Ильясова гульжахан уалибековна

77 
 
Бейорганикалық химиядан ӛзіндік жұмыстарды орындау кезінде оқушылар 
тек  ғылыми  ұғымдарды  меңгеріп  қана  қоймайды,  осы  жұмыстар  нәтижесінде 
оларға  жан-жақты  тәрбие  беру  мақсаттары  да  орындалады.Ең  алдымен  ӛз 
бетінше  білімін  толықтыру,  ғылыми  ақпараттарды  жетік  әрі  тез  игеру 
дағдылары  қалыптасады.  Біріншіден,  олардың  тұлғалық  сапалары:  ӛздігінен 
ойлау,  салыстыру,  қортындылау,  тұжырым  жасау,  басқалармен  бірігіп  жұмыс 
істей  білу  т.б.  әрекеттері  дамиды.Екіншіден,  ізденушілік,  зерттеушілік 
икемдіктері  артады.  Үшіншіден,  олар  химиялық      заттардың  ерекшеліктерін, 
пайдасын талдау барысында ӛз елінің байлығына кӛзі жетіп, оны сақтау, қорғау 
мәселесін де түсініп, елін, жерін құндау, яғни отанын сүюге тәрбиеленеді. Осы 
пәннің  оқытылу  кезінде  оқушылардың  экологиялық  білімі  мен  мәдениеті  де 
дами түседі.  
Біз  зерттеу  жұмысымыздың  бұл  бӛлімінде  бейорганикалық  химия  оқулы- 
ғының  (7-сынып)  ӛзіміз  дайындаған  оқу  құралымен  байланысын  жүзеге 
асыруды оқушылардың ӛзіндік жұмысына сүйене отырып кӛрсетуге тырыстық 
(4  -  сурет).  Себебі,  оқу  құралын  дайындаудағы  мақсаттың  ӛзі  оқулықтағы 
материалдардың мазмұндық және практикалық тұстарын толықтыра түсу. Оны 
меңгеруде  оқушылардың  ӛзіндік  іс-әрекетінің  түрлерін  ұйымдастыруға  мән 
бере отырып, оларды дамыту, шығармашылық деңгейге кӛтеретін. 
 
Тәжірибе жасау                    Оқулықпен жұмыс                    Дәптермен жұмыс
 
 
 
 
тапсырмалардыОқулық пен оқу 
орындау құралын байланыстыра 
 отырып орындайтын                  эксперимент жасау 
                                                               ӛзіндік жұмыстар 
 
Таратып беретін 
         материалдармен  
                 жұмыс 
Есептер шығару
 
Бақылау жүргізу                                                                          
 
              Кӛрнекілікпен                           Шығармашылық 
 
       жұмыс 
                                      жұмыс 
 
 
 
 
 
Сурет 4– Химия оқулығы мен (7-сынып) оқу құралдарын байланыстыра 
қарайтын ӛзіндік жұмыстардың түрлері 
                                                                              
Химиялық 
диктант
 

78 
 
Кесте 2
– 
 Ӛзіндік жұмыстардың түрлері және олардың атқаратын қызметі 
 
Ӛзіндік 
жұмыстың  түрі 
Әдіс-тәсілдері 
Білімдік 
Дамытушылық  Тәрбиелік 
1 
2 
3 
4 
5 
Оқулықпен        
жұмыс 
Жоспар,  тезистер 
құру; 
мәтінді 
қайталап 
айту  
қысқаша 
конспект,  
реферат, 
қорытынды 
жасау. 
 
Ғылымның 
эверистикалық 
деңгейіне 
жету.Ғы-лыми 
ұғымды 
меңгеру.Химиялы
қ  атауларды  есте 
сақтау. 
Ғылыми  ұғым-
ды  керекті  жер 
інде қолдануды 
меңгеру 
Ғылымға  деген 
ізденушілікті 
дамыту. 
Ізденушілікке 
тәрбиелеу 
Дәптермен 
жұмыс 
Кәсіптік 
терминология, 
химиялық 
түсініктер, 
заңдар,  атаулар, 
формулалар  мен 
реакциялар, 
шартты белгілер
, 
сӛздерді жазу 
Атауларды,заң, 
анықтамаларды, 
есте 
сақтау. 
Олардың 
маңызынтүсіну 
Химиялық 
атауларды  заң 
дарды, 
анықтамалард
ы, 
меңгеріп 
керекті 
жерінде 
қолдану 
Оқушылардың 
зейінін, 
есте 
сақтауын 
қалыптастырып, 
іскерлікке  
тәрбиелеу 
 
Таратып 
берілетін 
материалдарме
н жұмыс 
Заттар 
мен 
денелерді 
анықтапқарау,кӛр
у  оның  нәтижесін 
тұжырымдау 
Заттар мен  
денелер 
туралы 
ғылыми  ұғымды 
меңгеру.  
Заттар 
мен 
дене 
лерді 
танып, 
білу. 
Байқап  қарау  
арқылы  
ұқсастықтары 
мен 
айырмашы-
лықтарын табу. 
Ӛздерінқоршаға
н 
заттармен 
денелерді 
сақтауға, 
қорғауға 
тәрибелеу 
Тәжірибелік 
жұмыс 
Оқулықта 
және 
оқу 
құралында 
берілген 
тәжірибелерді 
сабақта және үйде 
жасау 
Тәжірибе 
бойынша 
қортынды 
жасау,нәтижесін-
де 
ғылыми 
ұғымды меңгеру 
Тәжірибе 
нәтижесінде 
меңгерген 
ұғымның 
ғылымилығына 
кӛз жеткізу.Кез 
келген  жағдай 
да 
 
оны 
қолдану  
Ұқыптылыққа, 
істеген 
ісіне 
жауапкершілік  
пен қарауға 
тәрбиелеу 
Эксперимент 
қою 
Эксперимент 
қойып, 
заттар 
дың 
қасиетін 
және 
құрамын 
анықтау 
Эксперименттің 
нәтижесін  қортын 
дылау 
арқылы 
ғылыми ұғым алу 
Экспериментті
ң 
маңызына 
түсі  ну,  оны 
керекті 
жағдайда 
қолдана білу. 
Ізденушілікке 
тәрбиелеу 
Тапсырмаларды 
орындау 
Ауызша, 
жаз 
баша 
және 
тәжірибе  арқылы 
орындау 
Ткориялық  және 
практикалық  ,  іс-
әрекеттік 
дағдыны  
Ойлау,  салыс 
тыру, 
қортынды 
жасау 
Теория 
мен 
практиканы 
байланыстыра 
білуге 

79 
 
меңгеру 
тәрбиелеу 
2 –кестенің жалғасы
 
 
1 
2 
3 
4 
5 
Кӛрнекілікпен 
жұмыс 
Кӛрнекілік 
түрлерін  қолдану, 
сипаттау, 
мазмұнын ашу 
Алған 
ұғымды 
кӛрнекілік 
арқылы нығайту. 
Теориялық 
материалмен 
кӛрнекілікті 
байланыстыра 
білу 
 
Байқағыштыққа 
тәрбиелеу 
Химиялық 
диктант 
Мұғалімнің 
ұсынысы 
бойынша 
химиялық 
диктант жазу 
Белгілі 
тақырыпты 
не 
тарауды  меңгеру 
деңгейлерін 
анықтау 
Меңгерген 
білімдерін  есте 
сақтау,  жатқа 
қолдану 
Іскерлікке 
тәрбиелеу 
Бақылау 
жүргізу 
Қоршаған 
орта 
заттарын 
және 
түрлі  химиялық 
құбылыстарды 
бақылау 
Білімді  тәжірибе 
мен 
байланыстыру 
арқылы түсіндіру  
Алған  білімін 
ӛмір 
тәжірибесімен 
байланыстыра 
білу 
Байқағыштыққа 
тәрбиелеу 
Шығармашылы
қ жұмыс 
Ӛз қалауымен 
не 
мұғалімнің 
ұсынысымен 
ғылыми жоба 
орындау 
 
Оқушының 
шығармашылық 
деңгейін дамыту 
Ғылыми 
жұмыспен 
айналысу  
дағдыларын 
қалыптастыру 
Шығармашы- 
лыққа тәрбиелеу 
 
Қорыта  айтсақ, жалпы білім беретін мектептегі жаңа мазмұнда оқытудың 
негізгі  талабыоқушының    ӛз  деңгейіне  лайықты  құзыреттіліктерін 
қалыптастыруды  жүзеге  асыру  болып  отыр.  Ал,  құзыреттілік  бұл  тиянақты 
және саналы меңгерген білім арқылы ғана жүзеге асатыны белгілі. Сондықтан 
да, берілітін  білім мазмұны мемлекет тапсырыстарын,  оқушының қажеттілігін 
қанағаттандыратын,  шешуші  құзыреттіліктерін  қалыптастыратындай  дәрежеде 
болуға    тиіс.  Әр  оқушының      ӛздігінен  жұмыс  істеуіне,  жеке  қабілеттілігін 
ашуға    мүмкіндік  туғызылады.  Ӛзіндік  жұмысты  орындай  білген  оқушы 
мәселені  шешуде  кездескен      қиыншылықтарды  жеңуге  дағдыланады.  Ӛзіндік 
жұмыстар  орындау  нәтижесінде  ӛз  бетімен  дами  алатын,  қиындықтарды  жеңе 
білетін,  білімін  қажетті  жерінде  қолдана  алатын,    ӛзін  қоршаған  дүниемен 
қарым-қатынасқа  түсе  алатын,  белсенді,  білімді,  танымдық  құзыреттіліктері 
қалыптасқан  жеке  тұлға  тәрбиеленеді.  Осыған  сәйкес  ӛзіндік  жұмыстың 
түрлерімен атқаратын қызметін 2 кестеде келтірдік. 
 
2.3 
Бейорганикалық  химия  оқулығы    мен  оқу  құралын  
байланыстыра 
пайдаланудың 
тиімді 
әдістерін 
 
тәжірибелік 
– 
экспериментке қою және оның нәтижесі. 
Қазақстан   2030  стратегиялық  бағдарламасы  білім  берудің  ұлттық 
моделінің  қалыптасуын  және  Қазақстанның  білім  беру  жүйесін  әлемдік  білім 
беру кеңестігіне кіріктіруді  кӛздеп отырғандығы  белгілі . Сондықтан да,қазіргі