Результаты анкетирования учащихся школы

183 
өзі тәрбиелеу, практикалық іс-әрекет процесінде алынған ақпаратты қабылдау және өндіру 
дағдылары[2]. 
Жаһанданған әлемдегі қазіргі әлемдік тәртіптің негізі гуманистік-бағдарланған мәдениет 
болып табылады. Қазіргі жағдайда Қазақстан жастары құндылықтар әлеміне деген көзқарасында, 
өзін, жеке басын іздестіруде үлкен ұтқырлық пен селективтілікпен ерекшеленеді. Қазіргі 
құндылықтар шкаласы таңдаудың көптігімен қиындайды, жастардың ситуациялық және ұзақ 
мерзімді идеялары құндылық бағдарлары жүйесінде көрінеді. Жастар Әлеуметтік жетістіктің 
өмірлік стратегияларының танымалдылығын бірінші орынға қойып, нарық құндылықтарын 
қабылдады: иерархияның жоғарғы сатысында тұрған білім жастардың мақсатты 
құндылықтарының арасында, сондай-ақ адамның өз өмірін жеке жоспарлау принципі, жеке 
бастамасы, жеке басының бостандығы, оның егемендігі, еркін бәсекелестік, плюрализм, ықпалды 
достар мен таныстардың маңыздылығы, "қажетті" адамдардың көмегі, гедонистік құндылықтар, 
прагматизм басым[1]. Экономикалық, рухани дағдарыс жастар арасында дүниетанымның терең 
бұзылуын тудырды және жағдайдың өзі шешіледі деп ойламау керек, бұл шындықта Қазақстан 
жастарын қоғамның қоғамдық өміріне тарту қажет, қоғам өмірлік күштерге, жаңа идеяларға 
мұқтаж. Қазіргі жастар тұлғасында қазақстандық қоғамда бұрынғы ұрпақтардан айтарлықтай 
ерекшеленетін мүлдем жаңа мәдени тип қалыптасты: табысқа жету үшін жаңа бағдарлары, 
құндылықтары, ұтымды экономикалық мінез-құлқы бар жастар қабаты қалыптасты. 
Қазіргі қазақстандық жастардың мәдениеті мен ойлау бейнесі бірнеше жылдан кейін 
біздің әлеуметтік-мәдени болмысымызға тән болады. Табиғаты бойынша жастар қоғам үшін 
маңызды, бұл адами капитал, қоғамның инновациялық, стратегиялық ресурсы[5]. Қазіргі уақытта 
жастар тарихтың субъектісі ретінде қабылданады, онда қоғам өзінің дамуының әр келесі 
кезеңінде өзін-өзі жаңғыртады, оған екінші роль берілмейді, керісінше оның мәртебесі артты. 
Оған оң рөл беріп, онымен прогрессивті өзгерістерді байланыстыра отырып, оның әлеуметтік 
тұрақсыздықтың тасымалдаушысы екендігіне назар аударуға болмайды, оның әлеуеті әртүрлі 
бағытта болуы мүмкін: позитивті-шығармашылық, конструктивті, экстремистік-революциялық. 
Бұл тұрғыда жас ұрпаққа пайдалы нәрсені игеру, дамыту маңызды, практикалық іс-әрекетте 
жүзеге асыруға рұқсат етілген, денсаулыққа, жалпы өмірге зиянды өмірдің жағымсыз жақтарын 
көрсетуге, жеке іс-әрекеттерді жүзеге асыруға тыйым салынған дүниетанымдық идеяларды 
игеруге көмектесу қажет[5]. 
Қоғамның жоғары динамикасы, ақпараттың үлкен ағымы, адамдар арасындағы күрделі 
қатынастар қазіргі жастар игеруі керек білім беру процесінде құзіреттілік мәселесін талап етеді. 
Қазіргі жастардың негізгі құзыреттілігі: өмір бойына білім алу мүмкіндігі: 
«Үздіксіз білім алу моделі», «өмір бойы білім алу»; 
тұлғалық өсу: өзін-өзі тәрбиелеу, ішкі ресурстарды белсендіру, өмірлік стратегия құру; өзіңізде 
жоғары коммуникативті деңгей дамыту: 
ұжымда серіктестік, әр түрлі мәдениеттердің, діндердің, кәсіптердің және т.б. өкілдеріне құрмет; 
ана және шет тілдерін жетік меңгеру; ақпараттық технология дағдыларын меңгеру: ақпараттың 
жаңа технологияларын қолдана білу, құжаттамамен жұмыс істеу, оларды реттеу және жіктеу, 
модельдеу және есептеу аспаптарын пайдалану[2]. 
Білімге табыну, білімге ұмтылу-қазіргі жас жігіттің құндылықтар иерархиясындағы 
жоғарғы саты. Білім беру қазіргі қоғамда басты құндылықтардың бірі, уақыт стандарты - жоғары 
білімді, бәсекеге қабілетті тұлға ретінде әрекет етеді. Мұнда айқын сәйкестік мүдделерін жастар 
және мемлекет, өйткені, тек білімді ұлт одан әрі табысты міндеттерді шешетін болады салмайды. 
Қазіргі уақытта Қазақстанда білім беру саласында "зияткерлік мектептер" жобаларына, 
"Балапан", "Ауыл жастары" бағдарламаларына ерекше басымдық беріледі. "Н.Ә.Назарбаев 
атындағы Жаңа Халықаралық университет" инновациялық жобасын іске асыру елімізде білім, 
ғылым және өндіріс интеграциясының қазіргі заманғы моделін қалыптастыруға, тиімді 
академиялық орта құруға ықпал ететін болады. 
ХХІ ғасырдың жас адамы өзіне өмірде жүзеге асыруға, өзінің құндылық жолағын, 
артықшылықтардың иерархиялық сатысын құруға көмектесетін басым құндылықтарды, 
трендтерді нақты анықтауы керек. Әр адам жеке әлеуетін, қолда бар қабілеттерін іске асырып, 
қоғамның толық мүшесі болуы керек, мұнда жас адам өзін қоғамның бір бөлігі ретінде сезінетін 
фактор маңызды рөл атқарады. 

184 
Батыстан енген алғашқы әлеуметтік тенденциялар негізінен көптеген музыкалық стильдер 
мен бағыттарды анықтайтын субмәдениет институттары болды. 
Болашақта жастар ортасында жаңа сән тұжырымдамасы пайда болды, ол "кулхантинг" 
деп аталды - жастардың талғамы мен қалауына сәйкес келетін жаңа, ерекше, шығармашылық 
үрдістер мен стильдерді анықтау. Қазіргі заманғы кулхантерлар жаңа құбылыстардың, 
ағымдардың өскіндерін анықтайды, талдайды[1]. 
Әлеуметтік-экономикалық қайта құрулардың басталуымен қазақстандық жастардың 
алдында жаңа міндеттер тұрды, оларды шешу әрбір жас адамнан әлем туралы жеке түсінік алуды 
және оларды өз өмірінде ұстануды талап етеді. 
1. «Жақсы, жоғары сапалы білім беру» үрдісі - бұл қазақстандық қоғамның ұлттық жобасы. Білім 
- бұл жас ұрпақтың идеологиялық қатынастарының ең жоғарғы құндылығы, басымдығы, 
сонымен қатар ол қоғамның мотивациялық және мәдени компоненті, адами капитал, қаржылық 
және рухани дағдарыстан шығудың жолы. 
2. «Шығармашылық, мобильді тұлға» тенденциясы - жаңа құзыреттілік идеяларын тудырып, 
жүзеге асыруға қабілетті, стандартты емес шешімдерді табуға және қабылдауға қабілетті, 
адамның ішкі ресурстарының шығармашылық өзін-өзі жүзеге асыруға деген ұмтылысы бар 
шығармашылық, мобильді жеке тұлғаны тәрбиелеу негізінде Қазақстанның табысты, серпінді, 
инновациялық экономикасы құрылады. 
3. «Бәсекеге қабілетті, кәсіби тұлға» тенденциясы - бұл мемлекеттің стратегиялық мақсаты. Бұл 
тенденция жетістікке жетуге бағытталған жаңа формациядағы адамдарды тәрбиелеуді қамтиды. 
Нарықтық қатынастар жағдайында - белгілі бір саладағы кәсіпқой, бәсекеге қабілетті жеке тұлға, 
іс-әрекеттің мақсатын нақты анықтайды, нұсқаларды болжай алады, кәсіби және өмірлік 
мансаптың дамуына ықпал ететін ең ұтымды және моральдық негізделген жолды таңдай алады. 
4. «Жоғары ақпараттық мәдениет» тенденциясы - жаңа ақпараттық технологияларды меңгерудің 
қазіргі заманғы деңгейі, адамның ХХІ ғасырдағы адамға қол жетімді ауқымды ақпараттық 
базаны жүйелеу, талдау, өңдеу мүмкіндігі, оның деректерін жеке және кәсіби өсу үшін 
моральдық-этикалық аспектте пайдалану. 
5. «Айқын өмірлік стратегия» тенденциясы дегеніміз - жеке тұлғаның дүниетанымдық 
нұсқауларын құрудағы қажетті компоненттерді біртұтас және көп өлшемді тәрбиелеу, оның 
ішінде: негізгі бағдарларды өмірлік мақсатқа қою, адамның белгілі бір өмірлік тұжырымдамасын 
құру, нақты құндылық бағдарларының болуы, өмірлік қақтығыстар мен қиындықтарды жеңуге 
дайын болу, тілек уақытша сәтсіздіктерден сабақ алу және бастамашылық жасау, нәтижелерді 
адекватты бағалау және т.б. 
6. «Жоғары құзыреттілік» тенденциясы: осы тенденцияның мазмұны келесі аспектілерді 
қамтиды: проблемалық - әр адамның жағдайды адекватты түсінуі, белгілі бір кәсіптік салада 
мақсаттарды, міндеттерді, нормаларды қою және жүзеге асыру; мағыналы - жеке тұлғаның өзінің 
өмірлік стратегиясын мағыналы түрде жүзеге асыра алу қабілеті, өзінің жеке өсуіне арналған 
шексіз мүмкіндіктерін үздіксіз анықтауға ұмтылысы; аксиологиялық - адамның өмірлік 
жағдайларды өзінің және жалпыға бірдей маңызды құндылықтар тұрғысынан адекватты бағалау 
қабілеті[5]. 
7. «Жеке өсу» тенденциясы дегеніміз - ішкі өзгерістер, өзін-өзі жетілдіру, қақтығыстарды жеңу 
(сыртқы, ішкі), логикалық қорытындысы жоқ жеке әлеуетті анықтау, белгіленген міндеттерді 
орындау процесі. 
Мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігі көбінесе оның басқа мемлекеттермен салыстырғанда 
мүмкіндіктерімен және қабілеттілігімен анықталады: прогрессивті, әлеуметтік маңызды 
құндылықтар мен жастардың өмірлік стратегиясын өзін-өзі құруға, өзін-өзі жетілдіруге және 
өзін-өзі басқаруға бағытталған құндылық бағдарларын қалыптастыру[4]. 
Осыған байланысты қазіргі заманғы жастар саясатының басты міндеті - қоғамның 
қатысуындағы жас ұрпақтың мүмкіндіктерін кеңейтуге жағдай жасау және оның әлеуетін 
Қазақстанның дамуына бағыттау, оның бәсекеге қабілеттілігінің тиісті деңгейін қамтамасыз ету 
болуы керек сияқты. Қазіргі жастардың прагматизмі жастар жұмысына жаңашыл көзқарастарды 
қажет етеді. Жастардың құндылық қатынастарын мансаптық-тұтынушылықтан өзіне және 
қоғамға деген шығармашылық-сындарлы қатынасқа қайта бағдарлауды көздейтін әдістерді 
әзірлеу қажет. 

185 
Жастар өмірге қадам басқан ұрпақ ретінде өз болашағына ерекше қызығушылық 
танытады[3]. Жас ұрпақ өз мүмкіндіктеріне сенеді, болашақта қандай білім мен дағдылар 
өздеріне пайдалы бола алатындығын анық біледі. 
Қазақстанның қазіргі жастары тарихтың субъектісі болып табылады, қазақстандық қоғам 
оны ерекше түрдегі әлеуметтік құндылық ретінде ашты. Қазіргі жастар - бұл өзгерістердің 
ерекше және маңызды факторы, жаңа идеялардың тасымалдаушысы. Осыған байланысты ХХІ 
ғасырдың қажеттіліктерін қанағаттандыратын заманауи мемлекеттік жастар саясаты қажет. 
Қазақстанның жастардың мемлекеттік саясатын қалыптастырудың жаңа философиясы 
заманауи шындыққа негізделген. Қазақстанның жастардың мемлекеттік саясатының басымдығы 
мыналар болуы керек:
- әлеуметтік маңызды әлеуметтік рөлдерді орындау үшін жастардың жеке қабілеттерін ашу;
- жастардың некеге деген оң көзқарасын дамыту, жастарды отбасылық өмірге, ана болуға 
дайындау;
- қазіргі жастардың интеллектуалды және адамгершілік әл-ауқатына әсер ететін демалыстың 
жаңа тәжірибесін дамыту. 

жүктеу 12,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: