Радиациялық гигиенаның негізгі екі бөлімі

1. 
   Иондаушы сәулелену көздерімен жүргізілетін жұмыс жағдайын зерттейтін және қызметкердің қауіпсіздігі шараларын дайындайтын еңбек гигиенасы.
   
2. 
   Бүкіл халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған коммуналды радиациялық гигиена.
   

1. 
   ИС көздерімен жұмыс істейтін адамдардың жұмыс жағдайы мен денсаулық жағдайын зерттеу.
   
2. 
   ИС қолайсыз әсерінен қорғанудың жеке адамдық және жалпы шарапларының кешенін жасау.
   
3. 
   Қоршаған ортаның негізгі нысандарының ( ауаның, судың, топырақтың, тағамның) радиологиялық тазалығына бақылау жүргізу.
   
4. 
   Қоршаған ортаның белсенді қалдықтармен ластануының алдын-алу жөнінде шаралар дайындау.
   

1895ж- Вюрцбург университетінің физика ғылымының профессоры Вильгельм Конрад Рентген қатты денелерден өтетін ауада бірнеше метрге таралатын қабілеті бар рентген сәулесін ашты.

Рентген сәулелері мен радиоактивті ыдыраудың ашылуының алғашқы жылдарында радиобиологиялық сипатты теориялық және экспериментальдық зерттеулер басталды, сондай-ақ бір мезгілде иондаушы сәулелердің зақымдаушы әсерінен адамдарды қорғау мәселелері де қарастырылды.

Ары қарай осы ғылымның дамуына жаңадан пайда болған сәулелерді ғылымда және тәжірибеде жедел қолдану, сондай-ақ олардың ағзаға зақымдаушы әсерінің аныкталуы өз себебін тигізді.

Әсіресе медицинада рентген және радий сәулелерінің кеңінен қолданылуы, олардың биологиялык әсері жөніндегі жеткілікті көп мәліметтер, иондаушы сәулелерден қорғау мәселелерімен айналысатын, көптеген елдердің күшін біріктіретін фуңдамент болып табылады.

Әскери және бейбітшілік мақсаттағы уран өндіретін өнеркәсіптер мен атомдық энергетиканың дамуы, жасаңды радионуклидтерді алу және оларды халық шаруашылығының барлық салаларында кеңінен қолдану радиациялық гигиенаның дамуына үлесін қосты.

XX ғасырдың 50-ші жылдарында денсаулық сақтау Министрлігі құрамында республикалық, қалалык СЭС-ің базасында радиациялық қауіпсіздік бөлімдері мен радиологиялық топтардың құрылуы тарихтағы маңызды кезең болып табылады.

Қазіргі кездегі ҚР ДМ-ің мемлекеттік санитарлық эпидемиологиялық бакылау комитетінің жанындағы республикалық СЭС-те, сондай-ак, 14 облыстағы облыстық және Астана, Алматы, Степногорск қалаларының санитариялық эпидемиялық бақылау басқармасы жанында радиациялық гигиена бөлімдері жұмыс істейді, ал санитариялық-эпидемиологиялық сараптау орталығының құрамында радиациялық бақылау зертханасы жұмыс істейді.

Пәннің негізгі бағыттары дозиметрлік, радиобиологиялық бағыттар, рұқсат етілетін сәулеленуге ұшырау деңгейін гигиеналық регламенттеу теориясы мен әдістемесі және радиацияға қарсы корғану шараларын өңдейтін санитарлық ұйымдастыру бағыты болып табылады.

Радиациялық гигиена бойынша негізгі қағидалар Қазақстан Республикасы Конституциясының сәйкес баптарында, ҚР «Тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі жөніндегі», «Тұрғындардың санитариялық-эпидемиологиялық қолайлы жағдай жөнінде», заңдарында көрсетілген, осылардың негізінде Республиканың барлық тұрғындарының радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін «Радиациялық қауіпсіздік нормалары (РҚН-99), СЕ 2.6.1.758- 99» және басқа нормативтік актілер өңделді және бекітілді.

Медициналық-профилактикалық факультетте радиациялық гигиенаны оқыту жекеленген кәсіптік топтар мен тұрғындардың радиациялық қауіпсіздігі жағдайлары бойынша объективті ақпарат алу үшін пәннің теориялық негізін меңгеруге, санитарлық-дозиметрлік зерттеулерді игеруге, сондай-ақ радиологиялық объекгілердегі алдьн-ала және ағымдық санитарлық бақылау жүргізу дағдыларын үйренуге бағытталған.

5. 
   Әдебиет
   

1. 
   Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.
   
2. 
   Кенесариев Ү.И., Бекмағамбетова Ж.Ж., Жоламанов М.Е., Рузуддинова Г.Т. Радиациялық оқу құралы. Оқу құралы.-Алматы, 2004.-160б.
   
3. 
   Гигиена: жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық/ Ү.И. Кенесариев және т.б.-Алматы:2010ж-656б.
   

6. 
   Қорытынды сұрақтары (кері байланыс):
   

1. 
   Радиациялық гигиена дегеніміз не?
   
2. 
   Радиациялық гигиенаның негізгі бағыттары, міндеттері қандай?
   
3. 
   Осы ғылымның дамуына үлес қосқан қандай ғалымдарды білеміз?
   
4. 
   Радиациялық гигиена саласы бойынша ҚР-да қандай заңды құжаттарды білеміз?
   

1. 
   Тақырыбы: Радиациялық гигиенада пайдаланылатын негізгі түсініктер және олардың сипаттамасы. Радиациялық гигиенада қолданылатын әдістер.
   

2. 
   Мақсаты: Радиациялық гигиенада қолданылатын терминдер мен анықтамаларды жете ұғу, оларға сипаттама бере білу.
   

3. 
   Дәріс тезистері:
   

1. 
   Дозиметриялық
   
2. 
   Радиометриялық
   
3. 
   Спектрометриялық
   
4. 
   Радиохимиялық
   

5.Әдебиет

4. 
   Бекмагамбетова Ж.Д. Радиационно-экологические аспекты безопасности населения. Учебное пособие.- Алматы, 2002.- 304с.
   
5. 
   Кенесариев Ү.И., Бекмағамбетова Ж.Ж., Жоламанов М.Е., Рузуддинова Г.Т. Радиациялық оқу құралы. Оқу құралы.-Алматы, 2004.-160б.
   
6. 
   Гигиена: жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық/ Ү.И. Кенесариев және т.б.-Алматы:2010ж-656б.
   

1. 
   Радиациялық гигиенада жиі қолданатын қандай терминдер мен анықтамалар білеміз?
   
2. 
   Радиациялық гигиенада жиі қолданатын қандай зерттеу әдістерін білеміз?
   

Пән: «Радияциялық гигиена»

Мамандық:05110400-«Медико-профилактикалық ісі»

Әдістемелік өңдеу кафедраның әдістемелік семинарында талқыланды

Хаттама № « ____ » ___________ 2014ж

Кафедра меңгерушісімен бекітілген ___________ Долтаева Б.З.

1. 
   Тақырыбы: Радиациялық гигиенаның профилактикалық медицинада алатын орны. Радиациялық гигиена пәні, мақсат, міндеттері. Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтері.
   

2. 
   Мақсаты: Радиациялық гигиенаның профилактикалық медицинада алатын орны туралы, радиациялық гигиена пәні, мақсат, міндеттері туралы студенттерге білім беру.
   

3. 
   Оқыту мақсаты
   

1. 
   Радиациялық гигиена пәнінің анықтамасы;
   
2. 
   Пәннің мақсаты, міндеті;
   
3. 
   Радиоактивтілік, радионуклидтердің өлшем бірліктері;
   
4. 
   Радиоактивті айналымдарды.
   

1. 
   Радиациялық гигиенаға ғылым ретінде анықтама бере білулері керек;
   
2. 
   Алынған мәліметтерді алдын алу медицинасында қолдану;
   
3. 
   Алған білімдерін денсаулық сақтау саласында қолдану.
   

1. 
   Радиациялық гигиенаға дегеніміз не?
   
2. 
   Радиациялық гигиенаның мақсат, міндеттері қандай?
   
3. 
   Радиоактивті айналым дегеніміз не?
   
4. 
   Радиациялық гигиенаның алдын- алу медицинасындағы алатын орны қандай?
   
5. 
   Радиоактивтілік дегеніміз не?
   
6. 
   Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?
   

1. 
   Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж
   
2. 
   Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.
   
3. 
   Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж.
   
4. 
   Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж.
   
5. 
   Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж.
   
6. 
   Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.
   
7. 
   Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.
   
8. 
   Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по гигиене труда: учеб. Пос./ под ред. В. Кириллова. – М., 2001ж.
   
2. 
   Руководство по гигиене труда Т. 1: практикум / под ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 3. Руководство по гигиене труда. Т.2: практикум / под.ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 4. Гигиена труда: учеб./ под ред. Н. Измерова. гигиена– М., 2008ж. + (СД – РОМ).
   

1. 
   Радиациялық гигиена дегеніміз не, қандай ғылым?
   
2. 
   Радиациялық гигиенаның басқа гигиеналар арасында алатын орны қандай?
   
3. 
   Радиациялық гигиенаның мақсат, міндеттері қандай?.
   
4. 
   Радиоактивтіліктің қандай алмасу түрлерін білесіздер?
   
5. 
   Ядролық сәулелену түрлерінің негізгі қасиеттері туралы не айтар едіңіз?
   
6. 
   Рентген сәулесінің қасиеттері туралы не айтар едіңіз?
   
7. 
   Радиоактивті заттардың өлшем бірліктері қандай?
   

1. 
   Тақырыбы: Радиациялық гигиенада қолданылатын радиометриялық зерттеу әдістері.
   

2. 
   Мақсаты:Студенттерге радиометриялық зерттеу әдістерін жүргізуді, керекті нысаналардан сынамалар алуды үйрету.
   

3. 
   Оқыту мақсаты
   

1. 
   Ортаның негізгі нысаналарын радиометриялық бақылауды;
   
2. 
   Радиометриялық зерттеулердің жалпы принциптерін;
   
3. 
   Ауа радиоактивтілігін гигиеналық бағалау әдістерін;
   
4. 
   Тағамдық өнімдердің радиоактивтілігін бағалау әдістерін;
   

1. 
   Препараттың белсенділігін есептеуді (қондырғы фонын және есептеу тиімділігін анықтауды);
   
2. 
   Ауадағы радиоактивті газдарды анықтауды;
   
3. 
   Тағамдық өнімдердің радиоактивтілігін анықтауды;
   
4. 
   Спектрометрлік өлшеу әдістерін жүргізуді.
   

1. 
   Радионуклидтердің ағзаға түсуінің қандай жолы бірінші дәрежелік болып табылады?
   
2. 
   Ауаның радиоактивті ластануын зерттеудің қандай әдістері бар?
   
3. 
   Тағамдық өнімдердің белсенділігін зерттеудің қандай кезеңдері бар?
   
4. 
   Су қоймалары суының, топырақтың, техногенді радионуклидтермен ластануының маңызы неде?
   
5. 
   Дискриминация коэффициенті дегеніміз не?
   

1. 
   Препараттың белсенділігін қалай анықтаймыз (қондырғы фонын және есептеу тиімділігін)?
   
2. 
   Препараттың белсенділігін анықтау әдістері қандай?
   
3. 
   Жұқа қабат дегеніміз не?
   

1. 
   Ауа радиоактивтілігін бағалау әдістері қандай?
   
2. 
   Радиоактивті газдарды идентификациялау үшін қандай әдістер қолданылады?
   
3. 
   Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?
   

1. 
   Тағам өнімдерін радиоактивті бағалау әдістері қандай?
   
2. 
   Тағам өнімдеріне радиациялық бақылау жүргізу үшін қандай шаралар орындалуы керек?
   
3. 
   Тағам өнімдерінен сынамаларды қалай аламыз?
   

1. 
   Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж
   
2. 
   Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.
   
3. 
   Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж.
   
4. 
   Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж.
   
5. 
   Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж.
   
6. 
   Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.
   
7. 
   Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.
   
8. 
   Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.
   

1. 
   Руководство к практическим занятиям по гигиене труда: учеб. Пос./ под ред. В. Кириллова. – М., 2001ж.
   
2. 
   Руководство по гигиене труда Т. 1: практикум / под ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 3. Руководство по гигиене труда. Т.2: практикум / под.ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 4. Гигиена труда: учеб./ под ред. Н. Измерова. гигиена– М., 2008ж. + (СД – РОМ).
   

1. 
   Радиомериялық талдау дегеніміз не?
   
2. 
   Радиохимиялық талдау дегеніміз не?
   
3. 
   Радиоактивті заттармен жұмыс істеу дегенді қалай ұғасыз?
   
4. 
   Радиациялық қауіпсіздік талаптарына тағамдық өнімдердің сәйкестігін қалай анықтаймыз?
   
5. 
   Әртүрлі орта нысаналарының белсенділігін бағалау үшін қазіргі кезде қандай аспаптар мен аппараттар қолданылады?
   

№3

1. 
   Тақырыбы: Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтері.
   

2. 
   Мақсаты: Радиациялық гигиенадағы ядролық физика элементтеріне қандай ұғымдар кіретіні туралы студенттерге білім беру.
   

3. 
   Оқыту мақсаты
   

1. 
   Радиобелсенділік анықтамасын;
   
2. 
   Радиобелсенді айналым түрлерін;
   
3. 
   Радиоактивті ыдыраудың негізгі заңдарын;
   
4. 
   Радиобелсенділіктің өлшем бірліктерін.
   

1. 
   Ядролық физика элементтері туралы алған білімдерін тәжірибеде қолдана білулері қажет;
   
2. 
   Радиациялық гигиена саласында қажетті заңды құжаттарды қолдана алулары керек;
   
3. 
   Радиоактивті айналу түрлерін ажырата білулері керек.
   

1. 
   Радиобелсенділік дегеніміз не?
   
2. 
   Радиобелсенді ыдыраудың қандай негізгі заңдылықтарын білесіздер?
   
3. 
   Радиобелсенді заттардың белсенділігі мен салмағының арасында қандай байланыс бар?
   
4. 
   Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?
   

• 
  Радиациялық гигиена дегеніміз қандай ғылым?
  
• 
  Иондағыш сәулелену дегеніміз не?
  
• 
  Сіңген доза дегеніміз не?
  
• 
  Сіңген дозаның өлшем бірліктері қандай?
  
• 
  Сәулеленуге ұшырау дозасы дегеніміз не?
  
• 
  Эффективті доза дегеніміз не?
  
• 
  Эффективті дозаның өлшем бірліктері қандай?
  
• 
  Доза дегеніміз не?
  
• 
  Альфа сәулеленуі дегеніміз не?
  

• 
  Ауада таралуы ең үлкен иондағыш сәулелену түрі қандай?
  
• 
  Бета сәулеленуі дегеніміз не?
  
• 
  Доза қуаты дегеніміз не?
  
• 
  Доза шегі дегеніміз не?
  
• 
  Эквивалентті доза дегеніміз не?
  
• 
  Эквивалентті дозаның өлшем бірлігі қандай?
  
• 
  «Персонал» категориясы деген кімдер?
  
• 
  «Халық» категориясы деген кімдер?
  
• 
  Радиобелсенділік дегеніміз не?
  

1.Л.А. Ильин, В.Ф. Кириллов, И.П. Коренков. Радиационная гигиена М, Медицина 1999ж

2.Лакшин, А.М. Общая гигиена с основами экологии человека: учебник. – М., 2004ж.

3.Гигиена : учеб./ Под ред. Г.И. Румянцева. – М., 2001ж.

4.Пивоваров, Ю. Гигиена и основы экологии человека: учеб. – М., 2004ж.

5.Гигиена : учебник/ред. Г.И. Румянцева. – М., 2005ж.

6. Иманалиев Ш.И., Балалар мен жасөспірімдердің гигиенасы: оқу құралы. – Алматы, 2008ж.

7.Радиациялық гигиена: оқу құралы / Ү.И. Кенесариев. – Алматы, 2004ж.

8.Кича Д. Общая гигиена. Руководство к лабораторным занятиям: учеб.пособие. – М.,2009ж.

қосымша

1.Руководство к практическим занятиям по гигиене труда: учеб. Пос./ под ред. В. Кириллова. – М., 2001ж.

2. Руководство по гигиене труда Т. 1: практикум / под ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 3. Руководство по гигиене труда. Т.2: практикум / под.ред. Н.Ф. Измерова. – М., 1987ж. 4. Гигиена труда: учеб./ под ред. Н. Измерова. гигиена– М., 2008ж. + (СД – РОМ).
7. Бақылау – сұрақтары

1. 
   Радиобелсенділіктің қандай айналу түрлерін білесіздер?
   
2. 
   Альфа ыдырау дегеніміз не?
   
3. 
   Электрондық бета ыдырау дегеніміз не?
   
4. 
   Позитрондық бета ыдырау дегеніміз не?
   
5. 
   Жартылай ыдырау кезеңі дегеніміз не?
   
6. 
   Жартылай әлсіздендіру қабаты дегеніміз не?
   
7. 
   Радиобелсенді заттардың белсенділігі туралы не білесіз?
   
8. 
   Минимальды маңызды белсенділік дегенді қалай түсінесіз?
   
9. 
   Минимальды маңызды меншікті белсенділік дегенді қалай түсінесіз?
   
10. 
    меншікті (көлемдік) белсенділік дегенді қалай түсінесіз?
    
11. 
    Радиобелсенді заттардың белсенділігінің өлшем бірліктері қандай?
    

№4

2. 
   Мақсаты: Әртүрлі беттердің радиобелсенді ластану деңгейін бағалауды, дезактивация әдістерін студенттерге үйрету.
   

1. 
   Ашық және жабық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезіндегі қорғаныс шараларын;
   
2. 
   Қоршаған орта нысаналары мен әртүрлі материалдан жасалған жабдықтар беттеріне дезактивация жүргізуді;
   
3. 
   Дезактивация дәрежесін бақылай білулері;
   
4. 
   Радиобелсенді қалдықтарды өңдеу, жою, және көмуді тиімді бағалай білулері.
   

1. 
   Стационарлық радиометрлермен жұмыс жасай білу;
   
2. 
   Тасымалданатын типтік радиометрлермен жұмыс жасай білу;
   
3. 
   Ластанған беттерден қандай да бір материалмен сынама алып, оның радиобелсенділік деңгейін анықтай білу;
   
4. 
   Радиометрлік талдау жасай білу.
   

1. 
   Радиометрлік талдау дегеніміз не?
   
2. 
   Радиохимиялық талдау дегеніміз не?
   
3. 
   Дозиметрлік аспаптың қаттылықпен жүруі дегеніміз не?
   
4. 
   Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу дегенді қалай түсінесіз?
   
5. 
   Радиобелсенді заттармен жұмыс істеу дегенді қалай түсінесіз?