Әож 37. 013. 74 Қолжазба құқығында

152 
 
практикалық дағдыларын, әлеуметтенуін дамытуға арналған тиісті мектептерде 
өткізуді қарастыру; 
3)оқытушылардың  студенттермен  жүргізетін  өзіндік  жұмысының  әртүрлі 
нысандарын    жүзеге  асыруда  менторларды  (бастауыш  мектеп  мұғалімдерін) 
бекіту; 
4) жоғары оқу орындарындағы білім берудің модульдік форматына сәйкес, 
жұмыс  оқу  жоспарына  дуальді  білім  берудің  элективті  пәндерін  енгізіу 
(мысалы  Абай  атындағы  ҚазҰПУ-нде  6D010500  –  Дефектология  мамандығы 
бойынша  «Дефектологтарды  даярлаудағы  дуальді  оқыту»,  «Бастауышта 
оқытудың  педагогикасы  мен  әдістемесі»  мамандығы  үшін  «Дуальді  оқытудың 
негіздері» пәнінің ПОӘК жасалып, оқытылуда). 
5) оқушыны (сыныптың), студентті (топтың) оқу үдерісінде сүйемелдейтін 
жоғары  оқу  орны  және  колледж  оқытушыларымен  бірлесіп  әзірленген 
психологиялық-педагогикалық карта  
6)  студенттердің  бастауыш  сынып  оқушыларының  ұзартылған  күн 
үдерісіндегі кәсіби іс-әрекетке қатысу негізінде өзінің практикалық даярлығын  
жетілдіру (өзін-өзі дайындау) 
7) ғылыми зерттеулерді жобалауда мектептер, колледждер мен жоғары оқу 
орындарының  ынтымақтастығы  (үштілділік,  цифрландыру,  өзін-өзі  тану  және 
т.б.); 
8)  «Университеттің  мектептегі  күні»,  «мектептің    университеттегі  күні», 
«мектеп  –  колледж  –ЖОО»  бағыты  бойынша  ғылыми-практикалық  іс-шаралар 
(оқу-әдістемелік 
кешендер, 
оқу-әдістемелік 
құралдар, 
оқулықтар, 
конференциялар, семинарлар және т.б.) өткізу  және т.б. 
9)  жоғары  педагогикалық  оқу  орындарында  министрліктің  өкілі 
жетекшілік  ететін,  жүргізетін  кәсіби  педагогикалық білім  беруді  ұйымдастыру 
Орталықтарын құру 
Сонымен  дуальді  бағдарлық  оқыту  үдерісінің  негізгі  міндеттерін  жүзеге 
асыруда  мұғалімдер,  студенттер  және  білім  алушылар,  мектеп,  колледж, 
университет бірлесіп жұмыс жасайды. Ал бұл болса, болашақ мұғаімінің кәсіби 
қызығушылығының  артуына,  кәсіби  анықталуына,  практикаық  дағдысының 
шыңдалуына  септігін  тигізеді.  Оның  кәсіби  іс-әрекетке  жоғары  деңгейдегі 
дайындығынан жас ұрпақтың сапалы білім алуы мен саналы, оң тәрбиесі талап 
етіледі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

