Электр аппараттары «Федералдық білім беруді дамыту институты»

96
1
қызуы, динамикалық жəне термиялық төзімділігі, электрлік жəне меха- 
никалық беріктігі ажыратқыштардың еептелуі жəне құрылымдауының 
басты мəселелері болып табылады. Ажыратқыштарда жоғары түйіспелі 
басулар қолданылады. Үлкен ток кезінде түйіспелер бірнеше (сегізге 
дейін) параллель пластинаны орындайды, тік бұрышты, швеллерлік 
жəне дөңгелек қималы пластиналарды орындайды. Жоғары электрди- 
намикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін электрмагнитті жəне 
электрдинамикалық компенсаторлар кең қолданылады («құлыптар» деп 
жиі аталады).
Ажыратқыштар қолмен істелетін, электр қозғалтқыш немесе пнев- 
матикалық жетекпен жабдықталады. 35 кВ дейін кернеу кезінде аз ток- 
тарда ажыратқыштар оқшаулау штангасының көмегімен қолмен басқа- 
рылады. 3 000 А дейін номиналды ток кезінде қолмен тұтқыш жетек; 3 
000 А жоғары ток кезінде – қолмен бұрамдықты жетек өте кең тарал- 
ды. Электр қозғалтқыш жəне пневматикалық жетектер қолмен басқару 
қиын немесе мүмкін емес болғанда, сондай-ақ қашықтан немесе авто- 
маттандырылған басқару кезінде ауыр ажыратқыштармен басқару үшін 
қолданылады.
Ірі апатқа жəне жазатайым оқиғаларға əкелуі мүмкін токпен ажы- 
ратқыштардың ажырауына жол бермеу үшін ажыратқыш үнемі сөн- 
діргішпен бұғатталады. Бұғаттау тек сөндірулі сөндіргіш кезінде ажы- 
ратқышпен операция жасауға жол береді. Орындау бойынша бұғаттау 
механикалық, механикалық-құлыпты немесе басқаша болады.
Ажыратқыш құрылымының негізгі айырмашылығы қозғалмалы 
түйіспенің қозғалыс сипатынан тұрады.
Ішкі орнату үшін жарғыш типті ажыратқыштарды орындау мы- 
салы 5.6-суретте келтірілген. Бір жəне үш полюсті орындауда ұқсас 
құрылымдар 35 кВ дейін кернеуде жəне 6 кА дейін токта шығарылады.
Ажыратқыштар полюсі тірек оқшаулауыштарында 8 бекітілген өт- 
кізгіштермен қозғалмайтын түйіспелерден тұрады. Қозғалмалы түйіспе 
(пышақ) 3 қозғалмайтын түйіспені қамтитын жəне осьте 3 айналатын 
екі тік бұрышты пластинадан тұрады. Ось мойынтірекке 4 бекітілген. 
Түйіспелі басу оське топсалы бекітілген болат пластиналар 5 арқылы 
əрекет ететін серіппелерді 7 қамтамасыз етеді.
Сөндірулі күйдегі пластиналар арасындағы минималды қашықтығы 
қашықтық төлкесімен бекітіледі. Қозғалмалы түйіспе жетекпен қосу 
үшін айырмен 6 жабдықталған. Барлық полюстер бір болат плитада не- 
месе жиекте монтаждалады жəне ортақ жетегі болады.
Болат пластиналар 5 бір уақытта қысқа тұйықталу тоғы кезінде 
электрдинамикалық күштердің электрмагнитті компенсаторы болып 
табылады. Қозғалмалы түйіспені қамтитын магнитті ағын көрсетілген 
пластиналар арқылы тұйықталып, оларды тартуға тырысады. Егер пла-
стинаны тартатын электр магнитті күштер 
F
тең болса, онда қозғалма-

97
1
5.6-сурет. Ішкі орнатуға арналған ажыратқыш (6- 10 кВ, 400- 600 А):
1 
— қозғалмайтын түйіспе; 
2 
— қозғалмалы түйіспе (пышақ); 
3 
— ось; 
4 
— мой- 
ынтірек; 
5 
— болат пластиналар; 
6 
— айыр; 
7 
— серіппелер; 
8 
— оқшаулағыш
лы түйіспе пластинасын қозғалмайтын түйіспе пластинасына қысатын 
қосымша күштер 
F 
= 
F b/a
.
Бөлгіш 
— бұл онда ток болмаған сəтте, яғни желінің қоректен- 
діруші соңында орнатылған сөндіргішпен құрылатын АПВ токсыз 
үзілісі кезеңінде электр тізбегінің зақымданған учаскелерін қорғаныш 
құрылғының əрекетімен тез автоматты сөндіретін аппарат. Егер қара-
пайым ажыратқышта сөндіру жылдамдығы 
аз болса, онда бөлгіштегі сөндіру процесі 
0,5- 1,0 с созылады. Бөлгіштің құрылымы- 
ның негізінде тартқышында сығылған күйде 
(іске қосылған) күйде ілгекпен ұсталынатын 
сөндіруші серіппе орналасатын ажыратқыш 
салынған. Ажыратушы электромагнитке кер- 
неу беру кезінде серіппе босайды, нəтижесін- 
де бөлгіш іске қосылады.

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: