Өлшеу — арнайы техникалық құралдардың көмегімен тәжірибе арқылы физикалық шаманың мәнін табу процесі. Физикада өлшеудің тура және жанама тәсілдері қолданылады

Өлшеу — арнайы техникалық құралдардың көмегімен тәжірибе арқылы физикалық шаманың мәнін табу процесі. Физикада өлшеудің тура және жанама тәсілдері қолданылады. 

Мысалы, уақытты - сағатпен немесе секундомермен, ал ұзындықты сызғышпен анықтайды.

шаманың сандық мәнін белгілі бір формула (тура өлшеу негізінде алынған шама) арқылы анықтау.

Мысалы: дененің ауданын немесе көлемін анықтау

Өлшеу дәлдігі адамның тәжірибелігіне, пайдаланатын аспабындағы бөліктердің мәніне байланысты болады. Барлық өлшеулер қаншалықты нақтылап жүгізілгенмен де, тек жуық нәтижесін береді және өлшеу қателіксіз болмайды.

• Өлшеу дәлдігі адамның тәжірибелігіне, пайдаланатын аспабындағы бөліктердің мәніне байланысты болады. Барлық өлшеулер қаншалықты нақтылап жүгізілгенмен де, тек жуық нәтижесін береді және өлшеу қателіксіз болмайды.

қателікке апаратын кейбір жолдарды қарастырайық:

• Аспаптың жаңылысы
• Өлшеудің мұқият жүргізілмеуі (секундомерді уақытында қоспау, көру аймағының дұрыс болмауы)
• Өлшенетін шаманың құбылмалығы (температура, кернеу тербелісі, т.б.).

Арифметикалық орташа мәні мен өлшеген мәнінің айырымы абсолют қателік деп аталады.

Мысалы, өлшеу нәтижесінде дененің ұзындығы 25 мм, 24мм, 27 мм.

қателік

кездейсоқ

Жүйелі қателік

• бір физикалық шаманы қайталап өлшеген кезде заңды түрде өзгеретін және тұрақты түрде қалатын өлшеу қателіктерін құрайды. Олардың өзгешелік белгісі, олар болжанған, анықталған және осының арқасында тиісті түзетуді енгізумен толығымен жойылуы мүмкін

Жүйелік қателіктердің себептері:

• өлшеу эталонымен сәйкес келмеуі;
• өлшеуіш құралдарды дұрыс орналастырмау; (көлбеулік, дұрыс қойылмау);
• құралдың бастапқы мәнінің ауытқуы;

Бірдей жағдайда бірдей мұқияттылықпен жүргізілген физикалық шаманың тура сол мөлшерін қайталап өлшеулер сериясындағы кездейсоқ түрде (белгісі және мәні бойынша) өзгеретін өлшеу қателіктерін құрайды.

Тапсырма

Тапсырма

• Өлшеу құралдарының атауын жазады;
• Құралдардың көрсеткішін анықтайды;
• Физикалық шаманың мәнін оның қателігімен жазады

Не білемін?