153 
 
ҚОРЫТЫНДЫ 
 
1.  Германия  мен  Қазақстанда  кәсіби  білім  берудегі  дуальді  оқытудың 
дамуы  мәселесі  қарастырылған  отандық,  алыс  және  жақын  шет  елдік  
еңбектерге  жасаған  талдау  дуальді  оқытудың  дамуы  орта  ғасырларда  балалар 
мен  жастарды    қолөнер  шеберлігіне  үйрету  формасынан  бастау  алатындығын 
көрсетті.  
2.  Германия  мен  Қазақстанның  кәсіби  білім  беру  жүйесінде  дуальді 
оқытудың  дамуына  елдің    әлеуметтік-экономикалық  дамуы,  саясаты, 
демографиялық    өзгерістері  ықпал  етті.  Зерттеу  барысында  оларға  жасалған 
талдау  бізге  кәсіби  білім  берудегі    дуальді  оқытудың  пайда  болуы  мен 
дамуының  тарихи-экономикалық,  әлеуметтік-педагогикалық  алғышарттарын 
анықтап, саралауға мүмкіндік берді. 
3.  Қазақ  халқының  қолөнерінде  қалыптасқан  шәкірт  тәрбиелеу  жүйесін 
зерттеу  халықтың  қолөнерге  үйретудің  өндірістік  ортада  (шеберхана,  дүкен, 
ұстахана,  отбасылық қоныс  орындарында  және  т.б.)  жүргізілгенін,  оны  үйрете 
отырып 
(көрсет-қайтала-машықтан) 
үйренушілердің 
біліктерін 
қалыптастырғанын;    белгілі  бір  кәсіпке  (зергер,  ағаш  ұстасы,  темір  ұстасы, 
тоқымашы,  тігінші  және  т.б.)баулығанын,  кәсіби-тұлғалық  сапаларын 
дамытқанын    (өнерге  құрмет,  кәсіпті  сүю,  еңбекқорлық  және  т.б.)  анықтауға 
және  осы  айтылғандардың      Қазақстан  жерінде  кәсіби  білім  берудің  дамуына 
соның ішінде дуальді оқытудың пайда болуына негіз болғанын көрсетті. 
4.  Германияның  кәсіби  білім  беру  жүйесінде  дуальді  оқытудың  дамуын 
тарихи  кезеңдерге  сәйкес  анықтау  бізге  мынадай  тұжырымдар  жасауға 
мүмкіндік  берді:дуальді  оқытудың  бастаулары  орта  ғасырларда  пайда  болды, 
XVII-XVIII  ғғ.  -    кәсіпорындар  мен  жексенбілік  мектептердекәсіптік  оқыту 
жүзеге  асырылды,  ХІХ  ғ.  жексенбілік  мектептерде  мамандардың  біліктілігін 
арттыру  жүйесідамыды.  ХХ  ғасырда    1969  жылдан  бастап  Кәсіби  білім  беру 
Заңының бекуіне сәйкес болашақ мамандарды кәсіби даярлауда оқытудың 50% 
-теорияны, 50% -  практиканы  құрады.   Қазіргі  уақытта бастауыш кәсіби білім 
беру жүйесінде 70-80% өндірісте, 20-30%-ы оқу орындарында оқытылады. 
5.Қазақстанда дуальді оқыту ҚР 2011-2020 жылдарға арналған блім беруді 
дамытудың  мемлекеттік  бағдарламасының  міндеттері  мен  көрсеткіштеріне 
сәйкес  2012  жылдан  эксперимент  тұрғысынан  басталып,  ҚР  Үкіметінің 
Қаулысымен  бекітілген  Жол  картасы  негізінде  (2014  ж.)  орта  білімнен  кейінгі 
техникалық  және  кәсіптік  білім  беру  (ТжКББ)  ұйымдарында  табысты  жүзеге 
асырылып  келеді.  Бүгінгі  таңда  аталған  мемлекеттік  бағдарламададуальды 
оқытуды  енгізетін  техникалық,  технологиялық  және  ауылшаруашылық 
колледждер үлесінің 100% -дық көрсеткішінің 2015 жылы - 62%- ы, 2019 жылға 
дейін 80,1% орындалып, колледждерге енгізіліп отыр.  
6. Германияда бастауыш кәсіптік білім беру жүйесінде дуальді оқытудың 
үш  типі  қалыптасқан:  мамандығы  жоқ  мамандарды  дайындау  (көп  салалы 
мамандық,  мысалы,  теруші,  байланысшы,  т.б.);  мамандандырылған  кәсіби 
мамандықтар бойынша дуальді оқыту (Екі жылдық жалпы білім беретін және 

