Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы. - Химиялық тепе-теңдіктің теңдеулерінен жүйедегі кез келген заттың (А, В, С немесе Д) қоюлығын өзгертсек, тепе-теңдіктің ығысатынын (оңға немесе солға) байқауға болады. Мысалы, А, В заттардың қоюлықтарының көбеюі тепе-теңдікті реакция өнімдерін түзетін (С, Д) жаққа қарай ығыстырады. Өйткені 20(К1/К2 =[С][D]/[А][В]), 20а(Кс=[С]c[D]d/[А]a[В]b)-теңдеулеріндегі бөлшек бөлімінің артуы оның алымының да артуына әкеп соқтырады, себебі олардың қарым-қатынасы -берілген жағдайда тұрақты шама. С, Д заттарының қоюлықтарының өзгеруі де тепе-теңдікті өзгертеді. Қысым мен температурада тепе-теңдіктің ығысуын өзгертеді екен. Тепе-теңдіктің ығысуы жаңадан қайта бір тепе-теңдік жағдайға алып келеді. Жүйенің бір тепетеңдіктен екінші тепе-теңдік жағдайына өзгеру нәтижесіне байланысты ауысуы химиялық тепе-теңдіктің ығысуы деп аталады.
Жүйенің сыртқы жағдайда байланысты тепе-теңдікке әсері Ле-Шателье ережесімен (принципімен) анықталады. Ол химиялық тепе-теңдіктің ығысу ережесі деп те аталады. 1884 ж. Ле-Шателье былай тұжырымдаған болатын: егер тепе-теңдік күйіндегі жүйеге сырттан әсер етсе (қоюлықты, қысымды температураны өзгертсе), онда жүйенің ішінде сол әсерді әлсірететін өздігінен жүретін процестер пайда болады.
Шаблоны презентаций с сайта presentation-creation.ru
Жоғарыда химиялық тепе-теңдік кезінде тура және кері процестердің жылдамдықтары тең болады дегенбіз. Сондықтан сыртқы әсер екі жылдамдыққа бірдей әсер етпейді және жылдамдықтардың теңдігі бұзылады да, химиялық тепе-теңдік бір жаққа қарай ығысады. Біраз уақыт өткен соң жүйе жаңа тепе-теңдік күйге келіп, тағы да кері және тура процестердің жылдамдықтары өзара теңеседі, бірақ ол жылдамдықтар бастапқы тепе-теңдік күйінің жылдамдығынан өзгеше болады. Жоғарыда көрсеткен аммиактың синтезделу реакциясын ескере отырып: - Жоғарыда химиялық тепе-теңдік кезінде тура және кері процестердің жылдамдықтары тең болады дегенбіз. Сондықтан сыртқы әсер екі жылдамдыққа бірдей әсер етпейді және жылдамдықтардың теңдігі бұзылады да, химиялық тепе-теңдік бір жаққа қарай ығысады. Біраз уақыт өткен соң жүйе жаңа тепе-теңдік күйге келіп, тағы да кері және тура процестердің жылдамдықтары өзара теңеседі, бірақ ол жылдамдықтар бастапқы тепе-теңдік күйінің жылдамдығынан өзгеше болады. Жоғарыда көрсеткен аммиактың синтезделу реакциясын ескере отырып:
- N2 + 3H2←→ 2NH3
Достарыңызбен бөлісу: |