И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

жүктеу 28,35 Mb.

Pdf просмотр

бет	40/251
Дата	25.05.2022
өлшемі	28,35 Mb.
	#38762

1 ... 36 37 38 39 40 41 42 43 ... 251

4 2 - с у р е т .

4 2 - с у р е т .
ғ ы н а н т е ң , б а ғ ы т т а р ы ж а ғ ы н а н қ а р а м а - қ а р с ы
б о л а д ы .
М ы н а д а й м ы с а л д ы қ а р а с т ы р а л ы қ . С ы р т қ ы д е н е н і ң ә с е -
р і н е н о и а ш а л а н ғ а н
пі\
ж ә н е т 2
м а с с а с ы
б а р
е к і
д е н е
( 4 2 - с у р е т )
м ы с а л ы , ө з д е р і м е н б і р г е э л е к т р з а р я д т а р ы н
т а с и т ы н б о л ғ а н д ы қ т а н б і р і н - б і р і т а р т а д ы ( н е м е с е т е б е -
д і )
f
|2
ж ә н е f 2 i к ү ш т і ң ә с е р і н е н д е м е с э й к е с W j ж ә н е
\ v 2
ү д е у а л а д ы .
Осы
ү д е у л е р д і ң ш а м а с ы
депо.іор.діи.
м а с с а -
с ы н а к е р і б о л а д ы , я і н н
W\
ГП)
W .
! П \ '
58

бұдан
m [w l = m
2
iv2
тсңдігі шығады, демек, күш тсцдігі
былай жазылады: /і
2
= /гь бұдан күштердіц багыттары-
ның қарама-қарсы болатыны айқын. Мұидай қорытын-
дыға депелердің үдеулерін салғастыру арқылы емсс,
қозғалмай тұрған тірсуге өз ара әсерлесетін денелер
«байланған» калибрлі пружиналардың керілуі арқылы
келуге болады (42, б-сурет). Бұл жағдайда пружиналар-
дьің деформациясы бойынша өлшенген fіо және Г
21
күш-
тер де шамасы жағынан бірдей болады.
Ныотонның үшінші заңы осыған үқсас тәжірибе фак-
тілерін жинақтау болып табылады. Ныотонның түжы-
рымдауында ол былай айтылады: «әсерғе қарсы оркашан
да тсц жәие қарама-қарсы эсер болады, басқаша —
екі денеиің бір-бірінс өз ара әсері тең және қарама-кар-
сы бағытталған болады». Бұл тұжырымда «эсер» және
«қарсы эсер» терминдері дара тұрады. Осының салда-
рынан да дененің бір-біріне эсер ететін кейбір күштері-
нің түрлішелігі жөнінде ұғым тууы мүмкін. «Әсерге»
еріксіз басым роль, ал «қарсы әсерге»— бағынышты
роль-беріледі. Шынында
да,
f
12
жэне
\2\
күштердің екеуі
де бір-біріне тең. Сондықтан Ныотонның үшінші заңын
төмендегідей түжырымдаған дұрыс:
д е н е н і ң б і р - б і р і н е
к е з к е л г е н
,>с е р і о з а р а э с е р с и п а т ы н д а б о л а д ы ; д е н е -
л е р д і ң б і р - б і р і м е н ө з а р а э с е р к ү ш т е р і ә р қ а ш а н д а ш а 
м а с ы о к а ғ ы н а н тең, б агы т т ары б о й ы н ш а қ а р а м а - қ а р с ы
б о л а д ы .
42-суретте қолданылған
күштердің белгілеулерін
пайдалана отырыи, Ньютонның үшінші заңыиыц мағы-
насын төмендегі түрде жазуға болады:
f . 8 = - f 2|.
(16.1)
Жоғарыда айтылғандардан күштердің эр уақьітта
қос-қостан туатындыгы шығады: әйтеуір бір денеге бе-
рілген қандай да болсыи күшке шамасы бойынша тец,
осы берілген денемен өз ара әсерлесе алатын қарама-
қарсы бағытталған күшті салыстыруға болады.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 36 37 38 39 40 41 42 43 ... 251