Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 68/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) Шортанбай, Шөже, Орынбай, Сақау,  Соқыр Ажар, Жанкелді, Мағауия,  т.б. ақындардың шығармаларын жа- зып алып, өз қолжазбасынан орын  беруі, әр ақын мен оның келтірген  өлеңінің қай жағдайда айтылуы ту- ралы түсініктеме жазуы әдеби-тари- хи бағыттағы ой-пікірінің жоғары- лығын көрсетеді. Оны ұлы Абай  поэзиясындағы өсиет-нақыл мәндегі  өлең жолдарын ыждағаттылықпен  сұрыптап алып «Абай афоризмдері»  деп бөлекше топтастыруы тағы да  дәлелдей түседі. Бұл – шын мәнін- де ғылыми-зерттеушілік ізденісті  талап ететін творчестволық жұмыс.  «Мұның өзі де оның әдебиет жайлы  түсінік білімінің молдығын бай қат- са, екіншіден, қазақ әдебиетіне қа- тысты көп деректердің шоғырлануы- ның өзі-ақ Мәшһүр жазбаларының  қан ша маңызды екенін айқындай  түседі» [8, 388].  Шығыстың әдебиеті мен тари- хын жетік білген, оқымысты ғұлама  атанған М. Ж. Көпеев жеке ақын- жырау туралы бағалаушылық мәндегі  пікір айтқанда Ақан сері жайында  «заманның сұңқары, қызыл тілдің  ділмары, жігіттің құлпы жібегі, сөз- дің ағытылған тиегі» десе, Бұқар жы- рауды «Өз заманындағы жандар бұл  кісіні көмекей әулие деседі екен. Бір  сөз білмейді, тек көмекейі бүлкілдеп  жырлай бастайды екен», – деп, Абы- лай ханның ақылшы биі және өз  сөзін қаймықпай айтар үлкен жырау  екенін бағалайды. Бұл пікірдің Бұқар  тұлғасына байланысты әлі күнге  дейін айтылып келе жатқанын ескер- сек, ғылыми құндылығы айтпаса да  түсінікті. Мәшһүрдің әдеби-тарихи ой-көз- қарасын сөз еткенде ерекше көңіл  аударғаны Абай шығармашылығы  екені байқалады. «Дала уалаятының  газетінде» Абайдың көзі тірісінде-ақ  пікір білдірген Мәшһүр ақын өз ойын  бірде: Ақынды айт Ақмолда мен Ыбырайды, Үлгісін өнер-білім жұртқа жайды», –  деген өлең жолдарымен білдірсе, енді  бірде Құнанбайұлы Ыбырай марқұм  айтыпты ғой деп, «Адам бір боқ  көтерген боқтың қабы» деген өлеңінен  үзінді келтіре отырып: «Соңғы ел бі- лімдарлары – бұл. Адамды адам саны- на кіргізбей жүрген қарындағы бір қап  «жұмбақ» екенін білді де ішіп-жемекті  аз қылды... Аз жеуді, аз ұйықтауды,  аз сөйлеуді мұ рат тұтты», – деп осы  өлеңді фи лософиялық көзқараста тал- дап, Абай дың ғұламалығына ден қоя- ды. Бұл да ғасыр басындағы ғылы- ми-зерт теушілік ой-пікірге Мәш һүр  ақынның айтарлықтай үлес қосқаны- ның бір белгісі. Ре по зи то ри й Ка рГ У 84 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз