Еліміздегі мәдени өсімдіктер

Шардара ауданы, «Қоссейіт» ауылы

«Сырдария» жалпы орта мектебі

Биология пән мұғалімі

Алмешова Айгүл Алдабергенқызы
Тақырыбы: Мәдени өсімдіктер

Сабақтың мақсаты:

1. 
   Білімділік: оқушыларға мәдени өсімдіктер бөлімі жөніндегі теориялық білімдерді толық жеткізу, өсімдіктердің ерекшеліктері мен қолдану аясы туралы мағлұмат беру;
   
2. 
   Дамытушылық: алуан түрлі дәстүрлі емес сабақтың әдіс – тәсілдерін пайдалана отырып, оқушылардың жеке, топпен жұмыс істеу, өз көз қарастарын дәлелдеп қорғай білу біліктіліктерін дамыту;
   
3. 
   Тәрбиелік: оқушылардың ғылыми дүниетанымдылығын қалыптастырып, тірі табиғатпен ізгілікті қарым – қатынаста болуға, экологиялық мәдениеттілікке тәрбиелеу.
   

Органикалық дүниенің ерекше бір тобы - өсімдіктер, олардың мүшелерінің сыртқы, ішкі құрылысы, түрлері, ерекшеліктері табиғаттағы маңызы жөніндегі теориялық білімін практикада пайдалануды іске асыру.

Оқушылармен сәлемдесу, оларды топқа бөлу кезінде жетон астында үш түрлі жеміс түрі жасырылған, сол бойынша топқа бөлінеді. Сайысқа келіп отырған топтар өздерін таныстырады.

Табиғат, сен – тіршілік тұнып тұрған,

Сен – күнсің көтерілген күшін қырдан.

Сен – көлсің, сен – ормансың, сен – бұлбұлсың

Адамға сұлулықты шын ұқтырған.

Құрметті оқушылар. Қазақстанның кең байтақ жерінде қай дақылдардың өсуіне мүмкіндік көбірек бар екендігін дәлелдеу үшін сайысқа түскелі отырсыздар. Өйткені біздің сабағымыздың мақсаты – мәдени өсімдіктер бөлімі жөніндегі теориялық білімдерді толық игеру, өсімдіктердің ерекшеліктері мен қолдану аясы туралы мағлұмат алу, дәстүрлі емес сабақтың әдіс – тәсілдерін пайдалана отырып, жеке, топпен жұмыс істеу, өз көзқарасымызды дәлелдеп, қорғай білу, біліктіліктерімізді дамыту, тірі табиғатпен ізгілікті қарым – қатынаста болу керектігін түсіну.

1 топ «Дәнді дақылдар» тобы.

2 топ «Техникалық дақылдар» тобы

3 топ «Бау-бақша өсімдіктері» тобы.

Топтарымызбен танысып болғандықтан бірінші сайысымызды үй жұмысынан бастасақ қалай болады? Олай болса мен қазір сіздерге плакаттарды таратып берейін, әр қайсысында үй жұмысы бойынша дәрілік өсімдік түрлері берілген, сол кестені толықтырып, нақты дәлелдермен сипаттап берсеңіздер дейміз. Әр бір дұрыс жауап сайын мына көріп отырған бағалау шкаласына, мына менің қолымдағы себеттерге алма ілу арқылы өз ұпайларыңызды көріп отырасыздар. Сабақтың соңында қай топтың себетіндегі алма көп болып шықса, яғни ең жоғарғы сатыға жетсе, сол топтың өсімдіктері еліміздің жерінде өсуге құқығы бар және ең сұранысқа ие өсімдіктер болып есептелетін болады.

ІІ. Үй жұмысын тексеру кезеңі

Үй жұмысын нақты әрі толық жасау үшін халқымыздың белгілі ақыны Ілияс Жансүгіровтің «Жетісу суреттеріндегі» «Жер түгі» деп аталатын өлеңіне назар аударайық:

Тауқонақ, шәйшөп, маңқа, құлынембес,

Сүттіген, еңлік мүйіз, киізкиік,

Ақшалғын, көкемарал, бетеге, раң,

Жапырақтеңге, бұйра, қисық, иық,

Балдырған, у қорғасын, атқұлақты,

Елік жүр сонысында соны қиып.

Мыңтамыр, жуа, рауғаш, жаужапырақ,

Балауса, сорғыш, селдір, ермен, бақбақ.

Сыбызғы жалғыз, құлмақ, қарақияқ,

Шоңайна, меңдуана, сора, шақпақ.

Ішінде сол қурайдың сұлу болар

Шырмауық, кендір, қылша, жыланқияқ.

Қанжыға, қоға, сасық, аққой болып

Бөлінеді жуалар мен таусарымсақ.

Қымыздық, қызсаумалдық дейтіндерге

Ат қойған тау елінде сүйіп шын – ақ.

Ақынның небәрі 54 жолдық өлеңінде

30 түрлі ағаш, 60 – қа жуық шөп пен қурай, барлығы 90 түрлі өсімдік атаулары кездеседі. Енді сендердің де дәрілік өсімдіктер туралы не білетіндеріңді байқап көрейік.

1. 
   «Дәнді-дақылдар» тобы
   

2. 
   «Техникалық дақылдар» тобы
   

3. 
   «Бау-бақша өсімдіктері» тобы
   

Ал енді жұмбақтарды шешіп көрейік. Әр жауап берген топқа қошемет көрсетіп отырайық.

1. 
   Бұл не деген көп киім,
   

Түймелеуге жетпейді,

Жаңбыр одан өтпейді. (Қырыққабат)

2. 
   Көкпеңбек еді көктемде
   

3. 
   Жер бетінде шашы бар,
   

4. 
   Қалпағы бар дөңгелек,
   

Қараған соң күнге көп,

Мойны талып шаршаған. (Күнбағыс)

5. 
   Түскенде салқын күз,
   

6. 
   Табаны суды сүйеді,
   

7. 
   Жеуге ұқсас сабағы,
   

8. 
   Аспай піскен,
   

Жүгері Қарабидай

Сұлы Арпа

Қарақұмық Тары

Бидай Күріш
2 топ «Техникалық дақылдар» тобы:

Мақта Мақсары

Соя Рапс

Қызылша Картоп

Қантқызылшасы Күнбағыс
3 топ «Бау-бақша өсімдіктері» тобы

Бау-бақша Қызанақ

Қауын Алма

Қияр Қарбыз

Өрік Алмұрт


V. Жаңа сабақты бекіту

1 кезең «Не артық?» ойыны (тақтадан артық дақылды сызып тастау керек)

Қазақстанның кейбір аймақтарында экологиялық жағдайлар сипатталған мәдени өсімдіктердің қайсысына кедергі болады? Қай өсімдікке керісінше жағымды әсер береді? Қарсылас топтағы өсімдіктердің қайсысына дауыс берер едіңдер? Неліктен?

Себеттердегі алмаларды санау арқылы топтың жеңісін бағалау және оқушыларды жеке бағалау.

1. 
   «§49 Еліміздегі мәдени өсімдіктер».
   
2. 
   Мәдени өсімдіктердің жаңа сорттарын шығаруда соңғы жылдардағы селекционерлер ғалымдардың жұмыстары туралы мәлімет тауып келу.
   

• 
  Сонымен сабақтан қандай маңызды жаңалықтар үйрендік?
  
• 
  Сабақтың кезеңдері қандай қызықты сәтімен есте қалды?
  
• 
  Балалар, осы туралы өз ойларыңды алдарыңдағы стикерге жазып, даналық ағашына іліңдер.