154 
 
нақты  дайындықтан  өткен  соң,  мамандық  бойынша  арнайы  мамандандыру 
басталады  (мысалы,  «жалпы  жөндеу  жұмыстары»,  «қозғалтқышты  жөндеу» 
және  т.б.  мамандығы  бар  автомеханик);  мамандығына  сатылы  дайындықты 
қамтамасыз ету.  
7.  Германияның  кәсіби  білім  беру  жүйесінде  дуальді  оқыту  бойынша 
қалыптасқан бірқатар модельдерді талдау бізге зерттеумізге жақын инженерлік-
педагогикалық  кадрлардың  тұжырымдамалық  моделін  сипаттауға  мүмкіндік 
берді. Осы модельболашақ маманның кәсіби  даярлығының кәсіптік мектеп пен 
өндірістің  өзараәрекеттестігін  реттейтін,  заңдастыратын  өкілетті  органдардың 
бірлестігінде  жүзеге  асырылатын  олардың  аксиологиялық,    онтологиялық 
технологиялық компоненттерін қамтамасыздандырады.  
8.  Осы  талдау  нәтижесінде  біз  «кәсіби  білім  беру  жүйесіндегі  дуальді 
оқыту  дегеніміз  аксиологиялық  (білім  беру  және  өндірістік  құндылықтар  мен 
мақсаттардың 
теңдігі), 
онтологиялық 
(модульдік-құзыреттілік 
тәсіл), 
технологиялық (білім беру және кәсіби қызметті ұйымдастыру) үш әдіснамалық 
бірлік  негізінде    мамандар  даярлаудағы  білім  беру  және  өндіріс  салаларының 
өзара  іс-қимылын  үйлестіретін  мақсатты  кәсіптік  оқытуды  ұйымдастырудың 
инновациялық түрі», деп тұжырымдаймыз. 
9. Біз  диссертацияда  кәсіби  білім  беру  жүйесінде  дуальді  оқытуды  реттеу, 
ұйымдастыру  құжаттарына  мән  береміз.  Оларды  талдау  жүйесі  бізге  кәсіби 
білім  беру  жүйесінде  дуальді  оқытудың  дидактикалық  негіздемесін  жасауға 
мүмкіндік  берді.Онда  мемлекеттік  стандарт  негізінде  жасалатын  нормативтік 
оқу-әдістемелік  құжаттарды,  өндірісте    кәсіби  білім  беруді  ұйымдастыру 
Ережесін,  оқытудың  функцияларын,  әдістерін,  педагогикалық  құралдарын, 
формаларын  қамтиды  және  өзара  әрекеттестік,  субъект-субъектілік  қарым-
қатынастарына негізделеді. 
10.Германия  мен  Қазақстан  тәжірибесінде  кәсіби  білім  берудегі  дуальді 
оқытудың  дамуын  зерттеу  негізінде  әзірленген  жоғары  педагогикалық  білім 
беруде  дуальді  оқыту  элементтерін  пайдалануға  арналған  ғылыми-әдістемелік 
ұсыныстар 
теориялық-әдіснамалық, 
ұйымдастырушылық-құқықтық, 
практикалық-бағдарлық  әдістемелік  ұсыныстардан  тұрады  және  болашақ 
мұғалімдердің 
кәсіби 
даярлығының 
практикалық 
бөлігін 
тиімді 
қамтамсыздандырады. 
Жүргізілген зерттеу бойынша мынадай ұсыныстар жасауға болады:  
1.  Германия  мен  Қазақстанда  кәсіби  білім  берудегі  дуальді  оқытудың 
дамуын 
зерттеу 
барысында 
қол 
жеткізілген 
тарихи-теориялық 
тұжырымдамалық  ой-пікірлер  осы  саладан  білім  алушыларға  теориялық 
білімдерді  жүйелі  меңгертуге  септігін тигізеді.  Оларды  мұғалімдер  біліктілігін 
жетілдіретін  институттардың  және  жас  ғалымдар  мектебінің  әдістемелік 
бағдарламаларына енгізу керек.  
2.  Кәсіби  білім  берудегі  дуальді  оқытудың  дамуы  бойынша  Германия  мен 
Қазақстан тәжірибесін зерттеу негізінде алынған ғылыми-әдістемелік негіздерді 
дуальді  оқыту  элементтерін    жоғары  педагогикалық  білім  беруде  болашақ 
мұғалімдердің даярлығына ендірген жөн.