И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

мен сутегініц қарсы бағытталғаи эффузиялық ағыпы 
пайда болады (261-сурет). Сутегі молекулаларыныц 
ағыны 
t i \ V \
 
шамасына, ал оттегі молекулаларының ағы- 
ны 
ti2v2
шамасына пропорционал болады. 
и ~ \ / У т
бо- 
латындықтан, сутегі молекулаларының орташа жылдам- 
дығы оттегінікінен 4 есе артық болады: 
vi = 4v2.
Осыныц 
нәтижесінде, сутегі бар ыдыстағы қысым оттегі бар 
ыдыстағы қысымнан 2 есе аз болса да сутегі молекула- 
ларының ағыны оттегі молекулаларынын агынынан 2 есе 
артық болады. Эффуз-иялық ағындар кысымдарды теңес- 
тіру орнына қайта олардың айырмашылығын арттыра 
түседі. Уақыт өтуімен ыдыстың екі жағындағы сутегі 
мен оттегінің концентрациялары теңеседі 
(алғашында 
анағұрлым шапшаң молекулалар үшін, яғни сутегі үшін, 
кеіііпірек оттегінің концентрация- 
сының теңесуі аяқталады) ақыр 
°
аяғында кысым теңеседі. Ыдыс- 
тың екі жагындағы 
р\
және 
р2
кы- 
сымдардың уақыт бойынша өзге- - 
рісі график түрінде 262-суретте 
кескінделген. 
;
Эффузия құбылысы 
компо- 
ненттерінің айырмашылығы тек
олардын молекулаларынын. құра- 
---------------------
мына бірдей химиялық элемент- 
262-сурет
тердің 
әр 
түрлі 
изотоптары
(атомдардың түрлері) кіретіндігінде ғана болып табы- 
латын газ қоспаларын айыруға пайдаланылады. Изотоп-
тардың химиялық қасиеттерінің 
теңбе-теңдігінен оларды химия- 
лык әдістермен бөлуді жүзеге 
асыру мүмкін емес.
Эффузиялық тәсілмен бөлудің 
принципі1 263-суретте көрсетіл- 
ген. Газ қоспасының ағыны (су- 
ретте ол «0»-мен белгіленген) 
екіге тарамдалады да, біреуі кіш- 
кентай саңылаулары бар тосқа- 
уыл арқылы өткізіледі (Х>саңы- 
лаулардың өлшемдері).
1 Бұл әдістіц, изотоптарды бөлудің диффузиялық әдісі делінетін, 
аса дәл емес тарихи қалыптаскан аты бар.
263-сурет.
397

Массалары аз молекулалардың жылулық қозғалы- 
сының орташа жылдамдығы артығырақ болатындыктан, 
тосқауыл арқылы өткен ағын, бастапқы ағынға Караган­
да, жеңіл молекулалармен аздап байытылған болады. 
Бұл байытылған ағын ( I х ағын) тағы да екіге бөлініп, 
оның біреуі екінші саңылаулы тосқауылдан өтіп, жеңіл 
.молекулалармен одан әрі байи түседі. Осындай процес- 
тің сан рет кайталануының нәтижесінде молекулалары- 
ның басым көпшілігі химиялық элементке сәйкес анағұр- 
лым жеңіл изотоптардан тұратын газды алуға болады.

XIII 
Т А Р А У

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: