184
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
Қазақстандағы өзбектер саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 370765 адам,
2013 жылғы мəлімет бойынша 507 509 адам.
Негізінен оңтүстік шекаралық аймақтарда тұратын өзбек этностық тобы
ежелден қалыптасқан.
Олардың саны тұрақты түрде өсу үстінде. Қазіргі уақытта өзбек тобы
туудың ең жоғарғы көрсеткішіне ие, экономикалық себептерге байланысты
өзбектердің (тіркелетін жəне тіркелмейтін) Қазақстанға көшуі жалғасуда.
Бұл демографтарға алдағы уақытта Қазақстанда өзбектердің саны көбейе
түсетінін болжауға мүмкіндік беріп отыр.
Өзбек тілі – Өзбекстан Республикасының мемлекеттік тілі; Қазақстан өз-
бектері этностық тобының экзогенді тілі.
Өзбек тілі алтай тілдері семьясының түркі тобының батыс ғұн тармағы-
ның қарлұқ тобына жатады.
Өзбектердің діні негізінен сүнниттік ислам.
2014 жылғы мəліметтер бойынша өзбектердің шоғырланып қоныстан-
ған жері Оңтүстік Қазақстан облысында – 87,57%, Жамбыл облысында –
5,09% .
ОСЕТИНДЕР, өз атауы – ирон, дигорон.
Қазақстандағы осетиндер тобының саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша
2039 адам, 2013 жылғы мəлімет бойынша 1324 адам.
Осетин тілі –Солтүстік Осетия-Алания Республикасының орыс тілімен
қатар мемлекеттік тілі; Дағыстанның он төрт мемлекеттік тілінің бірі; Қа-
зақстан осетиндері этностық тобының экзогенді тілі.
Осетин тілі үндіеуропалық тілдер семьясының иран тармағының солтүстік
шығыс-иран тобына жатады.
Солтүстік осетиндердің жартысынан астамы православиеліктер болып
саналады. Басқа аз бөлігі христиандыққа дейінгі діннен тамыр алатын дəс-
түрлі осетиндік наным-сенімдерге берілген. Бір бөлігі сүннит исламды ұста-
нады.
2014 жылғы мəліметтер бойынша бұл этнос Маңғыстау облысында (196
адам) шоғырланып қоныстанған.
Кейбір қалаларда (Ақтау) осетин мəдени орталықтары жұмыс істейді.
ПАРСЫЛАР, ФАРСЫЛАР өз атауы – ирани.
Қазақстандағы парсы диаспорасының саны: 1999 жылғы мəлімет бойын-
ша 2870 адам, 2013 жылғы мəлімет бойынша 5231 адам.
Парсы тілі – Иран Ислам Республикасының ресми тілі, ұлтаралық қа-
рым-қатынас тілі; Ауған ислам Республикасының ресми тілі (пушту тілімен
қатар); Қазақстан парсылары этностық тобының экзогенді тілі.
Парсы (фарси) тілі үндіеуропалық тілдер семьясының иран тармағының
оңтүстік батыс тобына жатады.
185
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
Қазіргі уақытта Иран мемлекеттік дінінің шииттік түрін парсылардың
90%-ы, аздаған күрдтер ұстанады.
ПОЛЯКТАР, өз атауы – поляк, полящ.
Қазақстандағы поляктар саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 47 302 адам,
2013 жылғы мəлімет бойынша 32 963 адам.
Поляк тілі – Польша Республикасының ресми тілі; Еуропалық Одақтың
25 ресми тілінің бірі; Қазақстан поляктары этностық тобының экзогенді тілі.
Поляк тілі үндіеуропалық тілдер семьясының славян тобының батыс сла-
вян ішкі тобына жатады.
Поляктардың басым көпшілігі дəстүр бойынша римдік католицизмді ұста-
нады жəне дін жағынан жоғары белсенділігін байқатады.
2014 жылғы мəліметтер бойынша халықтың шоғырланып қоныстануы
Солтүстік Қазақстан облысында – 39,32%, Ақмола облысында – 24,66%, Қа-
рағанды облысында – 11,69% байқалады.
Қазақстан аумағында облыстық поляк мəдени бірлестіктері жəне қалалар
мен аудандарда олардың бөлімшелері жұмыс істейді.
РУМЫНДАР, өз атауы – румын, ромынъ.
Қазақстандағы румындар саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 594 адам,
2013 жылғы мəлімет бойынша 437 адам.
Румын тілі (дако-румын) – Румынияның ресми тілі; Сербия жəне Черно-
горияның бір бөлігінің ресми тілі; Воеводинаның ресми тілі (серб, хорват,
венгр, словак, русин тілдерімен қатар); Еуропалық Одақтың 25 ресми тілінің
бірі; Қазақстан румындары этностық тобының экзогенді тілі.
Румын тілі (дако-румын) үндіеуропалық тілдер семьясының роман тар-
мағының балқан-роман (шығысроман) тобына жатады.
Румындар арасында кең тараған діни бағыт – православие.
РУТУЛДЫҚТАР, РУТУЛДАР, өз атауы – мых абдыр, мыхадар.
Қазақстандағы рутулдар саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 113 адам,
2009 жылғы мəлімет бойынша 82 адам.
Рутул тілі (дако-румын) – Дағыстан Республикасының мемлекеттік тілі;
Қазақстан рутулдарының экзогенді тілі.
Рутул тілі иберий-кавказ тілдері семьясының нах-дағыстан тармағының
лезгин ішкі тобына жатады.
Дінге сенетін рутулдардың көбі – сүннит мұсылмандар.
РУШАНДАР, өз атауы – рыхен, рухани. Тəжікстанның Таулы Бадахшан
облысында тұратын этностық топ.
Қазақстандағы рушандар саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 20 адам.
Рушан тілі – Қазақстан рушандары этностық тобының экзогенді тілі.
186
ЭТНОСАЯСИ СӨЗДІК
Рушан тілі үндіеуропалық тілдер семьясының иран (памир) тармағының
шығыс тобының шугнан-рушан ішкі тобына жатады.
Рушандар исламның шииттік бағытының негізгі тармақтарының бірі
исмаилшылдықты ұстанады.
СААМДАР, өз атауы – саам; лопар. Солтүстік Еуропаның фин-угор тектес
тұрғылықты саны аз халқы.
Қазақстандағы саамдардың саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 2 адам.
Саам тілі – Қазақстан саамдары этностық тобының эндогенді тілі.
Саам тілі оралдық тілдер семьясының фин-угор тілдеріне жатады.
Дінге сенетін аз бөлігі православиелікті ұстанады.
СЕЛЬКУПТЕР, өз атауы – селькуп (еск. остяктар,самоедтер), Батыс
Сібірдің теріскейін мекен ететін халық.
Қазақстандағы селькуптер саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 3 адам,
2009 жылғы мəлімет бойынша 2 адам.
Селькуп тілі – Қазақстан селькуптері этностық тобының эндогенді тілі.
Селькуп тілі оралдық тілдердің самодий тобына жатады.
Игеру уақытына қарай дəстүрлі наным-сенімдері анимизм, шамандық,
православиелік.
СЕРБТЕР, өз атауы – серб, срб.
Қазақстандағы сербтер саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 1 адам, 2009
жылғы мəлімет бойынша 226 адам.
Серб тілі – Сербияның (Воеводина, Косово, Метохия провинциялары)
жəне Черногорияның ресми тілі; Босния жəне Герцоговина Республикалары-
ның (босния жəне хорват тілдерімен қатар) ресми тілі; Қазақстан сербтері
этностық тобының эндогенді тілі.
Серб тілі үндіеуропалық тілдер семьясының славян тобының оңтүстіксла-
вян ішкі тобына жатады.
Сербтердің негізгі діні – православие.
СЛОВАКТАР, өз атауы – словак, словац.
Қазақстандағы словактар саны: 1999 жылғы мəлімет бойынша 48 адам,
2009 жылғы мəлімет бойынша 115 адам.
Словак тілі – Словакия Республикасының ресми тілі; Сербия мен Чер-
ногорияның ресми тілі; Воеводинаның (серб, хорват, венгр, румын, русин
тілдерімен қатар) ресми тілі; Еуропалық Одақтың 25 ресми тілінің бірі; Қа-
зақстан словактары этностық тобының экзогенді тілі.
Словак тілі үндіеуропалық тілдер семьясының славян тобының батыс сла-
вян ішкі тобына жатады.
Словакияда дінге сенетіндердің көбі (62%) – католиктер, Дінге сенетіндер-
дің екінші тобы – протестант-лютерандар (10,2%), грекокатоликтер де бар (4,1%).
Достарыңызбен бөлісу: |
