215
Биологиялық əр-түрлілікті консервациялау қажеттілігі туралы жарияланғаннан кейін осы
мақсатқа жеткілікті қаржы бөлініп, бұл қаржы орындауға жауапты барлық əкімшілік
деңгейлері арасында тең бөлінуі қажет. Биологиялық əр-түрлілікті консервациялау жөніндегі
шаралар сияқты іс-əрекет жоспарлары үнемі қайта қаралып, бейімделіп отыруы керек. Бөліп
көрсетілген шараларды орындаудың мерзімдері жəне қаржы көздері анық берілуі тиіс.
Шаралардың орындалуын қадағалайтын бақылау механизмін құру қажет.
Қазақстан биологиялық əр-түрлілікті консервациялау жөнінде қол қойған халықаралық
келісімдер бойынша жауапкершілігіне алған міндеттемелерді жүзеге асыру мақсатында
белсенді жұмыс істеп келеді. Елге халықаралық техникалық көмек көрсетіліп жатыр. Бұған
қоса мемлекеттік бюджеттен жоғарыда көрсетілген мақсаттарға тиесілі қаржы бөлініп, оң
ықпал жасайтын саясат пен жобалар орындалып келеді (4 Тараудың 4.3-бөлімін қараңыз).
III-бөлім:
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖƏНЕ САЛАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ
11 Тарау:
Индустрия саласына таза технологиялар енгізу
11.1 ұсыныс:
Табиғи ресурстар жəне қоршаған ортаны қорғау министрлігі Энергетика, индустрия жəне
сауда министрлігімен жəне басқа да мүдделі институттармен бірлесіп, сондай-ақ,
индустриялық ассоциациялар мен жеке кəсіпорындармен ынтымақтаса отырып,
кəсіпорындардың таза өндіріс мəселелеріне деген қызығушылығын арттыруы керек.
Өндірістік кəсіпорындар ISO 14000 стандарттарын енгізіп, соның арқасында таза өндіріске
бағытталған арнайы бағдарламаларды дайындауға кірісті. Қоршаған ортаны қорғау
министрлігі энергетика саласында жұмыс істейтін кəсіпорындарға қатысты экологиялық төлем
ақысын (ауа эмиссиялары мен күл тасталғаны үшін) азайтатын коэффициентті қолдану арқылы
ISO 14000 стандарттарының қабылдануын алға жылжытып отыр. Қоршаған ортаны шектен тыс
ластау үшін төленетін ақының деңгейі шектен шықпайтын көрсеткіштер үшін төленетін ақы
деңгейінен анағұрлым жоғары боолады.
11.2 ұсыныс:
Кəсіпорындарға лицензия беру жүйесі өзгертілуі керек. Лицензия беру туралы шешім
қабылданған кезде кəсіпорында қолданылатын технологиялар бағаланып, эмиссия шығарудың
шегі анықталуы қажет. Экологиялық бағалау жүргізілген кезде таза технологиялардың
қолданылуын жəне экологиялық аудит жүргізуді талап ететін реттеу құжаттары шұғыл
түрде дайындалуы керек. Таза өндіріс əдістерін енгізуге экономикалық ынталандыру
шаралары (салық пен түрлі төлем төлеуді қысқарту арқылы) қолғабыс болар еді. Қоршаған
ортаны ластайтын жəне ерік білдірген кəсіпорындардың кейбірімен жеңілдетілген
инспекциялар жүргізу туралы арнайы келісімдер жасауға болар еді. Бұл келісімдерге сəйкес
кəсіпорындар өз беттерінше мониторинг жасап, таза технологияларды алға жылжытатын
инструмент бойынша үнемі есеп беріп отырулары керек. 2.4 ұсынысты қараңыз.
Экологиялық кодекс лицензиялар таратудың жаңа жүйесін енгізді. Белгілі-бір əрекет түріне
берілетін жекелеген экологиялық рұқсат қағаздардың бəрі ортақ бір құжатқа біріктірілді.
Осындай біріңғай рұқсат беру жүйесі өндіріс саласына 2008-жылдан бастап жаппай енгізілетін
болады. Жаңа рұқсат қағаздарындағы талаптар қолда бар ең ұтымды технологияларға
негізделеді. Алайда кейінгі уақытта осы əдісті қолдануға мүмкіндік бермейтін шектеу пайда
болуы мүмкін. Салық салу, өтемақы салу сияқты экономикалық ынталандыру əдістері əлі де
болса тым əлсіз болғандықтан, компаниялардың таза өндіріс технологияларын қолдану туралы
шешімдеріне еш əсер ете алмайды.
11.3 ұсыныс:
Табиғи ресурстар жəне қоршаған ортаны қорғау министрлігі Ұлттық экологиялық іс-
шаралар жоспарын іске асыруды жеделдетуі керек. Бұл жоспар Таза өндіріс орталықтарын
216
құруды көздейді. Осыған орай таза өндіріс бастамасын іске асыруға араласатын барлық
институттар, атап айтқанда, Табиғи ресурстар жəне қоршаған ортаны қорғау министрлігі
мен Энергетика, индустрия жəне сауда министрлігі бір-бірімен ынтымақтаса отырып,
тиесілі жұмысты атқара бастаулары қажет. 9.2 ұсынысты қараңыз.
Қазақстанда əр уақытта бірнеше таза өндіріс орталығы пайда болды. Кейбірінің жұмысы кейін
тоқтатылған болатын. 1998-жылы қалдықтарды қысқарту жобасы аясында Павлодарда таза
өндіріс орталығы пайда болды. Қазіргі уақытта бұл орталық кəсіпорындарға эмиссиялар жасау
мен қалдық төгудің нормалары туралы мəлімет беру сияқты консультациялар ұсынады. 2002-
жылы Норвегия үкіметінің қолдауымен Алматыда Энергия тиімділігі жəне таза өндіріс
орталығының негізі қаланған. Оның ең басты мақсаты үй шаруашылықтары секторында
энергияны үнемдеу бағдарламаларын орындау болып табылады. 2005-жылы Тасистің ТМД
елдерінің кейбірінде (Молдова, Грузия жəне Қазақстан) таза өндіріс орнату жобасы
шеңберінде Алматыда Тұрақты өндіріс жəне тұтыну орталығы пайда болды. Бұл орталық
үкіметтік органдармен, үкіметтік емес ұйымдармен жəне бизнес топтармен тұрақты өндіріс
жəне тұтыну модельдерін іске асыру, тренингтік бағдарламаларды дамыту жəне пилоттық
жобаларды орындау сияқты мəселелер бойынша жұмыс істейді.
11.4 ұсыныс:
Табиғи ресурстар жəне қоршаған ортаны қорғау министрлігі ең басты бірқатар өндіріс
салаларында таза өндірістің үлгісі бола алатын жобаны қолға алуы керек. Бұл өте маңызды
міндеттердің қатарына жатқызылуы тиіс. Аталмыш жобаға қатысушы кəсіпорындар
Экологиялық менеджмент жүйелерін енгізіп, шығындары төмен инвестицияларға көшу керек.
Қоршаған ортаны қорғау министрлігі таза өндіріс үлгісінідегі жобаны іске асыруды
жоспарлағанымен, бұл іске аспады. 2007-жылдың қараша айында Қоршаған ортаның сапасын
тұрақтандыру жөніндегі агенттік-аралық комиссия кəсіпорындарда таза өндірісті енгізу
мəселесін қарастырған. Соның нəтижесінде ISO 14001 стандарттарын қолдаудың бір амалы
ретінде əрбір өндіріс саласынан екі-үш кəсіпорынды таңдап, сонда таза өндіріс енгізу жөнінде
пилоттық жобаларды қолға алу туралы ұйғарым жасалды.
12 Тарау:
Ауыл шарушылығы жəне шөлге айналу
12.1 ұсыныс:
Жер туралы жаңа заңда фермерлер мен фермерлік шаруашылықтардың жерді, фермалық
объектілерді жəне суаруға қажетті суды экологиялық талаптарға сай пайдалану құқықтары
мен жауапкершіліктері анықталуы керек. Жер учаскілерін тарату ережелері жердің
шамадан тыс фрагментацияға ұшырауын болдырмауы керек. 10.1 ұсынысты қараңыз.
2003-жылы шыққан Жер кодексінде қоршаған ортаны қорғау жəне жерді қорғау мəселелерін
есепке алатын баптар бар. Жерді тарату ережелерін үкіметтің арнайы нұсқауы анықтайды.
Онда жерді қауіптен алдын ала сақтау, соның ішінде фрагментация жəне шөлейттену сияқты
процестердің алдын алу шаралары қарастырылған. 2007-жылы Жер кодексіне біраз өзгертулер
жасалды. Бұл өзгерістер ауыл шарушылығындағы жердің нарығын дамыту мақсатында
енгізілген.
12.2 ұсыныс:
Шөлейттенуге қарсы күресу мақсатында қажетті технологияларды жетілдіретін арнайы
зерттеу бағдарламалары қажет болып тұр. Шөлейттенуге қарсы күрес жөніндегі ұлттық
стартегияда жəне соның іс-шаралар жоспарында көрсетілген экологиялық білім беру жəне
халыққа мəлімдеу міндеттері ұзақ мерзімді емес қысқа мерзімді мақсаттар болып
анықталуы тиіс. Себебі жергілікті халық осы мəселелерде басты рөл атқаруы керек.
Шөлейттенуге қарсы күреске қаржы бөлу механизмдерін анықтау қажет.
Достарыңызбен бөлісу: |
