Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 363/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІV БӨЛІМ.  Қазақ библиографиясының тарихы  гизы Букеевской орды». (1889),  А. Е. Алекторовтың «Указатель  книг, журнальных и газетных ста- тей и заметок о киргизах» деген ат- пен «Оренбургский листок» газеті не  1892, 1893 жылдары, «Тургайская  газетада» 1895 жылы, Қазан универ- си теті «Хабаршысының» 1900 жыл - ғы 16 томында жариялан ған көрсет- кіштер, Д. К. Зелениннің 1913 жы лы  Санкт-Петербургтен шыққан биб- лиографиялық көрсеткіштері бұл са- ла бойынша жүргізілер жұмыстар дың  ізашары болды. Бұл туралы «Қазақ  кітаптары» көрсеткішінің авторлары  Ү. Субханбердина мен С. Есова бы- лай: «Орыс ғалымдары қазақ халқына  жанашырлықпен өздерінің көптеген  оқулықтары мен ғылыми еңбектерін  сыйлады. Қазақстан Ресейге қосылмай  тұрғанда қазақ тілінде кітап басты- ру атымен жоқ еді. Егерде бірді-екілі  кітап бола қалса, олар араб, парсы,  шағатай тілдерінде шыққан кітаптар  болатын. Қазақстанда кітап бастыру  Ресейге қосылғанан кейін басталды.  Бірақ кітаптар Қазақстанның өзінде  емес, Петербургте, Қазанда, Орын- борда, Омбыда, Ташкентте басыл- ды. Көбінесе Қазан университетінің  Каримовтар мен Хусаиновтардың  баспаларынан шығып тұрды. Кітап  бастыру жұмысы ХІХ ғасырдың ба- сынан басталса да, алғашқы кезде өте  баяу жүрді». ХІХ ғасырдың орта кезінде орыс  ғалымдары түркі тілдес халықтар- дың, оның ішінде қазақ халқы ның  этнографиясын, тарихын, тілін, әде- биетін жинауға, ғылыми талдау- лар жасай отырып зерттеуге кірісті.  Зерттеу жұмысымен айналысатын,  орысша оқыған бірді – екілі адам  қазақ арасынан шыға бастады. Бұлар  қазақтың ауыз әдебиет нұсқаларын,  ақын-жыраулардың өлең-жырларын  жазып алып, кітап етіп бастыруға  ұсынды. Орыс алфавитінің графика- сымен қазақ тілінде кітаптар жазды.  Бұл ретте Ш. Уәлиханов, Ы. Ал- тынсарин, Ә. Диваев, В. В. Радлов,  Г. Потанин, И. Н. Пантусов, Г. М.  Мелиоранский, Н. И. Ильминский,  А. Е. Алекторов және тағы басқалар- дың еңбектерін атауға болады. Түркі тілдес халықтардың ауыз  әдебиетін, тілін, мәдениетін зерт- теуде жоғарыда аты аталған ғалым- дар дың көбімен ғылыми қарым- қатынаста болған адам – ғалым,  тілші, фоль клорист, этнограф, Қа- зан университетінің профессоры  Ни колай Федорович Катанов. Ол – атақты лингвист болуымен қатар,  ауыз әдебиет үлгілерін жинаушы,  оны зерттеуші, орыс тіліне аудару- шы, түрлі коментариялар жазып,  ғы лыми  құндылығын  анықтап,  жанр ларға жіктеуші, оларды басып  шы ғарушы. Соның ішінде қазақ- тың әдебиеті, мәдениеті, тілі туралы  жазған А. Е. Алекторов пен П. М. Ме- лиоранскийдің; қазақ тілі мен эпосы  туралы жазған Н. Я. Сар кин мен М. Н.  Ре по зи то ри й Ка рГ У 384 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз