И. И. Жумагулов, А. А. Бегалина

85 
 
қоректенудің  микротрофты  түртегі
  қалыптасады,  яғни  саңырауқҧлақ 
ӛсімдікті  минералды  тҧздар  еріген  сумен  қамтамасыздандырса, 
саңырауқҧлақтар болса, жоғары сатылы ӛсімдіктер тҥзген кӛмірсуларын 
және  басқа  да  органикалық  қосылыстарды  пайдаланады.  Қоректенудің 
бактерия  түртегінде 
тҥйнек  бактериялары  ӛсімдіктермен  селбеседі. 
Селбесуге  оңтайлы  жағдай  қалыптастырғанда  азотты  биологиялық 
жинау шамасы жылына бірнеше жҥз кг/га жетеді. 
Ӛсімдіктер  тамыры  және  жапырақтары  арқылы  қоректенуіне 
байланысты,  қоректенудің  екі  тҥртегін  ажыратады: 
ауадан  қоректену
 
(фотосинтез) - ӛсімдік жасыл жапырақтарымен қӛміртегінің қостотығын 
атмосферадан  сіңіреді; 
тамырдан  қоректену  - 
ӛсімдіктер  суды, 
минералды  тҧздардың  иондарын  және  кейбір  органикалық  заттарды 
топырақтан тамырымен сіңіреді. Қоректенудің бҧл тҥрлері ӛзара тығыз 
байланыста.  Мысалы,  топырақтағы  қоректік  заттардың  тапшылығы 
жапырақта  органикалық  заттардың  қҧрылуын  кідіртеді, ол  ӛз кезегімен 
ӛсімдіктің  ӛсуін  және  дамуын  тежейді,  олардың  ӛнімділігін 
нашарлатады.  Тыңайтқыш  қолдану  осыларды  болдырмаудың  алдын 
алуға  немесе  әртҥрлі  қолайсыздықтардың  әсерін  жҧмсартуға  мҥмкіндік 
береді.  Ӛсімдіктердің  қолайсыз  жағдайларға  бейімделінуін,  олардың 
қҧрғақшылыққа  және  аязға  тӛзімділігін,  ауыруларды  жҧқтырмау 
қабілетін арттырады.  
Пайда  болуына,  алу  тәсілі  мен  орнына  байланысты  жергілікті 
(органикалық) 
және 
ӛндірістік 
(минералды) 
тыңайтқыштарды 
ажыратады. 
Органикалық  тыңайтқыштарға
  кӛң,  кӛң  садырасы,  қҧс 
саңғырығы,  шымтезек,  кҥл,  қорда  жатады.  Қоректілігі  айтарлықтай 
жоғары. 
Ӛсімдіктерді 
азотпен, 
фосформен, 
калиймен, 
микроэлементтермен 
қамтамасыздандырумен 
қатар 
органикалық 
тыңайтқыштар 
топырақтың 
су-физикалық 
қасиеттерін 
де 
(қҧрылымдайды)  жақсартады. 
Минералды  тыңайтқыштарға
  азотты, 
фосфорлы, калийлі, кҥрделі, аралас және микротыңайтқыштар жатады.  

жүктеу 1,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: