Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 294/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары табу бағытындағы нигилизмге ұшы- рады. «Тұрпайы социологизм» тео- риясындағы көзқарастан мектеп- терге арналған оқу құралдары мен  бағдарламалар да сау қалған жоқ.  «Ұлтшылдық  бұрмалаушылықта»  деп табылған оқу құралдары пай- даланудан алынып тасталды. Қазақ  әдебиетінен мектеп пен жоғары оқу  орындарындағы оқу бағдарлама лары  қаулы-қарарлар талап еткен маркс тік- лениндік әдіснамаға сай қайта жа- зылды. Олардың ал ғашқы жобалары  Қ. Тұрғанбаев пен М. Сармурзинаның  «Қазақ  әде биетінің  программа- сындағы өрескел қателіктер тура- лы» деген мақаласында сыналып  та үлгерді. Ұзақ талқылаудан және  идеология саласындағы «қырағы  көздердің» сынынан өткен 5-7  кластардағы әдебиеттік оқу үшін,  VІІІ-ІХ кластарға әдебиеттің тари- хи курсын жүргізу үшін орта мек- теп бағдарламалары жарық көрді  (1951). Олардың негізінде «Қазақ  әдебиетінің тарихы» деген атпен  фольклорға арналған І томының  проспектісі, «Қазақ ССР-нің ерте за- маннан Ұлы Октябрь социалистік  революциясына дейінгі тарихының»  проспектілері басылып шықты. Бұ- лар ғылыми-зерттеушілік ой-пікір  алдына маркстік-лениндік әдіс- нама қағидаларының талаптары- нан шығармайтын жолбасшылық  мақ сат-міндеттерді белгілеп берді.  Орта мектептің VІІІ, ІХ кластары- на арналған «Қазақ әдебиеті» оқу  құралдары түзетіліп төртінші рет  басылды (Редакциясын басқарған  М. Ғабдуллин). ІХ класс үшін  Ә. Шәріповтің әдебиет хрестома- тиясы шықты. Қатты өзгерістерге  ұшырағандықтан,  қарастырылған  фольклорлық үлгілер мен ақын- жазушылар шығармалары қоғам  заң дылықтарымен, тап күресімен  ты ғыз байланыстылықта алынғаны  айтпаса да түсінікті. Ғалым Қ. Жұ- малиев айтқандай, «1950-1951 жыл- дардан бас тап әдебиет оқу құрал- дарында, жеке мақалаларда өткен  ғасырлардағы әдебиет тарихын жоқ- қа шығаратын теріс көзқарастар пай- да болды» [1, 93]. Біздің жоғарыда Абай мұрасын  зерттеудегі қателіктерді әшкерелеуден  бері қарай ұзақ-сонар сөз етіп келген  «тұрпайы социологизм» теориясы- ның бұрмалаушылықтарының бар- лығы бір ғана 1951 жылы жүзеге  асқанын ескеретін болсақ, ұлттық  ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің  бас сауғалауға көшкенін, үн-түнсіз  қа луға мәжбүр болғанын түсінуге  болады. Осы жылдың соңына қарай  «ұлтшыл-буржуазияшылдарды»  әшкерелеу науқаны қазақ әдебиет та- ну ғылымының даму жолында еңбек  еткен Е. Ысмайылов, Т. Нұртазин,  Қ. Мұқаметханов, Қ. Жұмалиевтер- дің ұсталып, социалистік қоғамға жат  элементтер ретінде әдеби ортадан  аластатылып, 25 жылға сотталуы- Ре по зи то ри й Ка рГ У 313 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз