Хазірет айша

Барша мұсылманның ардақты анасы 
−
 хазірет Айша
396
жүзін иудей тайпалары, төрт мыңын араб мүшріктері 
құраған. мұның тек бір мың бес жүзі ғана мұсылман 
ансарлар еді. анығырақ айтқанда, ол кезде алла ра-
сулын қолдаушылар он бес пайызды құрады. алайда, 
пайғамбарымыз (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) өте 
аздығына қарамастан, басқа топтардың қолдауын 
алып, мәдина мемлекетінің басшысы болған. 
міне, айша анамыз осы мәселе жайлы айта 
келе, 
пайғамбарымыздың 
басшы 
болуының 
себебін дағдарысқа түскен қалаға қадірлі адам боп 
келгендігімен байланыстырған. себебі, мәдинадағы 
иудейлер мен мүшріктер өздерін бітпейтін соғыстан 
құтқарып, бастарын біріктіретін тұлғаға мұқтаж еді. 
Екі жақ қанша бітімге келсе де, араларынан шыққан 
басшыға бағынбайтын. Өйткені, ғасырға созылған 
соғыстар нәтижесінде құдды олар сырттан келер 
қадірлі бір кісіге зәру күй кешкендей. 
айша анамыз болып жатқан оқиғалардың астары-
на осылай үңіле білетін парасат пайымы мол жан еді. 
алла тағала адамдардың табиғатымен санаса 
отырып Құран аяттарын жиырма үш жыл бойы 
біртіндеп түсірді. Пенделерге ауыр тимеуі үшін 
Ислам үкімдері осылай аз-аздан міндеттелді. 
сондықтан алғашқы аяттардың басым көпшілігі 
имани ақиқаттарды құрады. меккеде көбіне имани 
мәселелер қозғалған болса, нақты парыз аяттары 
мәдина кезеңінде түскен. 

Айша - ғылымның қайнар бұлағы
397
Бұл хикметті айша анамыз да білетін әрі қараңғы 
қоғамды жарыққа бастауда осы бір хикметті әдістің 
қаншалықты маңызды екенін жиі тілге тиек ететін
684
. 
абзал анамыз кіммен қалай сөйлесу керектігін 
және әртүрлі жағдайларда қандай шешім қабылдау 
керектігін алла расулының өзінен үйреніп, мәселені 
ушықтырмай шешетін. Бірде бір кісі сәлем бере келді. 
расулалла оның келе жатқанын алыстан байқап, «бұл 
нашар кісі» деді. алайда кездескенде сыпайы қарсы 
алып, ұзақ әңгімелесті. Бұны көрген айша таңғалып:
– Уа, расулалла! нашар кісі деп онымен ұзақ 
сөйлескеніңіз қалай?
сонда:
– айша, ең нашар адам ешкім жоламайтын яки 
жамандықтары себепті жұртты өзінен қашыртқан 
жан
685
, – деген жауап естіді.
Пайғамбарымыз Исламды толығымен ұғынбады 
деген оймен бастапқыда шөлде тұратын бәдәуилерден 
келген сыйлықтарға күмәнмен қарайтын. Оны саха-
балар да білетін. Әрине, бұл жағдайға айша анамыз 
да қанық еді. 
Бір күні шөлден Үммү сүмбүлә деген әйел кісі 
келді. ала келген сүтті алла елшісіне берді. Бірақ ол 
кезде пайғамбарымыз үйінде жоқ еді. Үммү сүмбүлә 
расулалланың келуін күтіп тұрғанда анамыз оған:
684
Ішімдік пен зинақорлыққа тыйым салынған үкімдердің мекке жыл-
дарында түспеуінің даналығына ерекше көңіл аударғаны және сол 
себептен уағызда ең алдымен Құран мен сүннеттегі даналық негізге 
алынуы керектігі туралы мысалдар үшін қараңыз: Бұхари, фадаилул 
Құран 6 (4707)
685
Бұхари, Әдәб 38 (5685), мүслим, Бирр 73 (2591), Әбу Дәуіт, Әдәб 6 
(4792), Тирмизи, Бирр 60 (1996)

Барша мұсылманның ардақты анасы 
−
 хазірет Айша
398
– Ол кісі көшпенді арабтардың тағамын жемейді, 
– деді. Осы кезде үйге расулалла мен әкесі Әбу 
Бәкір келіп қалды. Көзі Үммү сүмбүләға түсе сала 
пайғамбарымыз:
– Бізге ұсынар нең бар, ей, Үммү сүмбүлә? – 
дейді. Әйел:
– сізге сүт әкелдім, – деді. Пайғамбарымыз 
(саллаллаһу аләйһи уә сәлләм):
– Ендеше, сүттен құй, – дейді. сосын:
– Әбу Бәкірге бер, ішсін, – деді.
– Үммү сүмбүләнің берген кесесінен хазірет Әбу 
Бәкір (р.а.) сүт іше бастады. сосын:
– Тағы да құй, – дейді. 
Үммү сүмбүле сүт құйған кесесін енді алла ра-
сулына ұсынды. Ол алып сүтті іше бастағанда, айша 
анамыз шыдай алмай:
– Уа, расулалла! Көшпенді арабтар әкелген асқа 
аса құлық танытпаушы едіңіз ғой, – деді. 
сонда пайғамбарымыз былай дейді:
– айша! Бұл әйел олардан емес. Біз қала адам-
дары шөлдегі халықпен байланысымызды үзбеуіміз 
керек
686
.
Қағбаға жанаса орналасқан жарты айға ұқсайтын 
Хатымның үйі Қағбаның іші болып саналып-санал-
майтынын алла расулынан сұрап, алған жауабының 
нәтижесінде айша қоғамдық мәселелерді шешуде 
686
Хаким, мүстадрак 4\142 (7168), Хәйсәми, мәжмәуз зәуәид 4\149, 
ахмад ибн Ханбал, мүснад 6\133 (25054), Ибн сағд, Табақат 8\294, 
Ибн абдулбәрр, Истиғаб4\1942, Ибн Хажар, Исаба 8\233

Айша - ғылымның қайнар бұлағы
399
халықтың ой-пікірімен санасудың қаншалықты 
маңызды екенін ұғынған
687
. 
Әкесі хазірет Әбу Бәкірдің (р.а.) халифалыққа 
тағайындалу оқиғасында жасаған әрекеті де назар ау-
дартады. Бұдан бұрын да айтылғандай, алла расулы 
(саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) өмірден озғаннан 
кейін жүкті мойнына кім алса да оның орнын баса 
алмайтынын ойлап уайымдап, халифалықтың 
әкесіне жүктелгенін қаламады. сол себепті әкесін 
адамдардың халифалыққа лайық көргенін ұнатпады. 
сірә, оның соңы неге апарып соғарын алдын ала 
болжай білсе керек. 
Елдің жалпы іс-әрекеттеріне қарап олардың алда 
не істейтінін сезетін және соған орай әрекет жасай-
тын. Бір іске үкім берерде мәселені егжей-тегжейлі 
зерттеп, берген үкімнің себебін де түсіндіретін.
Халифа хазірет Османның үйі қоршауға алынған 
қысылтаяу шақта өзінің мәдинада болуы керектігін 
айтқандарға берген жауабы
688
және Османның 
шейіт болғанын естігенде көрсеткен әрекеті оның 
қаншалықты парасатты екенін аңғартуда. Өйткені, 
ол әсіресе Осман халифалығының екінші жартысын-
да туындаған, халифаны сынап-мінеудің соңы ақыры 
шейіт етіп тынуға апарғанын айтады және халифаның 
белгілі бір міндеттер тапсыру арқылы қарсыластарын 
басуға тырысқаны дұрыс деп есептеген. 
687
мүслим, Хажж 398 (1333)
688
Ибн Кәсир, әл-Бидая 7\187

Барша мұсылманның ардақты анасы 
−
 хазірет Айша
400

жүктеу 2,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: