Физика курсынан

Потенциалдары тұрақты нүктелердің геометриялық орны эквипотенциал бет деп аталады. Потенциал деңгейінің бетінде (эквипотенциал) зарядты көшіру жұмысы нөлге тең болады. Кернеулік пен потенциал арасындағы байланыс:

Сөйтіп, электр өрісінің кернеулігі кері таңбамен алынған потенциал градиентіне тең.

4.1.5- сурет

1. 
   Пантограф столигіне бір жапырақ қағазды бекітеміз.
   
2. 
   Ыдыс ішіне жұқа қабат болатындай су құямыз.
   
3. 
   Нүктелік зарядтың өрісін зерттеу үшін, жұқа су қабаты бар ыдыс ішіне сақина тәрізді электрод қоямыз. Осы сақина тәрізді электродтың центріне цилиндр тәрізді электродты қоямыз.
   
4. 
   Ток көзінің бір полюсіне сақина тәрізді электрод, екінші полюсіне цилиндр тәрізді электрод қосылады.
   
5. 
   Ыдыстың қабырғасына бекітілген үшкір сым гальванометрдің бір клеммасына қосылады.
   
6. 
   Эквипотенциал беттерді анықтау үшін гальванометрдің бір клеммасымен қосылған үшкір сымды цилиндрлік электродтан 1,5-2 см-дей қашықтыққа бекітеміз.
   
7. 
   Пантограф ұшын цилиндрлік электродтың айналасында қозғай отырып эквипотенциал беттің нүктелерін анықтаймыз. Бұл кезде гальванометр көрсетуі нөл болуы керек.
   
8. 
   Пантографтың екінші ұшымен қағазға белгі түсіріп отырып, 6-10 нүктелерді табу керек.
   
9. 
   Бұдан соң гальванометрмен қосылған жіңішке сымның ұшын цилиндр электродтан 5-6 см-дей қашықтыққа орналастырып тағы да 6-10 нүкте аламыз.
   
10. 
    Пайда болған нүктелерді қосып, эквипотенциал сызықтарды табамыз.
    
11. 
    Осы эквипотенциал сызықтарға жүргізілген перпендикуляр күш сызықтары болып табылады.
    
12. 
    Осылайша табылған бейненің астына «нүктелік зарядтың электр өрісі» деп жазамыз.
    
13. 
    Сақина электродты ағытып, ваннадан аламыз.
    
14. 
    Ток көзінің осы босаған ұшына екінші электродты жалғаймыз.
    
15. 
    Пантограф столигіне екінші миллиметрлік қағазды қоямыз да, ыдыс қабырғасына бекітілген үшкір сымды бір электрод қабырғасынан 3-4 см қашықтыққа бекітеміз де, эквипотенциал нүктелерді іздейміз. Бұдан соң, екінші электродтан 3-4 см қашықтыққа сымның ұшын бекітіп, тағы да эквипотенциал беттерді табамыз. Содан соң, сымды электродтардың дәл ортасына бекітіп, тағы да эквипотенциал нүктелерді табамыз.
    
16. 
    Күш сызықтарын жүргізіп, пайда болған бейне астына «дипольдық электр өрісі» деп жазамыз.
    

4.1.4 БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ

1. 
   Электростатикалық өріс деп қандай өрісті айтады?
   
2. 
   Электростатикалық өрістің кернеулігі неге тең? Өлшем бірлігі қандай?
   
3. 
   Нүктелік зарядтың өріс кернеулігі қандай?
   
4. 
   Электростатикалық өрістің кернеулігі мен потенциалының арасындағы байланыс қандай?
   
5. 
   Электростатикалық өрістегі зарядтың орын ауыстыруын қалай есептеп шығаруға болады?
   
6. 
   Электростатикалық өрістің потенциалдылығының шартын жазыңыз?
   
7. 
   Электростатикалық өрістің потенциалы деген не?
   
8. 
   Электр өрісінің күш сызықтары деп нені айтады?
   
9. 
   Электростатикалық өрістің кернеулік сызықтарының эквипотенциал беттерге перпендикулярлығын дәлелдеңдер.
   
10. 
    Эквипотенциал беттер деген не?