Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 392/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

V БӨЛІМ.   Әдеби сын тарихы және ғылыми мектептер жағынан да биік деңгейден табыл- май қалатын шағында да сыншының  білім-парасаты мен эстетикалық тал- ғамы санаттан шығып қалған емес.  Мұның өзі – сын дәрежесін аңғартуға  қажетті субъективтік себеп.  Екінші, объективтік себеп – көбі- не әдебиеттің жалпы дәрежесіне  тәуелді. Егер көркем шығармалар  өзінің қоғамдық мәні жағынан көр- кем бейнелер жасау типтік жағдай- ларды көрініспен суреттеу, тіл бай- лығын игеру, оқушыны ілгері ұм- тылдыратын эстетикалық идеяларды  белгілеу жағынан биік деңгейден  табылып жатса, онда сынның өресі  биік болғаны. Сыншы әрқашан көр- кемдік дамудың кезеңді асуларында  ойын өрбітуге қажетті дәлелдерді  әдебиеттің күнделікті шындығынан  ала отырып, келешекте шығар биік- терді бағдарлайды, әдебиеттің өр- кендер арнасын анықтайды, әдеби  үрдіске белсене араласады.  Ал халық ғұмырын қастерлеп,  оның өткені мен өткеліне өзгеше  қарап, бүгіні мен болашағы үшін бел  шешіп, белсене араласуда жанпи- далыққа жақын тұру, қажет жерінде  құрбандыққа да қол арта алатын аза- мат болу – екінің бірінің маңдайына  бұйыра бермейтіні белгілі.  Белгілі ғалым, профессор Т. Кә- кі шев қазақ әдебиеті сынының туу,  қалыптасу жолдарын нақты дәуір- лерге бөле отырып зерттеу барысын- да сын мен әдебиеттану ғылымының  сабақтаса, бірін-бірі толықтыра оты- рып дамитынын ескеріп, үлкен үш  кезеңге жіктейді. «Бірінші кезең –  қазақ әдебиеті сынының туу дәуірі.  Қазақ әдебиеті сынының туу процесі  Қазан төңкерісіне дейін созылған.  Екінші кезең – қазақ әдебиеті сы- нының жанр ретінде қалыптасу және  әдебиеттану ғылымының туу дәуірі.  Бұл процесс 1917-1937 жылдардың  арасын қамтиды. Үшінші кезең – қа- зақ әдебиеті сынының өсіп-өркен- деу және әдебиеттану ғылымының  қалыптасу дәуірі 1938-1985 жылдар  аралығы» деп қарастырады. Осы үш  кезеңнің әдебиет туралы ұлттық ғы- лымының бастан өткерген тарихи  жолына тікелей қатысы бар. Себебі,  әдеби сын өзінің туу дәуірінен бастап- ақ ұлттық әдебиеттің тарихы мен  әдеби теориялық мәселелері жайын- да пікір білдірмей тұра алмайды. Бұл  туралы В. Г. Белинский «Орыс әде- би сынының тарихи жолы мен даму  кезеңдерін шолу дегеніміз – орыс  әдебиетінің тарихын еріксіз шолу»  десе, орыс әдебиеттану ғылымының  қалыптасу тарихын зерттеушілердің  бірі П. А. Николаев: «Попытка систе- матического исторического обзора  знаний о литературе первоначально  осуществлялась на материале крити- ки. Вместе с теорией и историей ли- тературы критика составляет науку о  литературе», – деп жазады [3, 41].  Қазақ әдебиеттану ғылымын,  ондағы әдеби-теориялық ғылыми- Ре по зи то ри й Ка рГ У 415 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз