57
б) комиссия;
в) ұйым;
г) орган.
3.Ұжымдық шарт қай уақыттан бастап заңды күшіне енеді?
а) күнтізбелі жыл басында;
ә) әділет басқармасында тіркелген күннен бастап;
б) кәсіподақ ұйымы қол қойған күннен бастап;
в) тараптар қол қойған кезден бастап;
г) жоба дайын болған уақыттан бастап;
4.Бұл әлеуметтік қамсыздандыруды реттейтін нормативтік құқықтық актілер-
а)Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері;
в)Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының әдісі;
с)Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының элементті;
д) Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні;
5.Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздеріне -ҚР Президентінің
жарлығы,Үкімет қаулысы, Парламенттің нормативтік қаулылыры және т.б.
Бұйрықтар мен қаулылар жата ма
а)Заңды түрде жатады;
в)заңға қайшы;
с)Тек ҚР-ның рұқсатымен;
д) мүлдем жатпайды;
6.Атқарушы билік органдары өкілдерінің, жұмыс берушілер мен қызметкерлер
өкілдерінің мүдделерін келістеруді қамтамасыз етуге бағытталған қатынастар
мен тетіктер жүйесі.
а) комитет;
ә) кеңес;
б) комиссия;
в) әлеуметтік әріптестік;
г) орган;
7.Әлеуметтік – еңбек қатынастарын реттейтін және қызметкерлермен жұмыс
берушінің арасында жасалатын жазбаша шарт ретінде рәсімделген құқықтық
акт.
а)Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының қайнар көздері;
в) Ұжымдық шарт;
с)Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының элементті;
д) Әлеуметтік қамсыздандыру құқығының пәні;
8.Ұйымның басшысы немесе ұйымның жарғысына (не өзге де локальдық
актіге) сәйкес өкілеттіктерге ие өзге де тұлға арқылы.
а) комитет;
ә) кеңес;
б) комиссия;
в) әлеуметтік әріптестік;
г) жұмыс беруші;
9.Нақты бір кәсіпорында немесе ұйымда әлеуметтік- экономикалық және еңбек
қатынастарды реттеу үшін тараптармен келісілген және қабылданған ережелер
(жағдайлар).
58
а) менешік иесі және кәсіподақ комитеті;
ә) кәсіпорын басшысы және еңбек ұжымы;
б) уәкілдігі бар өкіл және кәсіподақ комитеті;
в) кәсіподақ иесі және еңбек ұжымы;
г) ұжымдық шарттың мазмұны;
10.Еңбек заңнамасында танылған еңбек құқықтары мен міндеттерін иелену
қабілеті, яғни, еңбек құқығы қатынастарының қатысушысы болудың теориялық
мүмкіндігі немесе қабілеті.
а) еңбек құқығының түсінігі;
ә) еңбек құқығының әдісі;
б) еңбек қатынастары;
в) еңбекке құқық қабілеттік;
г) ұжымдық шарттар;
Пайдаланылатын әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
1.
ҚР Еңбек кодексі. 2007
2.
Айымханова Н. ҚР еңбек құқығы. – Алматы: Жеті жарғы, 2002.
3.
АхметовА., Ахметова Г. Еңбек құқығы. – Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
4.
Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана:
Атамұра. 2004
Қосымша әдебиеттер:
5.
Абузярова Н.А. Трудовое право РК. –Актобе, 1997.
6.
Гусов. К.Н., Толкунова В.Н. Трудовое право России: Учебник. – М.:
Юрист, 1997.
7.
Уваров В.Н. Трудовое право РК. – Алматы: Изд. КАЗГЮА. 2000.
№5 Сабақ. Еңбек шарты
Сабақтың мақсаты: Еңбек шартының түсінігі мен мазмұны, мерзімі, оны
жасау тәртібі мен оны тоқтату негіздері туралы мағлұмат беру. Жұмыстан
шығару тәртібі мен жұмыстан шеттету жағдайларын түсіндіру.
Сұқбат сабақтың жоспары
1.
еңбек шартын бекітудің түсінігі және шарттары.
2.
еңбек шартының мазмұны және оған қойылатын талаптар.
3.
еңбек шартының түрлері. Шарттың нысаны.
4.
еңбек шартын жасау тәртібі: жұмысқа алу кезінде талап етілетін
құжаттар.
5.
Басқа жұмысқа ауыстырулар: түсінігі және жіктелуі.
6.
Жұмыстан шеттетудің түсінігі, негіздері және тәртібі.
7.
еңбек шартын тоқтату және бұзу негіздері.
Бақылау сұрақтары:
1.
Еңбек шартының мазмұнында қандай ережелер міндетті болып
табылады?
2.
Жұмысқа қабылдаудың жалпы ережелерін атаңыз.
59
3.
Жұмыс беруші қызметкерді жұмысқа алар кезде қандай құжаттарды
талап етуге құқылы?
4.
Сынақ мерзімінің құқықтық салдары қандай?
5.
Жұмысқа қабылдаудан бас тартудың қандай себептері болуы мүмкін?
Глоссарий
1.Еңбек шарты дегеніміз бұл қызметкердің ішкі еңбек тәртібіне бағына
отырып,белгілі бір еңбек функциясын (белгілі бір мамандық, біліктілік және
кәсіп бойынша жұмысты) орындау міндетін,ал жұмыс берушінің қызметкерге
уақтылы және толық көлемде жалақы төлеп отыру және қалыпты еңбек
жағдайларын қамтамасыз ету міндетін көздейтін қызметкер мен жұмыс
берушінің арасындағы жазбаша келісім.
2.Еңбек шартының тараптары болып қызметкер, яғни белгілі бір жасқа жеткен,
еңбек құқық субъектілігіне ие,жұмыс берушімен еңбек шартын жасасқан және
еңбек шартына сәйкес белгілі бір жұмысты орындайтын азамат пен жұмыс
беруші,
яғни
қызметкерді
жалдаған
және
оған
тиісті
жұмыс
берген,қызметкермен жеке еңбек шартын жасасқан заңды немесе жеке тұлға
табылады.
3.Еңбек шартының мазмұнын тараптардың өзара құқықтары мен міндеттерін
анықтайтын жағдайлар құрайды.
4Еңбек шарты нысаны жазбаша нысанда жасалады,кемінде екі дана етіліп
жасалады және оған тараптар қол қояды.
5.Демалыс – жұмыс орны (лауазымы) мен осы Кодексте белгіленген
жағдайларда орташа жалақысын сақтай отырып, қызметкердің жыл сайынғы
үзіліссіз тынығуын қамтамасыз ету немесе әлеуметтік мақсаттар үшін
қызметкерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату
6.Еңбек қатынастары – Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында, еңбек
шартында, ұжымдық шартта көзделген құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру
үшін қызметкер мен жұмыс берушінің арасында туындайтын қатынастар;
7.Еңбек қатынастарына тікелей байланысты қатнастар – осы Кодексте
көзделген жағдайларда еңбекті ұйымдастыру мен басқаруға, жұмысқа
орналастыруға, кәсіптік даярлауға, қызметкерлерді қайта даярлауға,
жәнеолардың біліктілігін арттыруға, әлеуметтік әріптестікке, ұжымдық шарттар
мен келісімдер жасасуға, еңбек жағдайларын белгілеуге қызметкерлердің
(қызметкерлер өкілдерінің) қатысуына, еңбек дауларын шешуге және Қазақстан
Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын бақылауға байланысты
қалыптасатын қатынастар;
8.Еңбек қауіпсіздігі – еңбек қызметі процесінде қызметкерлерге зиянды және
(немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерін болғызбайтын іс-шаралар
кешенімен қамтамасыз етілген қызметкерлердің қорғалу жай-күйі;
9.Еңбек қауіпсіздігі жағдайлары – қызметкер еңбек міндеттерін орындаған
кезде еңбек процесі мен өндірістік ортаның еңбек қауіпсіздігі талаптарына
сәйкестігі;
10.Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мониторингі - өндірістегі еңбек
қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін қадағалау жүйесі, сондай-ақ
еңбек қауіпсіздігінің және еңбекті қорғаудың жай-күйін бағалау мен болжау;
