Физика курсынан

ФРЕНЕЛЬ БИПРИЗМАСЫНЫҢ КӨМЕГІМЕН

жүктеу 11,48 Mb.

бет	490/666
Дата	15.01.2020
өлшемі	11,48 Mb.
	#26746
түрі	Практикум

1 ... 486 487 488 489 490 491 492 493 ... 666

5.2 ФРЕНЕЛЬ БИПРИЗМАСЫНЫҢ КӨМЕГІМЕН

ТОЛҚЫН ҰЗЫНДЫҒЫН АНЫҚТАУ
ҚАЖЕТТІ ҚҰРАЛ-ЖАБДЫҚТАР: жарық көзі, саңылау, Френель

бипризмасы, линза, окуляр.

5.2.І ҚЫСҚАША ТЕОРИЯЛЫҚ КІРІСПЕ
Жарықтың толқындық табиғаты интерференция құбылысымен түсіндіріледі. Мысалы, сабын көпіршігіне, суға тамған мұнай кілегейіне күн сәулесі түскенде, олардың беттері қызылды-жасылды болып құлпырып тұрады. Мұндай жолақтардың түрлі-түсті болуы көпіршік пен сұйыққа ақ жарық түскендіктен болады. Яғни, жұқа пленканың қабыршақ бетіне монохромат (бір түсті) жарық түссе, онда аралары күңгірт жолақпен бөлінген бір түсті жолақтар байқалып, олардың жарықталынуы бірдей болмайды. Олай болса, осындай ашық және күңгірт жолақтардың пайда болуы – жұқа пленка беттерінен шағылған жарық толқындары бір-бірімен қосылысқанда олардың бірін-бірі күшейту немесе әлсірету себебінен болады. Бұл құбылыс жарықтың интерференциясы деп аталады.

Егер бірнеше толқындардың фазалары бірдей болса, онда мұндай толқындар бірін-бірі күшейтеді де, ал фазалары қарама-қарсы болса, онда толқындар бірін-бірі әлсіретеді. Осындай интерференциялық көріністер байқалуы үшін кеңістіктің әрбір нүктесінде қосылатын толқындар фазаларының айырмасы бақылау кезінде өзгермей тұрақты болуы керек. Сондықтан, фазалары айырмасы уақытқа байланысты өзгермейтін толқындар когерентті толқындар деп аталады. Осындай толқындар шығаратын көздер когерентті көздер болып есептеледі.

Егер берілген нүктеге жетіп қосылған жарық толқындарының фазалар айырмасы бақылау кезінде тұрақты болса, онда осы нүктедегі күрделі тербеліс амплитудасының мәні үлкен, жарық зор, ал амплитуданың мәні кіші болса, жарық нашар болады. Сөйтіп, бақылау нүктесінде интерференциялық көріністер байқалады. Бұдан шығатын қорытынды: тек когерентті жарық толқындары ғана интерференциялық көріністер бере алады.

Сонымен, жарық толқындарының интерференциялық шарттарына олардың жиіліктерінің бірдей және фазалар айырмасының уақытқа байланысты тұрақты болуы жатады. Осындай шарттарды тек монохромат жарық толқындары ғана қанағаттандырады. Жарық толқындарының таралу бағытын белгілі бір сәуле арқылы кескіндеп көрсетуге болады. Енді когерентті жарық толқындарының интерференциясын бақылайық. 1 –суретте көрсетілгендей параллель жарық шоғы кішкене екі тесігі бар І экранға түседі, одан соң

және

тесіктерден өткен жарық ІІ экранға түседі, сонда бұл экранның бетінде ашық және күңгірт жолақтар, яғни интерференциялық көріністер байқалады. Себебі, Гюйгенс принципі бойынша І экранның тесігі сфералық толқындардың жаңа көзі болып табылады. Сөйтіп

және

тесіктеріндегі тербелістерді алғашқы бір ғана толқын қоздырғандықтан, олардың фазалары бірдей де, амплитудалары өзара тең. Соңында екі толқын көзінен шыққан жарық толқындары ІІ экранның бетінде қосылады.

жүктеу 11,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 486 487 488 489 490 491 492 493 ... 666