И. В. Савельев жалпы физика курсы I том Алматы 2004

Сызғыштың бос ұшы жоғарғы шсктік жағдайда турған 
мезетте тпстіндсй етіп, оган су ағынын бағыттау арқылы 
тербелісті өшпейтін етуге болады. Ағыннык линейка 
ұшыиа соққысы үйксліс салдарынан болатып тербеліс 
энергиясының шығынын толықтырады.
Автотербелмелі системаның екінші мысалы ретіндс 
сағат механизмін қарастырайық. Сағат маятнигі иілгеп 
рычагпсн — анксрмси бір оське орнатылган (186-сурет).
Анкердіц үштарында па- 
леттср деп аталатын ар- 
наулы 
формадағы 
шы- 
ғыңқы жерлері болады. 
Тісті жүріс дөнгелсгі оны 
сағат тілінің бағыты бо- 
йынша бұруға тырысатын 
жүктің немесе буралғап 
пружинаның әсерінде бо­
лады. Алайда көп уақыт 
бойы дөңгелек маятник 
теңселген кезде тістердің 
бетімен сырғанап отыра- 
тын; гіалеттсрдің бүйір бетіндсті тістердің біріне тіреліп 
турады. Маятник ортаңғы қалпының маңында тұрған ме­
зетте ғана палеттер тістердің жолып бөгенді дөнгелек, 
өзінің төбесінен сырғып отыратын палеттердің қнялай 
кесілген ушы арқылы анкерді тісімен нтеріп, бурылады. 
Маятник теңселуінің толық циклі ішінде (период ішінде) 
жүріс дөңгелегі екі тіске бұрылады, әрі әрбір палет бір 
түрткіден алады. Осы түрткілер арқылы көтерілген жүк- 
тің немесе бұралған пружинаның энергиясы есебінен, 
үйкеліс салдарынан пайда болған маятник энергиясынід; 
шығыпы толықтырылады.

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: