Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 139/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) гиясын жырлайтын шығармаларды  өздерінің ұлтшылдық пікірін жасы- рын насихаттау үшін пайдалануда»  деген қате ұғым орын алып, әдеби  мұраны жариялауда бірталай еңбек  еткен «Шолпан», «Абай» журналда- ры ұлтшылдықтың ұйымдық орга- ны ретінде танылды. В. И. Лениннің  мәдени мұра туралы қағидаларын  басшылыққа алып, өздерін «жаңа  мәдениет, жаңа пролетарлық әдебиет  жасаймыз» деген пролеткультшыл- дар классикалық мұраны, Абайды  жоққа шығарды. «Олар Абайды өз- дерінің идеялық көсемі ретінде  көтерді, одан үйренуге шақырады»  деген сияқты пікірлер айтып, әдебиет  тарихын зерттеудің кең өріс алуына  кедергі келтірді. Классикалық мұраны зерттеуде- гі жұмыстарға пролеткультшылдық  ни ги лизмнің әсерін сөз еткен- де, С. Мұқановтың сол кездердегі  мақалаларына соқпай өте алмаймыз.  «Жаңа дәуір ұсынған ұлы идея ларды  жүзеге асыруда талай бұра лаңдар  кездесті. Әсіресе, әдеби-мәдени мұ- ра саласында «дөрекі социологизм»  мен пролеткультшылдық дәуір леп  тұрғанда, Николайдың «малайы» –  Пушкин, граф Толстой, «қарашек- пенді Ресейдің ақыны» – Есенин,  нәзік жанды Блоктардың бізге керегі  жоқ, оларды тарихтың қоқысына тас- тау керек» деп жатқан көзқарастан  ешкім де, оның ішінде С. Мұқанов та  сырт қала алған жоқ». С. Мұқановтың  «Қара тақтаға жазылып қалмандар,  шешендер», «Көркем әдебиет тура- лы», «Қазақ әдебиеті туралы қо- рытынды пікірім», «Әркім өзінше  ойлайды» атты мақалаларында «ұлт - шыл-алашордашыларға» қарсы кү- рестің салқынымен нигилистік жә- не «тұрпайы социологизм» көзқа- расында пікір білдірді. Автор «қазақ  әдебиеті өзін-өзі үлгі алатын дәуірге  жеткен жоқ» деп халықтың, оның да- рынды өнер иелерінің әдеби мұрасын  жоққа шығарды. Абай поэзиясы ның  ағартушылық, жаңашылдық, сын- шылдық сипатын дұрыс бағалай  отырса да, «Абай – байшыл таптың  ақыны» деген қорытынды жасайды.  С. Мұқановтың пікірлерінде про - лет культшылдық солақай сын шыл- дық басым болғанда ғылы ми-зерттеу  әдісі, тәжірибенің жетіспеуі, көпте- ген әдеби-тарихи проблемалардың  жаңа көтеріліп жатқаны айқын се- зіліп тұрды. Ғылыми зерттеушілік  ой-пікірдің ұлт әдебиетінің тари- хи даму жолын зерттеуге ұмтылып  жатқан шағында, яғни «Дүниені тү- лен түртіп, аударылып-төңкеріліп  жатқанда алашшылдар болсын, төң- керісшілдер болсын сөзден де, істен  де тартынбай, әрқайсысы өз керегін  айтты, жазды. Төңкерісшілдер өкі- меттік билікке ие болған қоғамдық- әлеуметтік күштерге арқа сүйей оты- рып, маркстік-лениндік түсініктің  үде сінен шығуға, бұлжытпай орын - Ре по зи то ри й Ка рГ У 156 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз