Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 228/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) пікірлерін, В. Г. Белинскийдің ғы- лыми мұрасы туралы біржақты көзқа- расын маркстік-лениндік әдіснама  көп ұзамай қатты сынап, «Плеханов  ортодоксиясы үшін» ұраны заман та- лабынан шығып қалды. Алайда осы  ұранға сай жазылған мақалалардағы  әдеби-теориялық ой-пікірдің ізде- нісін түбегейлі қате деп табу дұрыс  емес. Заман талабына сай үстемдік  құруға қолдан келгеннің бәрін жа- сап жатқан маркстік-лениндік әдіс- наманың қағида-қисындарына икем- делу жолындағы ұмтылыстары бо- латын. Өйткені, бұқарашыл ақын- жазушылар «ұлтшыл және тап жауы»  ретінде жойылғаннан кейін ұлттық  әдеби-теориялық ой-пікірді дамы- тушы төңкерісшілер ғана болды да,  алға ұстар жалғыз-ақ бағыт қалды.  Ол маркстік-лениндік әдіснама еді.  Мәдениет пен өнер әдебиет пен  ғылым партиялық басшылықтың,  кеңестік идеология мен тап сая- сатының құрсауына түскен кезде  басқа барар жол да қалмағанды және  ол төңкерісшілдердің тапшылдық  көз қарасына сайма-сай келді. Бұл  белгілі бағытта ізденістер сипатын  танытқанымен, 1930 жылдардың бас  кезіндегі сыншылдық және әдеби- теориялық ой-пікірдің тұрпайы со- циологизм ықпалында қалуына ба- сты себеп болды да, қазақ әдебиетін  теориялық тұрғыда зерттеудің негіз- гі мәселелері назардан тыс қалды.  Тұрпайы социологизм ықпалындағы  солақай сыншылдыққа сол кездегі  өлкелік партия комитетінің саяси  басшылығының да әсері аз болма- ды. Негізінен тұрпайы социоло- гизм  маркстік-лениндік  ілімнің  туын көтеріп шыққан теория еді.  Бірақ кемшілігі тапшылдықты тым  дөрекілендіріп жіберді. Мысалы, тұрпайы социологизмнің 1930 жыл - дардың басында өріс алуына Ста - линнің «Большевизм тарихы ның  кейбір мәселелері туралы» атты  хаты қатерлі роль атқарды. Бұл хат  бойынша өлкелік партия комитеті  мен марксизм-ленинизм инсти- ту тының «Сталин жолдастың ха- тына байланысты Қазақстандағы  күрес міндеттері туралы» қаулысы  жа рияланды. Онда «әлі де болса  алашордашылардың ықпалынан шы- ға алмай келе жатқан қазақ әдебиеті  мен сынының мәселелеріне ерек- ше назар аударылуы қажеттігі» атап  көрсетілді. «Осы қаулыда C. Сей- фуллиннің шығармашылығында ес- кі феодалдық рушыл қоғам дәріп- теледі, Ғ. Тоғжановтың әдебиет  жай лы еңбектерінде маркстік емес,  Пле хановтың ықпалына түсіп, со- рақы қателіктер жіберілді деп атап  көрсетті». Бұл қаулыға орай әде- биет майданында «ұлтшыл-алаш- ордашыларды» әшкерелеу науқаны  қайта жанданып, енді олардың  ықпалын төңкерісшіл ақын-жазу- шылардың шығармаларынан із- деу өріс алды, байшылдықтың,  Ре по зи то ри й Ка рГ У 246 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз