Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Кеңес Одағының батыры атағын алған қазақстандықтардың ерліктері. (С. Баймағамбетов, Б.Момышұлы, Т. Бигелдиев)
Мәскеу түбінде генерал - майор И.В. Панфилов қолбасшылық еткен даңқты 316 - атқыштар дивизиясы ерлікпен шайқасты. 1941 жылы қарашада Дубосекова түбінде ұрыс болған 1075 атқыштар полкінің танк жоюшылар тобының ерлігі елге мәлім болды. Осы топта болған ротаның саяси жетекшісі В.Г. Клочковтың: “Ресей кең - байтақ, бірақ шегінерге жер жоқ, артымызда - Мәскеу”, - деген жалынды сөзі бүкіл майданды шарпыған ұранға айналып кетті. Мәскеу үшін шайқаста И.В. Карпов қолбасшылық еткен атқыштар полкі мен аға лейтенант Б. Момышұлы басқарған батальонның жауынгерлері ерекше табандылық көрсетті. Дивизия жаудың төрт есе басым күшіне қарсы кескілескен ұрыстар жүргізді.
Мәскеу үшін болған шайқастарды еске ала келіп, Ұлы Отан соғысының аты аңызға айналған қаһарманы, Кеңес Одағының Батыры, белгілі жазушы Б. Момышұлы былай деп жазды: “Біздің жүрегіміз темір емес, бірақ біздің кек отымыз қандай темірді болса да ерітіп, күйдіріп жібере алды...біздің үрейді жеңетін ең күшті қаруымыз бар, ол - Отанға деген сүйіспеншілік”.
Мәскеу түбіндегі шайқаста көрсеткен ерлігі үшін 316 - атқыштар дивизиясы 8 - гвардиялық дивизия болып қайта құрылып, Қызыл ту орденімен марапатталды. Жауынгерлердің өтініші бойынша дивизия И.В. Панфиловтың есімімен аталатын болды.
Ротаның саяси жетекшісі Мәлік Ғабдуллин басқарған автоматшылар тобы жау танкілерін жойып, өз бөлімшелерін қоршаудан алып шықты.
Мәлік Ғабдуллинге Кеңес Одағының Батыры атағы берілді Бородино селосында неміс бөлімінің штабына басып кіріп, 5 неміс офицерінің көзін жойды. Қаза тапқаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.
Ұзақ жылдар соғыстың алғашқы күндерінде бірінші болып таран жасап, жанған жау тобына ұшағын бағыттаған адам, авиация капитаны Николай Гастелло саналып келді. Кейін зерттеушілер мұндай ерлікті алғаш жасаған А. Масловтың экипажы екендігін дәлелдеді. Оның құрамында жерлесіміз Бақтыораз Бейсекбаев бар еді. А. Маслов экипажының мүшелеріне Ресейдің батыры атағы берілді. 1998 ж Қ.Р. Президенті Н.Ә. Назарбаевтың өкімімен Б. Бейсекбаевқа Халық Қаһарманы атағы берілді.
Қазақстанда құралған әскер бөлімшелерінің үштен бірі Ленинград түбінде соғысты. Балтық флотындағы Қызыл тулы “Киров” крейсерінде ғана 156 қазақстандық жауынгерлік сапта тұрды.
Ленинград үшін шайқастың ауыр күндерінде Сұлтан Баймағамбетов жаудың арнайы салынған қорғаныс ұясының оқ жаудырып тұрған аузын кеудесімен жауып, қаза тапты. Сол үшін оған қаза тапқаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ориенбаум алғы шебінде 48-атқыштар дивизиясының атақты мергені Дүйсенбай Шыныбеков шайқасты.
1941 жылы қыркүйектің ауыр күндерінде қазақтың халық ақыны Жамбыл Жабаев Ленинградтықтарға “Ленинградтық өренім!” деген жырын арнап, онда көпұлтты еліміздің бүкіл еңбекшілерінің сезімі мен алаңдаушылығын білдірді.
Қазақстан - Сталинград майданының ең жақын тылы болды.
1942 жылдың күзінде Сталинград түбінде кескілескен ұрыстар жүріп жатты.
Қазақстан Сталинград облысымен 500 шақырым бойынша шекаралас жатқан еді. Соған орай Батыс Қазақстан соғыс қимылдарына кең ауқымда тартылды. 1942 жылдың күзінде Каспий өңіріне соғыс жағдайы енгізілді. Қазақстандықтардың Еділ бойындағы қаһарман қаланы қорғаушыларға жолдаған үндеуіне “Сталинград - Шығыстың кілті” деп атап көрсетті. Ұшқыш Нүркен Әбдіров 1942 жылғы 19 - желтоқсанда Боковская - Пономаревка ауданында болған әуе айқасында өз ұшағын жау танкілерінің шоғарына құлатып, серіктерімен бірге ерлікпен қаза тапты. Сол сияқты жауынгер Толыбай Мырзаев, минометші Қарсыбай Сыпатаев өшпес ерлік жасады.
Әрқайсысы 200-ден астам жауынгерлік ұшу сапарына шығып, әуе мен жерге оннан астам ұшақтарды, көптеген танкілерді жүздеген фашистерді жойған шабуылшы ұшқыштар Талғат Бигелдиновке, Леонид Бедаға және Иван Павловқа, жеке өзі 37 ұшақты атып түсірген Сергей Луганскийге екі мәрте Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Кеңестік шығыс әйелдері арасынан алғашқылардың бірі ретінде танымалы Кеңес Одағының Батыры атағына ие болған қазақ қыздары 100 - ші Қазақ Ұлттық атқыштар бригадасының пулеметшісі Мәншүк Мәметова және 54 атқыштар бригадасының мергені Әлия Молдағұлова болды. Екеуі де 100 ден астам жауды жойып, шайқас үстінде қаза тапты.
Қатарында қазақстандықтар болған кеңестік жауынгерлер Ұлы Отан соғысының тарихына каһармандық ерлік көрсетті. 500 - ге жуық адам - солдаттар мен сержанттар, офицерлерге Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ондаған мың адамға жоғары әскери атақтар беріліп, әр түрлі марапаттарға ие болды.
Сөйтіп, Қазақстандықтар Ұлы Отан соғысында қайтпас ерлік істерімен өшпестей із қалдырды.
Достарыңызбен бөлісу: |
