Методические труды кафедры
8. Приходько Н.Г. Безопасность жизнедеятельности: Курс лекций. -Алматы: ВШП
«Адилет», 2000. – 366 с.
9. Дюсебаев М.К., Кашкарова З.А., Жандаулетова Ф.Р. Охрана труда и основы
безопасности жизнедеятельности. Конспект лекций. - Алматы: АИЭС, 2006. – 40 с.
10. Хакимжанов Т.Е. Охрана труда. Учебное пособие для вузов. Алматы, 2006. - 288 с.
11.Охрана
труда
и
основы
безопасности
жизнедеятельности:Конспект
лекций/сост.:М.К.Дюсебаев,З.А.Кашкарова,Ф.Р.Жандаулетова.- Алматы:АИЭС,2006- 39 с.
12. Охрана труда и основы безопасности жизнедеятельности: Конспект лекций для
студ. всех форм обучения/сост.: Ж.С.Абдимуратов, Т.Е.Хакимжанов, М.К.Дюсебаев. -
Алматы: АИЭС, 2007.- 42 с.
13. Методические указания к выполнению лабораторных работ (1-4) / сост.:
А.А.Байзакова, А.С.Бегимбетова, М.К.Дюсебаев, Т.С.Санатова. - Алматы: АИЭС, 2004.-
42 c.
14. Методические указания к выполнению лабораторных работ (5-6) /сост.:
М.К.Дюсебаев, А.С.Абдимуратов, Т.Е.Хакимжанов.- Алматы: АИЭС, 2005.- 23 с.
15. Методические указания к выполнению лабораторной работы "Определение
состава воздуха на рабочих местах производственных помещений с использованием
газоанализатора Каскад Н-41/ сост. А.А.Байзакова, Т.С.Санатова. - Алматы: АИЭС, 2005.-
14 с.
16. Методические указания к выполнению лабораторных работ /сост.:
З.А.Кашкарова, Ф.Р.Жандаулетова, Т.М.Унгарова, С.Е.Мананбаева. - Алматы: АИЭС,
2006. - 34 c.
17. Методические указания к выполнению лабораторных работ (для студ.всех форм
обучения всех спец.) / сост.: М.К.Дюсебаев, А.А.Абикенова, Т.С.Санатова. - Алматы:
АИЭС, 2006.- 18 с.
10
18. Защита от производственного шума: Метод. указ. к вып. лабор. раб. для студ.-
бакалавров всех форм обуч. всех спец. /сост.: Ф.Р.Жандаулетова, А.С.Бегимбетова,
С.Е.Мананбаева. - Алматы: АИЭС, 2009.- 14 с.
19. Методические указания к выполнению расчетно-графических работ /сост.
А.А.Байзакова, Т.С.Санатова.- Алматы: АИЭС, 2005.- 18 с.
Достарыңызбен бөлісу: |